όταν έρχονται αντιμέτωποι με τον περίπλου ενός μετανάστη της ηλικίας τους, ένα καλοκαίρι, με φόντο το πένθος, τον έρωτα και τη φιλία" λέει ο Βασίλης Δογάνης για το "Μελτέμ", την πρώτη του ταινία μυθοπλασίας που προβάλλεται απόψε στον Κινηματογράφο Άστορ, στις 10 μ.μ. στο πλαίσιο του 20ού Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου, και στη συνέχεια θα ακολουθήσει η προβολή της στις 14 Απριλίου στη Θεσσαλονίκη.
Η ταινία γυρίστηκε τον Σεπτέμβριο του 2017, εξολοκλήρου στη Λέσβο. Με τον νεαρό Ελληνογάλλο σκηνοθέτη συνομίλησε στο Παρίσι η συντακτική ομάδα του "Grèce Hebdo": Κώστας Μαυροειδής, Μαγδαληνή Βαρούχα, Μαρία Οξούζογλου, Δημήτρης Γκιντίδης και Ντίνα Πανέτη
* Κύριε Δογάνη, μπορείτε να μας μιλήσετε για την πορεία σας; Για την άφιξή σας στη Γαλλία, τις σπουδές σας και την απόφασή σας να ασχοληθείτε με τον κινηματογράφο...
Γεννημένος από Έλληνες γονείς, έφτασα στη Γαλλία σε ηλικία περίπου τριών ετών. Έκανα όλες τις σπουδές μου στη Γαλλία, πριν ακολουθήσω τον τομέα της Φιλοσοφίας, η οποία με οδήγησε στην Ιαπωνία, όπου έζησα για τρία χρόνια. Στο πλαίσιο των σπουδών μου στη Φιλοσοφία, ειδικεύτηκα στον ιαπωνικό κινηματογράφο (για τον οποίο έγραψα και ένα βιβλίο που εκδόθηκε το 2005, με τίτλο Le silence dans le cinéma d’Ozu) καθώς και στις ιαπωνικές χειρονομιακές τέχνες για τις ανάγκες της διατριβής μου (απ’ όπου προέκυψε ένα βιβλίο, που εκδόθηκε το 2012 με τίτλο Pensées du corps). Παράλληλα με τις σπουδές μου στη Φιλοσοφία, στη Γαλλία και την Ιαπωνία, έκανα τα πρώτα μου κινηματογραφικά βήματα ως βοηθός σκηνοθέτη του Jean - Pierre Limosin για το ντοκιμαντέρ του με θέμα την ιαπωνική μαφία, "Young Yakuza" (2007), πραγματοποιώντας και ένα ντοκιμαντέρ μικρού μήκους για τους Ιάπωνες ράπερ, με τίτλο "On the Edge" (2009). Στη συνέχεια, ασχολήθηκα με τη μυθοπλασία, γράφοντας και γυρίζοντας δύο ταινίες μικρού μήκους, τις "Le gardien de son frère" (2012) και Journée d’appel (2014), πραγματοποιώντας παράλληλα ένα ακόμη ντοκιμαντέρ για τα δέκα τελευταία χρόνια του χορευτή Kô Murobushi, με τίτλο "Altérations / Kô Murobushi" (2019), που προβλήθηκε πρόσφατα στο Festival Cinéma du Réel. Το "Μελτέμ" είναι η πρώτη μου ταινία μυθοπλασίας μεγάλου μήκους.
* Η ταινία σας "Μελτέμ" είναι μια ταινία μυθοπλασίας. Περιέχει και αυτοβιογραφικά στοιχεία; Τα θέματα της δεύτερης πατρίδας και της πολιτιστικής ταυτότητας είναι δομικά στοιχεία των χαρακτήρων των ηρώων σας;
Το "Μελτέμ" είναι μια ταινία που μου μοιάζει, ήδη από το γεγονός της διπλής της ταυτότητας: πρόκειται για συμπαραγωγή Γαλλίας (Elzévir Films) και Ελλάδας (Blonde Audiovisual Productions). Το να τοποθετήσω μια Ελληνογαλλίδα, την Έλενα, και τους φίλους τους της από τα προάστια του Παρισιού, τον Nassim, που είναι Γαλλοαλγερινός, και τον Sekou, που είναι Γαλλοκονγκολέζος, στο νησί της Λέσβου, μου επέτρεψε να ασχοληθώ με κάποια περιβάλλοντα που πολύ σπάνια συσχετίζονται: την Ελλάδα των καλοκαιρινών μου διακοπών, τα προάστια όπου μεγάλωσα και την οικονομική και μεταναστευτική κρίση του 2015, η οποία με σημάδεψε. Αντί να κάνω μία ταινία για τους μετανάστες ή την αντίθεση ανάμεσα σε πλούσιους δυτικούς και φτωχούς μετανάστες από τη Μέση Ανατολή, προτίμησα να φανταστώ χαρακτήρες που μου μοιάζουν, με πολλαπλές ταυτότητες και μια πιο περίπλοκη ιστορία μετανάστευσης, για να αποφύγω έτσι τον εξωτισμό και τη λατρεία για τη μιζέρια.
