Ο Ιάκωβος Κολανιάν δεν είναι μόνον ένας από τους κορυφαίος αλλά και από τους εκλεκτότερους εκτελεστές, της κλασικής κιθάρας που διαθέτει η χώρα μας αυτή την στιγμή, ένας βιρτουόζος με πληθώρα ζωντανών εμφανίσεων, σημαντική και πρωτότυπη δισκογραφία η οποία τον έχει καταξιώσει και στο εξωτερικό αλλά και πλούσιο διδακτικό έργο. Με αφορμή ένα ρεσιτάλ του την επόμενη Παρασκευή, 21 Φεβρουαρίου, στο Ωδείο Φίλιππος Νάκας (στο οποίο διευθύνει το τμήμα της κλασικής κιθάρας) μας μίλησε για την σχέση του με την κιθάρα αλλά και τη μουσική γενικότερα αν και για εκείνον αυτά τα δύο μάλλον ταυτίζονται.
Συνέντευξη στον Θάνο Μαντζάνα
* Από τη μια πλευρά η κιθάρα είναι το δημοφιλέστερο όργανο στον κόσμο, όχι μόνο στα ακροατήρια αλλά και σε σχέση με το πόσοι άνθρωποι την παίζουν ερασιτεχνικά, από την άλλη όμως αυτό αφορά στην ακουστική εκδοχή της, ενώ η κλασική κιθάρα παραμένει μια «γνωστή άγνωστη», με πολύ κόσμο να μην γνωρίζει καν ποια είναι η διαφορά της από την πρώτη. Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό;
Είναι γεγονός πως υπάρχει μια σύγχυση σχετικά με τον διαχωρισμό ακουστικής - κλασικής κιθάρας. Για τους γνώστες οι διαφορές είναι πολύ μεγάλες (πένα / δάχτυλα, συρμάτινες/νάιλον χορδές κ.ά.). Κατά τη γνώμη μου η κλασική κιθάρα μπορεί να αποδώσει θαυμάσια όλα τα ιδιώματα. Στην Ελλάδα για παράδειγμα άρχισε να γίνεται δημοφιλής στη δεκαετία του ’60, όταν κυριαρχούσε στα τραγούδια του Νέου Κύματος με πρωτεργάτη τότε τον κλασικό κιθαριστή Νότη Μαυρουδή, ενώ την ίδια περίοδο, στον τομέα της λόγιας μουσικής, η κιθάρα στα χέρια των Γεράσιμου Μηλιαρέση, Δημήτρη Φάμπα, Ε. Ασημακόπουλου - Λ. Ζώη και του νεότερου τότε Κώστα Κοτσιώλη αποκτούσε πνοή ζωής σε ρεσιτάλ κλασικής μουσικής.
* Προσωπική άποψή μου είναι ότι μια από τις αιτίες για αυτό το φαινόμενο είναι ότι ενώ τόσοι σπουδαίοι συνθέτες, στο παρελθόν αλλά ακόμα και σήμερα, έχουν γράψει κονσέρτα για ορχήστρα -ή έστω για μικρότερα σύνολα- και όλα ανεξαιρέτως τα συμφωνικά όργανα, ακόμα και κάποια που δεν είναι τέτοια όπως για παράδειγμα το μπαντονεόν, τα σοβαρά έργα για κιθάρα στη συντριπτική πλειοψηφία τους είναι σολιστικά ή το πολύ για ολιγομελή κιθαριστικά σύνολα. Σε τι αποδίδετε αυτή την έλλειψη έργων που να συνδυάζουν την κιθάρα με μεγαλύτερα ή μικρότερα ορχηστρικά σύνολα ενώ το όργανο είναι τόσο δημοφιλές; Και με την ευκαιρία, όντας κιθαρίστας με τεράστια εμπειρία, νιώθετε ότι η «ψυχοσύνθεση» του οργάνου είναι μοναχική / σολιστική ή όχι απαραίτητα;
Η σύνθεση έργων για κιθάρα απαιτεί από τον δημιουργό άριστη γνώση των δυνατοτήτων του οργάνου έτσι οι πρώτοι συνθέτες της ρομαντικής περιόδου που ενέταξαν την κιθάρα σε μουσικά σύνολα γράφοντας έργα μουσικής δωματίου, κοντσέρτα κ.λπ. ήταν κατά κανόνα κιθαριστές όπως οι Μ. Giuliani, F. Sor, F. Carulli κ.ά. Στη συνέχεια όσα έργα δημιουργήθηκαν από συνθέτες που δεν ήταν κιθαριστές γράφτηκαν σχεδόν πάντα σε συνεργασία με τέτοιους. Θα έλεγα πως ναι, η ψυχή της κιθάρας είναι μοναχική γιατί αφενός ο μεγάλος όγκος των αναλόγων έργων είναι για σόλο κιθάρα και αφετέρου ο χαμηλόφωνος ήχος της είναι πιο προσφιλής στο ανθρώπινο αυτί. Όπως χαρακτηριστικά μου έλεγε ο αείμνηστος Γεράσιμος Μηλιαρέσης, «Ιάκωβε δεν παίζει η κιθάρα χαμηλά, τα άλλα όργανα παίζουν δυνατά» και είχε απόλυτο δίκαιο!
