Χρησιμοποιώντας την εικόνα ως όχημα, καταγράφει στιγμές, πρόσωπα και ιστορίες με ένα ιδιαίτερο, προσωπικό ιδίωμα, που δεν είναι εύκολο να κατατάξεις σε ένα συγκεκριμένο είδος. Εικαστικός, κινηματογραφίστρια, γραφίστα, όλες μαζί αυτές οι ιδιότητές της ουσιαστικά αποδίδουν μια εικόνα. Τον τρόπο δηλαδή με τον οποίο διαχειρίζεται πολλαπλά εργαλεία και σύγχρονες τεχνολογίες για να καταδυθεί στον κόσμο των ιδεών και στη γοητεία των τεχνών.
"Κονταμπάντο: Αναζητώντας τη Μέλπω"
Αυτή τη φορά, στο κάδρο του φακού της μπαίνει ακόμα μία σπουδαία γυναίκα. Η νέα ταινία της, εν εξελίξει ακόμα, με τίτλο "Κονταμπάντο: Αναζητώντας τη Μέλπω" επιχειρεί να ξεδιπλώσει το διπλό ταξίδι της μεγάλης λογοτέχνιδας στην τέχνη και την Αριστερά. "Η Μέλπω Αξιώτη είναι ταυτισμένη με την ανατρεπτική ελευθερία της έκφρασης και με την ελευθερία του βλέμματος πάνω στα ανθρώπινα, μικρά και μεγάλα" λέει η Βουβούλα Σκούρα καθώς μας ξεναγεί στο νέο της εγχείρημα. Η ταινία, μαζί με τις προηγούμενες για τη Λιβανέζα ποιήτρια και διανοούμενη Ετέλ Αντνάν, για τον Οδυσσέα Ελύτη, για τα ελληνικά του Τζέιμς Τζόις και για τον Σεφέρη παρουσιάστηκαν πρόσφατα στο Κέντρο Σύγχρονου Ελληνισμού, στο Freie Universitat του Βερολίνου, στο πλαίσιο της Μεγάλης βραδιάς των Επιστημών. Μ' αυτή την αφορμή συζητούμε με τη Βουβούλα Σκούρα για τη Μέλπω Αξιώτη αλλά και τις κινηματογραφικές αναγνώσεις σε πρόσωπα της λογοτεχνίας.
Συνέντευξη στην Πόλυ Κρημνιώτη
* Η Ιστορία είναι παρούσα με τον έναν ή τον άλλο τρόπο σε όλες τις ταινίες σας. Η κυπριακή τραγωδία στις «Επιφάνειες νερού», ο εμφύλιος του Λιβάνου στην «Ετέλ Αντνάν: Εξόριστες λέξεις», ο ευρωπαϊκός Μεσοπόλεμος στην ταινία σας «The Red Bank: Τζέιμς Τζόις. Τα Τετράδιά του των Ελληνικών». Η μεταπολεμική Ιστορία του δικού μας τόπου αφορά τόσο την πρώτη σας ταινία «Εσωτερική μετανάστευση» αλλά και την πρόσφατη προβολή της ταινίας σας εν εξελίξει «Κοντραμπάντο: Αναζητώντας τη Μέλπω» που προβλήθηκε στοπροηγούμενο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας αλλά και στο Freie Universität του Βερολίνου.
Η ένταξή μας στην Ιστορία μάς καθιστά υποκείμενα με ανάληψη ευθυνών, μια εγγύηση δημοκρατίας. Ειδικότερα για την περίπτωση της Μέλπως, το έργο της οποίας απασχολεί την ταινία μου, μια ταινία που βρίσκεται σε πορεία ολοκλήρωσης και έχει προβληθεί μόνο ένα αρχικό μέρος ως work in progress. Σ' αυτή θέτω ένα ζήτημα σχετικά με τη διασύνδεση της προσωπικής - ιδιωτικής ζωής με τον δημόσιο και δημιουργικό λόγο των ανθρώπων. Ειδικότερα για τη Μέλπω Αξιώτη, με απασχολεί ο τρόπος που η φοίτησή της ως εσωτερική μαθήτρια στα Λουτρά της Τήνου γίνεται μια καθοριστική εμπειρία τόσο για τη μετέπειτα πολιτική της δράση όσο και για την πορεία της, την πολιτική της περιπλάνηση, στη μεταπολεμική Ευρώπη δίχως -κι αυτό είναι το πολύ ενδιαφέρον- μια μόνιμη κατοικία. Αναζητώ τη Μέλπω στην Τήνο, εκεί όπου για μένα πλάστηκε το γλυπτό -θα έλεγα- της ζωής της. Και ξέρετε, μπορεί η Μύκονος να είναι ο γενέθλιος τόπος της, αλλά ο τόπος στον οποίο οι παιδικές εμπειρίες που είχε, χαρές και τραύματα, συνθέτουν το άνοιγμά της στον κόσμο είναι η Τήνος.
* Βρίσκω στις ταινίες σας μια συστολή και διαστολή του χώρου, του τόπου και θα έλεγα ότι αυτές οι περιπλανήσεις στο εσωτερικό των ταινιών σας είναι ανάλογες και με τη γεωγραφία των προβολών τους.
Η παρατήρησή σας με προβληματίζει ευχάριστα. Πράγματι είναι ένα ταξίδι, μια περιπλάνηση που αποτελεί και θεματική των ταινιών μου. Ξεκινώντας από τις «Εξόριστες λέξεις», την ταινία για την Ετέλ Αντνάν, η αγαπημένη μου Βηρυτός συνδέθηκε και με άλλα λιμάνια της Μεσογείου παρακολουθώντας τη ζωή και το έργο της σημαντικής ποιήτριας και εικαστικού του Λιβάνου. Κάτι ανάλογο συνέβη και με τις προβολές της ταινίας αυτής. Μα και στην περίπτωση της ταινίας «Επιφάνειες νερού», μια ταινία για την ποιήτρια και αγαπημένη φίλη Νίκη Μαραγκού, ο τόπος είναι η Κύπρος, απέναντι από τη Βηρυτό. Ειδικότερα αυτός ο τόπος συστέλλεται και διαστέλλεται μέσω μιας ποιητικής της μνήμης και θα έλεγα ότι εστιάζει καταληκτικά στον περίκλειστο χώρο της Αμμοχώστου. Από την άποψη των προβολών αυτής της ταινίας, μια ροή θα έλεγα σχηματίζει τον χάρτη: η «πράσινη γραμμή» της Λευκωσίας, όπου έγινε η πρώτη προβολή, που λες και συνεχίζεται στο περίγραμμα ενός εξαιρετικού αρχιτεκτονικά δημοτικού σχολείου της Τήνου, καθώς η ταινία συμμετείχε στο φεστιβάλ του νησιού. Μα και η ταινία για τον Τζόις ταξίδεψε - και σε επίπεδο γυρισμάτων, και σε επίπεδο προβολών - από την Αθήνα, στην Τεργέστη ίσαμε τη Νέα Υόρκη.
* Παρακολουθώντας κανείς τις συνθέσεις των κειμένων που εντάσσονται στις ταινίες σας τόσο λειτουργικά, μπορεί να πει ότι και οι γλώσσες, τα κείμενα ταξιδεύουν μέσω της διακειμενικότητάς τους σαν να παρακολουθούν αυτή τη γεωγραφία των τόπων που μόλις αναφέρατε.
Ξέρετε, τα κείμενα απηχούν σιωπές και μνήμες μέσα από τις οποίες κανείς μπορεί να ανιχνεύσει άλλα κείμενα, με τις δικές τους μνήμες και σιωπές. Κι αυτό δεν συμβαίνει μόνο με τα γλωσσικά αλλά και με τα οπτικά κείμενα. Κάθε κινηματογραφιστής μπορώ να πω ότι εντάσσεται σε μια γενεαλογία εικόνων, όπως κι ένας συγγραφέας σε μια γενεαλογία κειμένων. Για παράδειγμα, στην ταινία μου τα «Τέσσερα στάδια της σκληρότητας», που θα προβληθεί στο 9ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας, η γενεαλογία των εικόνων που μπορεί κανείς να ανιχνεύσει σε αυτή (Χόγκαρθ, Τζάρμαν κ.ά.) διαπλέκεται με τα κείμενα του Αρτό, που με τη σειρά τους διαπλέκονται με άλλα κείμενα (οπτικά και γλωσσικά) - ο ίδιος ο τίτλος της ταινίας αναφέρεται στον Χόγκαρθ, ενώ το κείμενο «Πάολο, τα Πετεινά» διαπλέκεται με τα οπτικά κείμενα, τη ζωγραφική του Πάολο Τσέλο. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με την ταινία που αφορά τον Τζέιμς Τζόις και τα τετράδιά του των Ελληνικών. Η εξορία, οι τόποι μακριά από τη γενέθλια γη γίνονται οι κατεξοχήν τόποι του αναστοχασμού, της σύνθεσης των κειμένων, της ένταξης στο σύμπαν της Ιστορίας.
"Με απασχολεί ο τρόπος που η φοίτηση της Μέλπως Αξιώτη ως εσωτερική μαθήτρια στα Λουτρά της Τήνου γίνεται μια καθοριστική εμπειρία τόσο για τη μετέπειτα πολιτική της δράση όσο και για την πορεία της, την πολιτική της περιπλάνηση στη μεταπολεμική Ευρώπη δίχως -κι αυτό είναι το πολύ ενδιαφέρον- μια μόνιμη κατοικία"
