Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αραιές νεφώσεις
18 °C
16.6°C19.6°C
2 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αυξημένες νεφώσεις
17 °C
14.7°C18.2°C
2 BF 59%
ΠΑΤΡΑ
Αυξημένες νεφώσεις
15 °C
15.5°C16.0°C
1 BF 77%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
18 °C
17.8°C19.1°C
5 BF 61%
ΛΑΡΙΣΑ
Σποραδικές νεφώσεις
16 °C
15.9°C18.0°C
0 BF 63%
Κοινωνικός κινηματογράφος: πίσω από τη συστημική "θεαματική βία"
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Κοινωνικός κινηματογράφος: πίσω από τη συστημική "θεαματική βία"

Ο σκηνοθέτης Στεφάν Μπριζέ

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΤΕΡΖΗ

"Με ενδιαφέρει να φτάσω σε αυτό που βρίσκεται πίσω από τις εικόνες που κυκλοφορούν ευρέως και είναι πολλές φορές 'θεαματικά' βίαιες... Κυκλοφορούν στα μέσα ενημέρωσης και τα κοινωνικά δίκτυα και καταστρέφουν τα πάντα στο πέρασμά τους, συμπεριλαμβανομένου και του λόγου των εργαζομένων, που στην πραγματικότητα είναι λόγος ρεαλισμού και λογικής. Εφόσον κυριαρχούν αυτές οι εικόνες της θεαματικής βίας, ο αγώνας, κάθε προσπάθεια έχει τελειώσει προκαταβολικά στη συνείδηση της κοινής γνώμης (...) Η ταινία μου σίγουρα δεν νομιμοποιεί τη βία, νομιμοποιεί τον θυμό. Και πριν από τον θυμό βρίσκεται ο πόνος... Ο κόσμος πρώτα υποφέρει για μεγάλο χρονικό διάστημα, μετά έρχονται ο θυμός και μετά η βία".

Στεφάν Μπριζέ


"Σε πόλεμο"

"En Guerre" («Σε πόλεμο») ονομάζεται η ταινία του Στεφάν Μπριζέ που βγαίνει στις ελληνικές αίθουσες την ερχόμενη Πέμπτη, παρουσιάζοντας στην οθόνη τη «φωτιά» μιας σκληρής απεργιακής κινητοποίησης. Η ταινία ξεκινά με τη φράση του Μπρεχτ «Αυτός που αγωνίζεται μπορεί να ηττηθεί, όμως αυτός που δεν αγωνίζεται έχει ήδη ηττηθεί». Σε ένα εργοστάσιο στη νότια Γαλλία, οι εργάτες συμφώνησαν με τους ιδιοκτήτες να δουλεύουν υπερωρίες σε σκληρές συνθήκες, χωρίς τις νόμιμες προσαυξήσεις, προκειμένου να διατηρηθούν οι θέσεις εργασίας και το εργοστάσιο να μείνει ανοιχτό για πέντε χρόνια. Αλλά μόλις δύο χρόνια μετά τα αφεντικά αθετούν τη συμφωνία, παρά τον υψηλό τζίρο. Θα πετάξουν στον δρόμο 1.100 ανθρώπους, καταγράφοντας κέρδη πολλών εκατομμυρίων ευρώ. Ο συνδικαλιστής Λοράν Αμεντεό (Βενσάν Λιντόν) είναι επικεφαλής στις δυναμικές κινητοποιήσεις. Οι εργάτες, ενωμένοι αρχικά, διασπασμένοι στη συνέχεια, αγωνίζονται για τις θέσεις εργασίας και την τήρηση της αρχικής συμφωνίας με την εργοδοσία. Οι διαρκείς συνελεύσεις, οι εσωτερικές συγκρούσεις στο «μέτωπο» των εργατών, τα ξεσπάσματα της βίας... Στο τέλος της προβολής στο Φεστιβάλ των Καννών, οι θεατές, όρθιοι, χειροκροτούσαν συγκινημένοι επί δεκαπέντε λεπτά...

