Στον χώρο του τραγουδιού όμως εισήλθε με αρκετά μεγάλη καθυστέρηση, γεγονός που δεν εμπόδισε καθόλου τον εξαιρετικά πολυσυλλεκτικό μορφολογικά, ενορχηστρωτικά και ερμηνευτικά δεύτερο μόλις ανάλογο δίσκο του, το «Παράξενο Τσίρκο» σε στίχους Δημήτρη Λέντζου που κυκλοφόρησε στα τέλη της περυσινής χρονιάς να είναι τόσο υψηλής ποιότητας όσο και δεόντως ενδιαφέρων ώστε να αξίζει και με το παραπάνω να τον γνωρίσουμε καλύτερα!
Συνέντευξη στον Θάνο Μαντζάνα
* Είχες μια ασυνήθιστη, αν όχι παράξενη διαδρομή μετά από τις λαμπρές σπουδές σου. Θα μπορούσες να είχες παραμείνει ένας κορυφαίος σολίστ της κλασικής κιθάρας αλλά από μια στιγμή και μετά κάπως το έβαλες στο περιθώριο, θα μπορούσες να έχεις εξελιχθεί σε έναν καταξιωμένο λυρικό ερμηνευτή αλλά νομίζω ότι αυτό δεν το επιδίωξες καν, για να μην αναφέρω την ιδιότητα σου του ενορχηστρωτή που την έχεις αναδείξει ελάχιστα. Τίποτα από όλα αυτά δεν σε κάλυπτε ή είσαι από τους ανθρώπους που δεν μπορούν την σταθερότητα, με όλες τις δυνατές έννοιες της λέξης;
Όντως το κλασικό τραγούδι δεν με ενδιέφερε ιδιαίτερα αλλά η κλασική κιθάρα είναι το κατεξοχήν αντικείμενό μου. Προ διετίας κυκλοφόρησε το «Μυρτιά» με μουσική του Μίκη Θεοδωράκη διασκευασμένη για κιθάρα, εδώ και έναν χρόνο παρουσιάζω το «Ρεσιτάλ ελληνικής μουσικής σε έξι χορδές», προ μηνός συνέπραξα με την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ παίζοντας το κοντσέρτο μου για κιθάρα και έγχορδα, ενώ πριν λίγες εβδομάδες συνέπραξα ως σολίστ με τη Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων. Δεν έχω πάψει να δουλεύω και ως ενορχηστρωτής στη δισκογραφία, σε παραστάσεις, τηλεόραση κ.λπ. αλλά σίγουρα το ενδιαφέρον μου είναι στραμμένο περισσότερο στην κιθάρα. Μάλλον απλά επιδιώκω να είμαι πάντα σε κίνηση και εναλλαγή μουσικού περιβάλλοντος αποφεύγοντας το «βάλτωμα»!
* Και όσον αφορά στη συνθετική δραστηριότητα σου; Έχεις γράψει μια πληθώρα και ποικιλία οργανικών έργων που δεν ξέρω πόσα από αυτά έχουν έστω καν παιχτεί, πόσο μάλλον να δισκογραφηθούν. Ταυτόχρονα όμως και ενώ κατέχεις τόσο καλά τις κλασικές και γενικά τις οργανικές φόρμες γράφεις και απλά τραγούδια. Δεν υπάρχει μία αντίφαση, αν όχι αντίθεση ανάμεσα σε αυτά τα δύο;
Το κοντσέρτο «Πέντε μινιατούρες για κιθάρα και έγχορδα» προβλήθηκε πριν λίγες εβδομάδες από την ΕΡΤ, ενώ παρουσιάστηκε τον Σεπτέμβριο και θα ξαναπαιχτεί από το σύνολο εγχόρδων «L’ Anima» και η ανθολογία έργων του Λόρκα «Un arbol llamado Lorca» παίχτηκε προ μηνός στο δημοτικό θέατρο «Ολύμπια - Μαρία Κάλλας», μιλώντας μόνο για έργα που συνέθεσα τον τελευταίο χρόνο. Αν και κάποια έργα περιλαμβάνονται σε συλλογές η αλήθεια είναι ότι ακολουθούν τη μοίρα της πλειοψηφίας των «λόγιων» έργων και δεν προβάλλονται όσο τα τραγούδια. Κάθε δημιουργία όμως και οποιασδήποτε φόρμας είναι στη στιγμή της αναγκαία και καθρεφτίζει το δομικό μας υλικό.