* Και για να κλείσουμε το θέμα κλασική κιθάρα, ως βιρτουόζος της ποια θα λέγατε ότι είναι από καθαρά μουσικής πλευράς τα πλεονεκτήματά της σε σχέση με τα τοξωτά έγχορδα καθώς θεωρώ ότι με αυτά πρέπει να την συγκρίνουμε;
Ο μαγικός της ήχος! Αστειεύομαι, το πιο βασικό της πλεονέκτημα είναι τα πολλά ηχοχρώματά της καθώς η παραγωγή του ήχου γίνεται άμεσα από τα δάχτυλα του εκτελεστή. Ο μεγάλος Andrés Segovia, έλεγε ότι «|μεταξύ χορδής και νυχιού μεσολαβεί η καρδιά».
* Αυτοπροσδιορίζεστε ως Έλληνας αρμενικής καταγωγής ή εξίσου ως Έλληνας και Αρμένιος;
Είμαι γεννημένος στην Ελλάδα από Αρμένιο πατέρα και Ελληνίδα μητέρα άρα οι πολιτισμικές επιρροές που έχω δεχθεί είναι εξίσου έντονες από αμφότερες τις πλευρές.
* Η προηγούμενη ερώτηση έχει κυρίως να κάνει με το ότι βλέποντας πόσο πολύ και συστηματικά έχετε ασχοληθεί, τόσο δισκογραφικά όσο και στις ζωντανές εμφανίσεις σας, με την αρμενική μουσική αναρωτιέμαι αν το κάνετε επειδή πιστεύετε ότι όντως είναι υψηλής αξίας και για αυτό πρέπει να αναδειχθεί ή οφείλεται σε προσωπικούς λόγους, ψυχολογικούς, οικογενειακούς, ιστορικούς ή και πολιτικούς.
Πιστεύω ότι όλες οι παραδοσιακές μουσικές του κόσμου είναι υψηλής αξίας! Η ενασχόλησή μου με την αρμενική μουσική ξεκίνησε σε νεαρή ηλικία και καθαρά για βιωματικούς λόγους, ήταν μια εσωτερική ανάγκη να «ανακαλύψω» τις ρίζες μου από την πλευρά του πατρός μου. Η πρώτη μου επαφή με την αρμενική μουσική ως μουσικού πλέον ήταν συγκλονιστική, η συγκίνηση που μου δημιούργησε ήταν τόσο έντονη ώστε μέχρι σήμερα με κυριεύει.
* Παρότι το έργο του Komitas είναι στην πλειοψηφία του θρησκευτικού περιεχομένου θεωρείτε ότι εντάσσεται στους σημαντικούς δημιουργούς μουσικής του εικοστού αιώνα, ανεξαρτήτως ιδιωμάτων; Και με την ευκαιρία, το μουσικό έργο του ελληνικής καταγωγής φιλοσόφου Γκουρτζίεφ που είναι μεν διαφορετική αλλά κάπου και παράλληλη περίπτωση με τον Komitas, δεν σας ενδιέφερε ποτέ για να ασχοληθείτε και μαζί του;
Το σπουδαιότερο επίτευγμα του Komitas, εκτός των έργων που συνέθεσε, είναι το εθνομουσικολογικό του έργο. Ταξίδεψε επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε όλη την επικράτεια της ιστορικής Αρμενίας καταγράφοντας περί τα τέσσερις χιλιάδες μουσικά κομμάτια (χορούς και τραγούδια) και αφήνοντας μια πλούσια πολιτιστική κληρονομιά. Κατά την περίοδο των σφαγών των Αρμενίων οι Τούρκοι κατακτητές έκαψαν σχεδόν το πενήντα τοις εκατό του έργου του και πέθανε το 1935 σε ψυχιατρείο του Παρισιού. Ο Ελληνοαρμένιος Γκουρτζίεφ είναι πράγματι μια σπουδαία φυσιογνωμία, τόσο της φιλοσοφίας όσο και της μουσικής. Τη φράση του «αν θέλεις κάτι για πάντα δικό σου δώρισέ το» την θεωρώ βαθιά ανθρωπιστική. Γνωρίζω τη μουσική του από τη δισκογραφία, κυρίως των τελευταίων ετών. Ίσως μελλοντικά να μου δοθεί η ευκαιρία να ασχοληθώ με το έργο του.
