Του Κυριάκου Π. Λουκάκου
Η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών είναι αισιόδοξη αντίδραση στην κατήφεια του λόγιου μουσικού τοπίου της χώρας εν μέσω οικονομικής και κοινωνικής κρίσης. Με εφόδια τόσο την ακατάβλητη ορμή ενός θεσμικού προσώπου καλλιέργειας και έρευνας της ελληνικής δημιουργίας, όπως ο Βύρων Φιδετζής, όσο και το συντονισμένο πείσμα ολόπλευρης επιβίωσης των πολλών, γνωστών και νεότερων, μουσικών της, το νεαρό αυτό σχήμα ήλθε για να μείνει ανάμεσά μας. Αυτό τουλάχιστον υποδηλώνει η υποδοχή του από καθιερωμένους χώρους, όπως από το «Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης» (5/05) και το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης (Φίλων της Μουσικής), 16.10.2018). Βασικό στοιχείο διαφοροποίησης της Φιλαρμόνια έναντι της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών είναι η τόλμη των προγραμμάτων, δεδομένη όταν αυτά είναι αμιγώς ελληνικά, αλλά έντονη και στην περίπτωση των σύμμεικτων συναυλιών που παρακολουθήσαμε.
Έτσι, στην εαρινή, είχαμε την ευκαιρία να απολαύσουμε, σε φιλόξενης ακουστικής χώρο, πτυχές της τρισυπόστατης καλλιτεχνικής προσφοράς του Νίκου Χριστοδούλου (*1959). Ως συνθέτη, με το ενδιαφέρον έργο του «Ο μεγάλος χορός των γερανών στο Κούλαμπεργκ», ως ενορχηστρωτή, δύο εντέχνων μελωδιών («Πάνω σε πύργο» και «Μητρικό Όνειρο») του Robert Schumann (1810 - 1856), και ως αρχιμουσικού, με την εμβληματική όσο και απαιτητική 3η συμφωνία, την «Eroica», του L.v. Beethoven (1770 - 1827). Ήταν ερμηνεία με ασφάλεια σύλληψης και δυναμισμό στην εκτέλεση, η οποία επιπλέον ανέδειξε ενημερωμένα τη χαρακτηριστική μπετοβενική οργή επέκεινα εύλογων τεχνικών ορίων της Ορχήστρας. Επιστέγασμα της βραδιάς, ωστόσο, ήταν ο -προ του διαλείμματος- τριμερής άτιτλος κύκλος τραγουδιών για μεσόφωνο και ορχήστρα του Γιώργου Ζερβού (*1947), πάνω σε αμετάφραστη ποίηση των Georg Trakl (Untergang), Friedrich Nietzsche (Das Lied der Schwermut) και Rainer Maria Rilke (An die Musik). Με πιο κοντινό στη Β' Σχολή της Βιέννης τον καταληκτικό «Ύμνο στη Μουσική», η θερμή συνηγορία της μεσοφώνου Ελένης Βουδουράκη και η λεπταίσθητη μπαγκέτα του Χριστοδούλου ανέδειξαν την ωραία γραφή για τη φωνή, τη συμβατή με τη Γερμανική γλώσσα μουσική επένδυση του ποιητικού λόγου και την πηγαία αναδρομή σ’ έναν φυσιολατρικό ρομαντισμό που ο συνθέτης μοιράζεται με τον Στράους.
Στην αναθεωρητική κοίτη αυτού του μεγάλου ρεύματος του 19ου αιώνα, που καθιέρωσε το απρόβλεπτο ως νέα κανονικότητα μετά τον κλασικισμό, ήταν αφιερωμένη και η φθινοπωρινή συναυλία, επικεντρωμένη στον τιμώμενο με κύκλο εκδηλώσεων Franz Liszt (1811 - 1886). Υπό την μπαγκέτα του Φιδετζή, συμφωνικές σελίδες του Ούγγρου περιέβαλαν το Συμφωνικό Κονσέρτο για πιάνο και ορχήστρα του Μανώλη Καλομοίρη (1883 - 1962), με πυρετώδη σολίστ τον διεθνώς και εν Ελλάδι δραστήριο Βασίλη Βαρβαρέσο (*1983). Με δεδομένο ότι το σύνολο σχεδόν της συμφωνικής παραγωγής του Λιστ είναι «προγραμματική», σε αντίθεση προς την κατά Eduard Hanslick «απόλυτη» μουσική, είναι ίσως βυζαντινισμός να επιμείνουμε στην ακριβολογία του «συμφωνικού ποιήματος», φόρμας που επινόησε ως δηλωτική «νέας φιάλης για νέο κρασί». Υπήρξε αψήφιστη ωστόσο η απόφαση για αθροιστική παρουσίαση τριών ελάχιστα οικείων συνθέσεων του είδους («Νυχτερινή πομπή», «Συμφωνία των Βουνών» και «Ουγγαρία»), όταν μεγάλο μέρος της δικαίωσής τους εναπόκειται στο υψηλό τεχνικό επίπεδο της ορχήστρας, ζητούμενο εισέτι για νεόκοπο σχήμα, ακόμη και χωρίς την επίγνωση ότι στη Βαϊμάρη ο Λιστ διέθετε, φερ' ειπείν ως εξάρχοντα, έναν Joseph Joachim! Ούτε όμως η ολόπλευρη συνηγορία στον Καλομοίρη μάς έπεισε για τη θέση του Κονσέρτου σε πλαίσιο διεθνούς ρεπερτορίου. Γιατί, παρά το ατμοσφαιρικό και πολύχρωμο α' μέρος, η ανάπτυξη αμφότερων των κινήσεών του παραμένει χαλαρή και ασύνδετη, όπως παράδοξα αντικλιμακτική ηχεί και η κατάληξή τους.