* Έστω και έτσι όμως γιατί καθυστέρησες τόσο να δημοσιοποιήσεις τραγούδια σου;
Έχουν δισκογραφηθεί και στο παρελθόν κάποια τραγούδια μου, ένα μάλιστα από αυτά, στο πρώτο album μου «Χάλκινα Φεγγάρια», ήταν το τελευταίο που ερμήνευσε η αείμνηστη Μαρία Δημητριάδη. Πάντως είναι αλήθεια ότι τα τελευταία δύο χρόνια γράφω περισσότερα τραγούδια από πριν. Κάθε πράγμα στην ώρα του: νιώθω ότι τώρα είμαι στην περίοδο που δημιουργώ με ωριμότητα, τουλάχιστον αναφορικά με το τραγούδι.
* Πριν από όχι πάρα πολλά χρόνια γνωρίσαμε τον στιχουργό Δημήτρη Λέντζο, κυρίως διαμέσου της συνεργασίας του με τον Χρήστο Λεοντή. Τι πιστεύεις λοιπόν ότι (ξαφνικά τα τελευταία δύο χρόνια περίπου!) κάνει τόσους νέους δημιουργούς να συνεργάζονται μαζί του, ένα φαινόμενο που προσωπικά νομίζω ότι έχει να παρατηρηθεί από την εποχή που ο Λευτέρης Παπαδόπουλος συνεργαζόταν με όλους τους τότε σημαντικούς συνθέτες πλην του Μάνου Χατζιδάκι λόγω της μόνιμης συνεργασίας του με τον Νίκο Γκάτσο; Και ποιο ήταν το στοιχείο της γραφής του που έκανε εσένα προσωπικά να επιλέξεις να γράψεις όλα τα τραγούδια του δεύτερου δίσκου σου σε δικούς του στίχους;
Η φιλία με τον Χρήστο Λεοντή υπήρξε κομβική για τη συνεργασία με τον Δημήτρη Λέντζο. Προσωπικά -υποθέτω και οι υπόλοιποι νεότεροι δημιουργοί- εκτιμώ πολύ τον μεστό και δροσερό λόγο αυτού του πνευματώδους στοχαστή που ζει στο σήμερα, στην εποχή του και ισορροπεί ανάμεσα στον ονειρικό σουρεαλισμό και την καθημερινή, σχεδόν αγοραία διάλεκτο. Αυτό, δεδομένου και του προσωπικού μου σουρεαλισμού, μουσικός «στην πιάτσα» και συνθέτης «λόγιας» μουσικής, οδήγησε, νομοτελειακά θα έλεγα, στο «Παράξενο Τσίρκο».
* Τόσο φυσικά από τους ίδιους τους στίχους του ομότιτλου τραγουδιού όσο όμως και από την ερμηνεία και τις προεκτάσεις ίσως που τους δίνεις εσύ τι θα έλεγες τελικά ότι είναι και τι σημαίνει σε αυτή την περίπτωση το «παράξενο τσίρκο»;
Πέραν του προαναφερθέντος προσωπικού μου σουρεαλισμού βλέπω και εγώ ότι βιώνουμε μια «τσιρκολάνικη» καθημερινότητα, θηρία και μπαλαρίνες, κλόουν και ακροβάτες, καθένας μπορεί να κάνει αναγωγές στον βίο που μας ταλανίζει, αρχής γενομένης από το Κοινοβούλιο. Ο δίσκος περιλαμβάνει ήχους αρχοντορεμπέτικου, ροκ, μπουζούκι, ηπειρώτικο κλαρίνο, ιρλανδική φλογέρα, ινδικό φλάουτο, τρομπέτες με σουρντίνα και λοιπά ετερόκλιτα ηχοχρώματα, μια παράσταση η οποία γεννήθηκε αβίαστα από τον στίχο.