* Έχετε παίξει ένα ασυνήθιστα μεγάλο εύρος ρεπερτορίου, όχι μόνο το τυπικά κιθαριστικό αλλά και εκτός αυτού, σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις σε αρκετά τολμηρές και άριστες βέβαια δικές σας μετεγγραφές και ενορχηστρώσεις, λαμπρό παράδειγμα το έργο «Επιτάφιος» του Μίκη Θεοδωράκη. Το συνθετικό / δημιουργικό σκέλος όμως δεν σας ενδιαφέρει ή αυτό δεν έχει συμβεί ή εκδηλωθεί ως τώρα;
Η διασκευή ενός έργου είναι εν μέρει και σύνθεση ή ανασύνθεση, για παράδειγμα δεν έκανα καμία παρέμβαση στη μελωδική γραμμή του έργου του Μίκη Θεοδωράκη «Επιτάφιος» αλλά παρενέβην στην αρμονική «ενορχήστρωση», το έκανα δηλαδή πιο κιθαριστικό δίνοντάς του μια διαφορετική διάσταση. Όσον αφορά στην πρωτογενή σύνθεση είναι ένας τομέας που στις ημέρες μας απαιτεί ολοκληρωτική αφοσίωση. Κατά καιρούς όλο και κάτι φτιάχνω αλλά αυτό γίνεται μόνον όταν είμαι συναισθηματικά φορτισμένος και μου προκύπτει έμπνευση. Στο ρεσιτάλ της Παρασκευής θα παρουσιάσω και μια δική μου σύνθεση.
* Το εκπαιδευτικό έργο σας είναι ένας - άκρως ευσυνείδητος φυσικά - βιοπορισμός ή συμπληρώνει τη δραστηριότητά σας ως μουσικού; Τα τόσα χρόνια διδασκαλίας της κιθάρας σας έχουν βοηθήσει ή επηρεάσει με οποιονδήποτε τρόπο ως εκτελεστή της;
Το έθεσες πολύ σωστά, η διδασκαλία κυριολεκτικά με συμπληρώνει ως μουσικό, είναι μεγάλη χαρά και ικανοποίηση το ότι έχω τη δυνατότητα να μεταλαμπαδεύω τις γνώσεις μου, ιδιαίτερα όταν οι μαθητές στους οποίους απευθύνομαι διαθέτουν προσόντα όπως: ικανότητα, πάθος, εργατικότητα και καλό χαρακτήρα. Φυσικά, όπως κάθε δάσκαλος, διδάσκομαι και εγώ από τους μαθητές μου, η σχέση είναι αμφίδρομη. Επίσης, στο πλαίσιο της διδακτικής μου δράσης και σε συνεργασία με τον μουσικό οίκο Φίλιππος Νάκας έχω επιμεληθεί πολλά μουσικά βιβλία διαφορετικών βαθμίδων εκπαίδευσης που έχουν επίσης επιδράσει στην εξέλιξή μου ως μουσικού.
* Υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στο ρεσιτάλ σας την επόμενη Παρασκευή και άλλες ζωντανές εμφανίσεις σας και, αν ναι, ποιες είναι αυτές;
Στο ρεσιτάλ της Παρασκευής θα παρουσιάσω για πρώτη μου φορά μερικά έργα της φιλολογίας του πιάνου παιγμένα με κιθάρα, συνθέσεις των W. A. Mozart, C. Debussy, F. Chopin κ.ά..
* Πώς σχετίζεται το ρεσιτάλ με τα masterlasses που θα κάνετε τις δύο επόμενες ημέρες;
Το Ωδείο Φίλιππος Νάκας - που παρεμπιπτόντως εφέτος γιορτάζει τα τριάντα χρόνια από την ίδρυσή του - θέλησε να με τιμήσει ως καθηγητή του οργανώνοντας μια ολοκληρωμένη παρουσίαση της μουσικής μου προσωπικότητας, ως εκτελεστή και δασκάλου. Για εμένα οι δύο αυτές ιδιότητες είναι αλληλένδετες και εξίσου σημαντικές.
* Υπάρχει τη δεδομένη στιγμή κάτι, από πλευράς ρεπερτορίου ή οτιδήποτε άλλο, στο οποίο να επικεντρώνεστε και να σας ενδιαφέρει περισσότερο ως μουσικό;
Ναι! Έχω επικεντρωθεί τον τελευταίο καιρό σε κομμάτια του ρεπερτορίου του πιάνου που χαριτολογώντας λέω ότι έπρεπε να έχουν γραφτεί για κιθάρα και... κατά λάθος γράφτηκαν για πιάνο.
* Και τέλος, ποια είναι τα προσεχή σχέδια σας μετά από το ρεσιτάλ, συναυλιακά ή ίσως και δισκογραφικά, αν ετοιμάζετε κάτι και ως προς αυτό το σκέλος;
Για τρίτη χρονιά, θα πραγματοποιηθεί εφέτος, από 22 μέχρι 26 Απριλίου, το Διεθνές Φεστιβάλ Κιθάρας Πάρου, στην Παροικιά της Πάρου συγκεκριμένα, του οποίο έχω την τιμή να είμαι ο καλλιτεχνικός διευθυντής. Δισκογραφικά έχω αρκετές ιδέες, μια από αυτές είναι τα «Πιανιστικά έργα παιγμένα με κιθάρα». Είδωμεν!
Όποια και αν είναι όταν πρόκειται για κάποιον με τις γνώσεις και την κατάρτιση, την αγάπη για την κλασική κιθάρα, την άοκνη μελέτη και προσπάθεια και την υψηλή αισθητική του Ιακώβου Κολανιάν είμαστε εκ των προτέρων σίγουροι για την ποιότητα τους...