Στο "Μελτέμ", οι τρεις Γάλλοι πρωταγωνιστές δεν έρχονται σε αντίθεση με τον Σύρο μετανάστη Ελυάς, ο οποίος εξάλλου προέρχεται από ένα πιο πλούσιο περιβάλλον σε σχέση με τους δύο νέους από τα προάστια του Παρισιού, και μπορούν να ταυτιστούν μαζί του. Οι νέοι Γάλλοι, που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών, γνωρίζουν πολύ καλά την προβληματική της διπλής ταυτότητας, των πολλαπλών πολιτισμικών ταυτοτήτων, που συχνά μπορούν να έρθουν σε αντίθεση, και η Έλενα μπορεί να ταυτιστεί με τον Ελυάς χάρη στην προσωπική της οικογενειακή ιστορία, καθώς προέρχεται από οικογένεια προσφύγων από τη Μικρά Ασία. Το ζήτημα των πολλαπλών ταυτοτήτων με απασχολεί πάντα, εξαιτίας της δικής μου ιστορίας, αλλά η κατάσταση στη Λέσβο με έκανε να το εξετάσω υπό νέο φως, που αντικατόπτριζε όλη τη γεωπολιτική βία της εποχής μας.
* Ποια ήταν η εμπειρία σας από τα γυρίσματα στη Λέσβο; Πώς θα αξιολογούσατε τη συμπεριφορά των κατοίκων του νησιού αναφορικά με το ζήτημα των προσφύγων και των μεταναστών;
Τα γυρίσματα στη Λέσβο πήγαν πολύ καλά, χάρη σε μια εξαιρετική ομάδα, η οποία αποτελούνταν από κάποιους Γάλλους και κυρίως Έλληνες τεχνικούς. Ωστόσο, οι συνθήκες δεν ήταν απλές, διότι για λόγους προϋπολογισμού είχαμε μόνο 28 ημέρες για να κάνουμε τα γυρίσματα, χωρίς τη δυνατότητα για επιπλέον ημέρες ή ώρες. Η πίεση ήταν διαρκής και όταν ο καιρός δεν μας το επέτρεπε ή όταν συνέβαινε κάτι απρόβλεπτο, έπρεπε να βρούμε λύσεις για να αποφύγουμε την καταστροφή. Αλλά η Λέσβος μας αντάμειψε.
Το γεγονός ότι ήμασταν στο νησί για το σύνολο των γυρισμάτων δημιούργησε μια πολύ ευχάριστη ατμόσφαιρα διακοπών, όπου τα μέλη της ομάδας γυρνούσαν σπίτι τους κάθε βράδυ. Μπορέσαμε να διατηρήσουμε μια διαρκή δημιουργική δυναμική, ανάμεσα σε τεχνικούς και ηθοποιούς: αρκούσε να αυτοσχεδιάσουμε μια σκηνή σε μια αυλή ξενοδοχείου ή σε μια παραλία ή ακόμη να καταστρώσουμε ένα σοφιστικέ σχέδιο για την επομένη γύρω από μια μπύρα. Και η Λέσβος μας κακόμαθε, όχι μόνο με το φυσικό της κάλλος, αλλά και με τους εξαιρετικά φιλόξενους κατοίκους της.
Ήδη, κατά τη διάρκεια της πρώτης μου επίσκεψης στο νησί, όταν πήγα για να γράψω το σενάριο, εξεπλάγην από την εξαιρετική στάση των κατοίκων της Λέσβου απέναντι στην τρομερή μεταναστευτική κρίση με την οποία ήρθαν αντιμέτωποι, εν μέσω οικονομικής κρίσης, όταν τίποτε δεν λειτουργούσε κανονικά. Μια κάτοικος, απόγονος Ελλήνων από τη Μικρά Ασία, μου είπε συγκινημένη ότι πολλοί από τους κατοίκους είχαν την εντύπωση πως με τις βάρκες έρχονταν οι δικοί τους άνθρωποι από την Τουρκία το 1922 και ότι δεν είχαν άλλη επιλογή από το να τους βοηθήσουν. Γνωρίζω επίσης, ότι πολλοί κάτοικοι κουράστηκαν να βλέπουν τη Λέσβο να παρουσιάζεται σαν το «νησί των μεταναστών», κάτι που είναι απόλυτα κατανοητό.
Εξάλλου, η ταινία δεν είναι μια ιστορία για τους μετανάστες ή τη μεταναστευτική κρίση, αλλά μια ιστορία για το πώς κάποιοι νεαροί μετανάστες στην Ευρώπη καλούνται να επανεξετάσουν τη ζωή τους και τις πολλαπλές τους ταυτότητες, όταν έρχονται αντιμέτωποι με τον περίπλου ενός μετανάστη της ηλικίας τους, ένα καλοκαίρι, με φόντο το πένθος, τον έρωτα και τη φιλία.
* Η ελληνική πολιτεία υιοθέτησε μια σειρά επενδυτικών κινήτρων για την προώθηση της οπτικοακουστικής παραγωγής στην Ελλάδα, αλλά δυστυχώς δεν είχατε τον χρόνο να κάνετε χρήση αυτού του εργαλείου. Θα μπορούσαν αυτές οι πρωτοβουλίες να σαν κάνουν να συμπεριλάβετε την Ελλάδα στα επόμενα σχέδιά σας;
Τα γυρίσματά μας πραγματοποιήθηκαν λίγο νωρίτερα, πριν από την εφαρμογή αυτών των κινήτρων για την πραγματοποίηση γυρισμάτων στην Ελλάδα, κάτι που θα μας είχε βοηθήσει σημαντικά. Προφανώς και θα χαρώ πολύ να κάνω χρήση των εργαλείων σε μελλοντικά μου σχέδια, δεδομένου ότι εντυπωσιάστηκα από τον επαγγελματισμό και την ποιοτική εργασία των Ελλήνων τεχνικών του κινηματογράφου. Η Ελλάδα είναι αστείρευτα πλούσια σε ιστορία και ταλαντούχους ανθρώπους, της λείπουν οι υποδομές και ένα πιο λειτουργικό σύστημα. Τα κίνητρα που υιοθετήθηκαν είναι πράγματι προς τη σωστή κατεύθυνση.