Με εξαίρεση τον Λιντόν, ο Στεφάν Μπριζέ χρησιμοποίησε για την ταινία ερασιτέχνες, πραγματικούς εργάτες, προκειμένου να ερμηνεύσουν τον "εαυτό" τους. Το κοινωνικό / ανθρωποκεντρικό σινεμά των αδελφών Νταρντέν από το Βέλγιο, του Κεν Λόουτς από τη Βρετανία, ένα σινεμά που προβληματίζει και θέτει ερωτήματα, αποδεικνύεται κάτι περισσότερο από αναγκαίο στην εποχή μας. "Το σινεμά έχει πολλές παραδόσεις. Μία από αυτές είναι να δείχνει τους ανθρώπους που αγωνίζονται και αυτή τη στιγμή ο κόσμος μας κινδυνεύει από τις ιδέες που αποκαλούμε νεοφιλελευθερισμό..." λέει ο Κεν Λόουτς. Και συνεχίζει: "Νομίζω ότι οι εικόνες στο σινεμά είναι περισσότερο συν-παθητικές (sympathetic) αν βάζεις τα πρόσωπα, τους ηθοποιούς, σε κάποια απόσταση. Τι είναι συν-παθητικές; Εικόνες που μπορείς να παρατηρείς προσεκτικά για περισσότερο χρόνο. Προτιμότερο από το να κατευθύνεις τις ερμηνείες, σημασία έχει να παρατηρείς και να αντιλαμβάνεσαι τι συμβαίνει... Όταν ξεκίνησα ως κινηματογραφιστής, είχα δει πολλές ταινίες του ιταλικού νεορεαλισμού. Οι ταινίες αυτές δεν είναι συνειδητές επιρροές, όμως αυτό που έκαναν οι Ιταλοί, και το οποίο είναι σημαντικό, είναι ότι απέδειξαν ότι η θεματολογία αυτών των ταινιών μπορεί να λειτουργήσει στον κινηματογράφο. Ότι μπορείς να κάνεις ταινίες που να βασίζονται σε συνηθισμένους ανθρώπους".

Ναι, πιθανότατα η "μήτρα" όλων των σύγχρονων μορφών κοινωνικού κινηματογράφου πρέπει να αναζητηθεί στον ιταλικό νεορεαλισμό. Στα 1942, έναν χρόνο πριν από την πτώση του φασιστικού καθεστώτος του Μουσολίνι, ο θεωρητικός του κινηματογράφου Ουμπέρτο Μπάρμπαρο με ένα μανιφέστο καλούσε τους κινηματογραφιστές να αποτινάξουν τα στερεότυπα. Ήταν μια αντίδραση στον «επίσημο» κινηματογράφο που είχε επιβάλει το καθεστώς Μουσολίνι των "ένδοξων" ιστορικών ταινιών, των ταινιών για την άρχουσα τάξη με τα «λευκά τηλέφωνα», των ταινιών προπαγάνδας. Καλούσε τους κινηματογραφιστές να αντιληφθούν την πραγματικότητα όπως αυτή διαμορφωνόταν ως αποτέλεσμα του πολέμου και να την εκφράσουν στις ταινίες τους με έναν τρόπο που για πρώτη φορά ο Μπάρμπαρο ονόμασε «νεορεαλιστικό». Ο όρος υιοθετήθηκε γρήγορα, περισσότερο ως σύνθημα αντίστασης, παρά ως προσδιοριστικός χαρακτηρισμός ενός αισθητικού κινήματος.... Ενώ το φασιστικό καθεστώς καταρρέει και η Cinecitta στη Ρώμη είναι πια στρατόπεδο προσφύγων, ο σκηνοθέτης Αλμπέρτο Λατουάντα γράφει: «Ώστε λοιπόν φοράμε κουρέλια; Ε, ας δείξουμε τα κουρέλια! Είμαστε νικημένοι; Ας δείξουμε τις πληγές μας». Τα στούντιο έχουν καταστραφεί και οι κινηματογραφιστές δεν έχουν παρά μόνο μια κάμερα στο χέρι. Βγαίνουν στους δρόμους αποτυπώνοντας τη σκληρή πραγματικότητα.

Αν θελήσουμε να πάμε πιο πίσω στον χρόνο, "Ο άνθρωπος με την κινηματογραφική μηχανή" του Ντζίγκα Βερτόφ (1929) στη Σοβιετική Ένωση αντιλαμβάνεται τον φακό της κάμερας σαν την ιδανική προέκταση του ανθρώπινου ματιού. Χάρη στην ανασύνθεση του χώρου, του χρόνου, της κίνησης, ολόκληρου του αισθητού κόσμου, η κινηματογραφική τεχνική επιτρέπει την "κατάκτηση" του πραγματικού. «Η κινηματογραφική μηχανή εφευρέθηκε όταν δεν υπήρχε πια καμιά χώρα που να μην είναι κάτω από την κυριαρχία του κεφαλαίου κι αυτό το ‘παιχνίδι’ χρησιμοποιήθηκε από την αστική τάξη για τη διασκέδαση των λαϊκών μαζών ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, για να αποσπάσουν την προσοχή των εργαζόμενων από τον κύριο σκοπό τους, τον αγώνα...» γράφει ο Βερτόφ στο μανιφέστο του "Προσωρινές οδηγίες στις λέσχες Κινο-γκλας" το 1926.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL