ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΤΕΡΖΗ
Βραδιά ανοιχτή σε προβλέψεις, αμφίρροπη, αλλά και με σαφέστατο ελληνικό ενδιαφέρον, λόγω των δέκα υποψηφιοτήτων που έχει η "Ευνοούμενη" του Γιώργου Λάνθιμου, έστω κι αν ο ίδιος πρόσφατα, στην τελετή απονομής των βρετανικών βραβείων κινηματογράφου, έσπευσε να δηλώσει το αυτονόητο, λέγοντας απλά: "Φτιάξαμε μια εντελώς βρετανική ταινία...".
Δεν μπορεί κανείς να προσπεράσει εύκολα το γεγονός ότι οι δύο ταινίες που έχουν τις περισσότερες υποψηφιότητες (δέκα η «Ευνοούμενη» του Λάνθμου και άλλες τόσες το "Ρόμα" του Αλφόνσο Κουαρόν) υπογράφονται από μη Αμερικανούς σκηνοθέτες. Σημάδι της κρίσης της αμερικανικής κινηματογραφικής βιομηχανίας, όπως λένε εδώ και καιρό πολλοί παρατηρητές; Από την άλλη μεριά, η αμφισβήτηση και η κριτική για τις επιλογές της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου δεν έχουν κοπάσει καθόλου...
Είχαμε, τον περασμένο Σεπτέμβριο, την κατακραυγή που προκάλεσε η πρόταση να εισαχθεί νέα κατηγορία βραβείου για την "πιο δημοφιλή ταινία της χρονιάς", μετά το φιάσκο γύρω από τον προτεινόμενο οικοδεσπότη της βραδιάς Κέβιν Χαρτ και πιο πρόσφατα την "ατυχή" προσπάθεια να μειωθεί ο χρόνος της τηλεοπτικής μετάδοσης για να αντιμετωπιστεί η συνεχής πτώση της τηλεθέασης τα τελευταία χρόνια. Διατυπώθηκε το "σχέδιο" να απονεμηθούν τέσσερα Όσκαρ, αυτά της Καλύτερης Φωτογραφίας, Καλύτερου Μοντάζ, Καλύτερης Ταινίας Μικρού Μήκους και Καλύτερου Μακιγιάζ / Κόμμωσης, κατά τη διάρκεια των διαφημιστικών διαλειμμάτων. Η πρόταση επικρίθηκε σφοδρότατα, και δικαίως, ως εντελώς προσβλητική για τους κινηματογραφιστές...
"Φέτος, κρισιμότερο ερώτημα από το ποιος θα κερδίσει στα Όσκαρ είναι τι συμβαίνει στην Ακαδημία", λέει ο δημοσιογράφος Τομ Γκρέι του αμερικανικού επαγγελματικού περιοδικού "Variety". "Έγιναν πάρα πολλά λάθη. Αισθάνομαι ότι οι άνθρωποι στην Ακαδημία ενεργούν κυριευμένοι από απελπισία" συμπληρώνει. Σχεδόν όλες οι πρωτοβουλίες που πήρε η Ακαδημία για αλλαγές γύρισαν μπούμερανγκ.
"Η Ακαδημία έχει εγκλωβιστεί μεταξύ του ρόλου της ως ενός ευυπόληπτου θεσμού που επί σχεδόν έναν αιώνα απονέμει τιμές στους ανθρώπους του κινηματογράφου και των αναγκών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, του εντατικού ρυθμού 24ωρης ενημέρωσης επτά ημέρες την εβδομάδα και των απαιτήσεων για ποσοστά τηλεθέασης" δήλωσε η Σάρον Ουάξμαν, ιδρύτρια και αρχισυντάκτρια του ιστότοπου The Wrap, που καλύπτει την ειδησεογραφία του Χόλιγουντ και γενικότερα της βιομηχανίας του θεάματος.
Η πολιτική παρούσα στα Όσκαρ
Το κίνημα #MeToo και η αποκαθήλωση του Χάρβεϊ Γουανστάιν, η αντιπαράθεση πολλών αστέρων του Χόλιγουντ με τον Ντόναλντ Τραμπ, οι καταγγελίες για υποεκπροσώπηση των Αφροαμερικανών και άλλων κοινωνικών ομάδων συμπληρώνουν την εικόνα της κρίσης στη "Μέκκα" του κινηματογράφου. «Είναι ευκολότερο για έναν Αφροαμερικανό να γίνει Πρόεδρος των ΗΠΑ, παρά να τεθεί επικεφαλής ενός κινηματογραφικού στούντιο» είχε δηλώσει εύστοχα πριν από καιρό ο σκηνοθέτης Σπάικ Λι, σκιαγραφώντας το φυλετικό πρόβλημα στην αμερικανική κινηματογραφική βιομηχανία. Και κάποιοι θυμήθηκαν τη Χάτι ΜακΝτάνιελ, την Αφροαμερικανίδα ηθοποιό που είχε κερδίσει το Όσκαρ Β' Γυναικείου Ρόλου το 1940 για τον ρόλο της υπηρέτριας στο "Όσα παίρνει ο άνεμος". Η τελετή απονομής εκείνης της χρονιάς πραγματοποιήθηκε στο Κόκονατ Γκρόουβ του Λος Άντζελες και οι διοργανωτές έπρεπε να πιέσουν τους ιδιοκτήτες του κλαμπ να δεχθούν μια "εξαίρεση" στη ρητή απαγόρευση για είσοδο "έγχρωμων" στον χώρο. Η Χάτι ΜακΝτάνιελ έγινε τελικά δεκτή στην τελετή, αλλά της υπέδειξαν ότι έπρεπε να καθίσει σε ένα περιφερειακό τραπέζι και όχι μαζί με τους άλλους ηθοποιούς της ταινίας, τον Κλαρκ Γκέιμπλ και την Ολίβια Ντε Χάβιλαντ...