* Θα χαρακτήριζες τους στίχους του Δ. Λέντζου στη συγκεκριμένη περίπτωση περισσότερο ερωτικούς, κοινωνικούς ή αμφότερα ταυτόχρονα;
Νομίζω ότι, στον πυρήνα τους, είναι περισσότερο ερωτικοί και μάλιστα αφορούν στον έρωτα ενός ανικανοποίητου και πληγωμένου θηρίου.
* Έχεις κάνει μιαν αληθινά παράδοξη επιλογή ερμηνευτών. Από τη μία ένα «δυνατό» εμπορικό όνομα όπως ο Γιάννης Κότσιρας και από την άλλη δύο φωνές σαφώς του λόγιου τραγουδιού, οι Ρίτα Αντωνοπούλου και Μίλτος Πασχαλίδης αλλά και η αμιγώς λαϊκή ερμηνεύτρια Σοφία Παπάζογλου και ο Απόστολος Ρίζος που τον σκέφτεται κανείς περισσότερο σαν ερμηνευτή των δικών του ιδιοσυγκρασιακών τραγουδιών παρά οποιουδήποτε άλλου ενώ τέλος ερμηνεύεις και ο ίδιος ένα τραγούδι. Με εξαίρεση φυσικά τον εαυτό σου είχες συγκεκριμένο λόγο που επέλεξες καθέναν / καθεμία ή απλά σου αρέσουν οι φωνές τους και αυτό ήταν το μόνο κριτήριο σου;
Καταρχήν στον ίδιο «τραγουδιστικό» κόσμο ζούμε και αυτοί/ές ερμηνεύουν πάντα καλά τραγούδια και το ρεπερτόριό τους έχει αρκετά κοινά. Κάθε στίχος αναζητά την ταιριαστή μελωδία του, κάθε μελωδία την ταιριαστή αρμονία και ενορχήστρωση, κάθε τραγούδι τον ερμηνευτή του, όχι πάντα με αυτήν τη σειρά. Άλλοτε γράφεις έχοντας κατά νου μια φωνή και άλλοτε το τραγούδι σε οδηγεί στον σωστό ερμηνευτή. Ως δημιουργοί είμαστε ευλογημένοι που έχουμε καλές επιλογές, για το ότι υπάρχουν ερμηνευτές/ιες, αγαπημένοι μας φίλοι/ες επίσης, που τα αγαπούν και τα τραγουδούν.
* Θεωρείς ότι έχεις δεχθεί συνθετικά επιρροές από την παραδοσιακή μουσική μας και ειδικότερα από αυτήν του τόπου που επί της ουσίας είναι η γενέτειρα σου, δηλαδή της Κρήτης;
Θα έλεγα της νησιώτικης γενικότερα, καθώς κατά το ήμισυ η καταγωγή μου είναι από τη Σύμη. Νομίζω ότι αυτό φαίνεται εύκολα, οι καταβολές δεν κρύβονται, ειδικά όταν έχουν τη δυναμική της κρητικής παράδοσης. Υπάρχουν έντονα στοιχεία και από άλλες περιοχές καθώς και από μουσικές άλλων χωρών, όχι μόνο στα τραγούδια αλλά ακόμη και στα συμφωνικά έργα μου.
* Είχες κατά νου μια συνολική ενορχηστρωτική μέθοδο ή έστω κατεύθυνση για τον δίσκο ή έκανες αυτό που πίστευες ότι χρειαζόταν αλλά και απαιτούσε κάθε τραγούδι συγκεκριμένα;
Η τεχνική που ακολουθώ είναι τις περισσότερες φορές συγκεκριμένη, πολύ καλή προετοιμασία (συνήθεια από τις κλασικές σπουδές) και μια προσεγμένη πρώτη ηχογράφηση στο σπίτι. Πάντα βέβαια είμαι δεκτικός και ανοιχτός σε ό,τι προκύψει στο στούντιο, εξαιτίας για παράδειγμα ενός εκτελεστή ή μιας μουσικής φράσης της στιγμής. Εννοείται ότι στην πράξη κάθε τραγούδι σου φανερώνει στη διαδικασία δημιουργίας του την ιδανική ενορχηστρωτική κατεύθυνσή του.