Ο Μπράντο και οι Ινδιάνοι
"Ορόσημο" ήταν η πρωτοβουλία του Μάρλον Μπράντο στην τελετή απονομής του 1973, όταν έστειλε στη θέση του την ηθοποιό Σατσίν Λιτλφέδερ (Μικρό Φτερό ήταν το επώνυμό της, γιατί ήταν Ινδιάνα) να διαμαρτυρηθεί για τη στάση τού Χόλιγουντ απέναντι στους Ινδιάνους των ΗΠΑ. Ένα μεγάλο ταμπού έσπασε και από τότε πολλοί στις ομιλίες βράβευσής τους ανέδειξαν σοβαρότατα κοινωνικά ζητήματα: την κλιματική αλλαγή ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο ("The Revenant", 2016), το δικαίωμα στην έκτρωση ο Τζον Ίρβινγκ (Όσκαρ Σεναρίου, το 2000), τις ίσες απολαβές για τις γυναίκες η Πατρίσια Αρκέτ (Όσκαρ Δεύτερου Γυναικείου Ρόλου το 2015 για το "Boyhood"). Πριν τον Μπράντο, όσοι παραλάμβαναν το αγαλματάκι απέφευγαν τέτοιου είδους σχόλια.
Ο Γκρέγκορι Πεκ, για παράδειγμα, που βραβεύτηκε με Όσκαρ Πρώτου Ανδρικού Ρόλου για το αντιρατσιστικό φιλμ "To Kill a Mockingbird" (1963), δεν είπε λέξη επί σκηνής για το καυτό πρόβλημα των φυλετικών διακρίσεων, αν και στις συνεντεύξεις που έδινε εκείνη την εποχή αναφερόταν στο ζήτημα αυτό. Ο Σίντνεϊ Πουατιέ, ο πρώτος Αφροαμερικανός που κέρδισε το Όσκαρ Πρώτου Ανδρικού Ρόλου ("Lilies of the Field", 1964), μίλησε αφαιρετικά και διόλου συγκεκριμένα για το "μεγάλο ταξίδι" που τον οδήγησε στο Όσκαρ... Η Τζέιν Φόντα, η χαρακτηρισμένη "Ανόι Τζέιν" για τον αγώνα που είχε κάνει κόντρα στον πόλεμο του Βιετνάμ, απογοήτευσε όταν πήρε Όσκαρ το 1972 για το "Klute", καθώς περιορίστηκε, πολύ σεμνά, να δηλώσει επί σκηνής ότι "υπάρχουν πολλά να πει κανείς, αλλά δεν πρόκειται να τα πω απόψε. Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω πάρα πολύ".
Πολλοί εντοπίζουν την καταγωγή αυτής της νοοτροπίας στους "μηχανισμούς" που οδήγησαν στη δημιουργία του θεσμού. Η Ακαδημία Κινηματογράφου δημιουργήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του '20 με την καθοδήγηση του παραγωγού Λούις Μπ. Μάγιερ της MGM ως ένα είδος "αριστοκρατικού συνδικαλισμού" ελεγχόμενου "από τα πάνω", προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ανερχόμενη, εκείνη την εποχή, επιρροή των "ερυθρών" στα συνδικάτα του Χόλιγουντ... Είναι αδιαμφισβήτητο το γεγονός ότι σε ελάχιστες περιπτώσεις η Ακαδημία επισήμανε ή βράβευσε πρωτοποριακές τάσεις.
Ακόμη και καλλιτέχνες πρώτου μεγέθους, όπως ο Τσάρλι Τσάπλιν, ο Όρσον Γουέλς ή ο Άλφρεντ Χίτσκοκ, δεν βραβεύτηκαν ποτέ κατά την "παραγωγική"- δημιουργική τους περίοδο (ο Χίτσκοκ ήταν έξι φορές υποψήφιος για το Όσκαρ Σκηνοθεσίας, αλλά δεν το πήρε ποτέ). Και στους τρεις απονεμήθηκαν τα "ανώδυνα" τιμητικά βραβεία στο κλείσιμο της καριέρας τους...