* Αν δεν κάνω λάθος μετά την αρχική παρουσίαση του album λίγο μετά την κυκλοφορία του δεν έχεις ξαναπαίξει ζωντανά το υλικό του. Είναι κάτι που σε ενδιαφέρει και σκέφτεσαι να το κάνεις προσεχώς ή το βλέπεις κυρίως σαν δισκογραφικό project; Αν ναι, πόσο εφικτό θεωρείς ότι είναι με τα διαφορετικά και συνήθως μη συμβατά προγράμματα των αρκετών ερμηνευτών/Ιών που συμμετέχουν;
Σκόρπια τραγούδια του παίζονται, η Ρίτα Αντωνοπούλου για παράδειγμα ερμηνεύει πάντα στις εμφανίσεις της το «Παλιό Μου Ρούχο» (του έκανε μάλιστα και ένα πανέμορφο βίντεο στη Βουδαπέστη) και εγώ πολύ συχνά το «Ρεσάλτο». Οι υπόλοιποι δεν ξέρω αν λένε κάποιο στις δικές τους εμφανίσεις. Υπάρχουν και δυσκολίες, το ομότιτλο τραγούδι ας πούμε είναι μεγάλης διάρκειας, απαιτητικό ενορχηστρωτικά και δύσκολο να αποδοθεί σε ένα πρόγραμμα. Ο ερμηνευτής του όμως, ο Γιάννης Κότσιρας, λέει στις εμφανίσεις του ένα καινούργιο, εξωστρεφές και πιο άμεσο τραγούδι που ετοιμάσαμε με τον Δημήτρη, το «Καρδιά μου». Έχουμε σκεφτεί με τον Δημήτρη να κάνουμε μερικές παρουσιάσεις της εργασίας αλλά ακόμα δεν το έχουμε οργανώσει. Εξάλλου ο δίσκος είναι καινούργιος ακόμα...
* Και τα πιο άμεσα σχέδια σου, γενικά αλλά και ειδικά σε σχέση με την επόμενη δισκογραφική εργασία σου αν ήδη έχεις αρχίσει να την προετοιμάζεις;
Γενικά υπάρχουν αρκετά που «τρέχουν», το «Λόρκα» με την Καλλιόπη Βέττα, το αφιέρωμα στον Άλκη Αλκαίο στις 6 Μαρτίου στο «Σφίγγα» μαζί με τον Δημήτρη Κανέλλο, ένα αφιέρωμα στον Μάνο Ελευθερίου με τη Ρίτα Αντωνοπούλου, το κοντσέρτο στις 10 Μαρτίου με το κουαρτέτο L’ Anima στο Εράτειο Ωδείο, τα ρεσιτάλ στις 28 Μαρτίου στην Πετρούπολη) κ.λπ. Σε λίγο καιρό κυκλοφορεί η συλλογή «Ένας καιρός αντάρτης» σε στίχους της Βέρας Βασιλείου - Πέτσα στην οποία συμμετέχω ως συνθέτης με το ομώνυμο και άλλα τρία τραγούδια σε ερμηνεία Παντελή Θαλασσινού ντουέτο με τον Βασίλη Σκουλά, Κώστα Θωμαΐδη, Ιωάννας Φόρτη και Βασίλη Γισδάκη. Παράλληλα ετοιμάζουμε και με τον Δημήτρη μια σειρά από καινούργια τραγούδια, η συνεργασία μας δεν θα σταματήσει σύντομα!
Θα ήταν τουλάχιστον παράδοξο να συμβεί αυτό όταν οδηγεί σε αποτελέσματα όπως το «Παράξενο Τσίρκο»...
