Ρεπορτάζ: Κυριάκος Πεφτιτσέλης
Το φεστιβάλ υποκλίνεται στους αδελφούς Μανάκη για την πρωτοπόρα δουλειά τους στη φωτογραφία και στη κινηματογραφία. Για οκτώ μέρες το Μοναστήρι της γειτονικής χώρας έζησε ένα ακόμη πετυχημένο φεστιβάλ, με τη συνήθη παρουσία ανθρώπων του κινηματογράφου και ανταποκριτών από όλο τον κόσμο, πολιτικών και σινεφίλ κοινού που παρακολούθησε 95 ταινίες σε 14 ενότητες - μυθοπλασία, μικρού μήκους, εντός ή εκτός διαγωνισμού, ντοκιμαντέρ, ευρωπαϊκές προοπτικές, σπουδαστών κινηματογράφου, νεανικό πρόγραμμα, κλασικές ταινίες ρετρό και συνεδρίες με φημισμένους κινηματογραφιστές (master classes). Τα τιμώμενα πρόσωπα φέτος ήταν ο γνωστός κινηματογραφιστής Ρότζερ Ντήκον και η απαστράπτουσα Ιταλίδα ηθοποιός Κλαούντια Καρντινάλε, οι οποίοι παρέλαβαν βραβεία για την μεγάλη και μακρόχρονη προσφορά τους στον κινηματογράφο και στη τέχνη.
Το φεστιβάλ αυτό ξεχωρίζει από τα άλλα φεστιβάλ ως προς το ότι εστιάζει στη συμβολή των διευθυντών φωτογραφίας, που ερμηνεύουν και πραγματοποιούν το όνειρο των προβεβλημένων σκηνοθετών και σεναριογράφων, αλλά παραμένουν άγνωστοι. Η κάμερα συμμετέχει ισότιμα με τα άλλα στοιχεία της ταινίας που φθάνει στις οθόνες. "Ζούμε στην εποχή των εικόνων και είναι δύσκολο να πετύχεις τη σωστή εικόνα που θα κάνει την ταινία να διαρκέσει στον χρόνο υποστήριξε κατά την απονομή η Ολυμπία Μυτιληναίου, πρόεδρος της κριτικής επιτροπής.
Το φεστιβάλ άρχισε με τη ταινία The Lover (Ο εραστής) του Ιγκόρ Ιβάνοφ και έκλεισε με το Scout (Ανιχνευτής) του πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη Άλεξ Ζβέτκοφ στο πλαίσιο του νέου κύματος της ΠΓΔΜ, και της ταινίας Blackkklansman (Μαύρος Κου - Κλουξ - Κλαν) του Σπάικ Λη
Μέλη της κριτικής επιτροπής ήταν: η Ολυμπία Μυτιληναίου, πρόεδρος (γεννημένη στο Λιτόχωρο Πιερίας, ζει στην Αθήνα και έχει κάνει πολλές ταινίες, ντοκιμαντέρ, μικρού μήκους, για την τηλεόραση, οπτικοακουστικά μέσα κ.λπ.), ο Ράϊνερ Κλάουσμαν (Ελβετός, βραβείο Κάμερας 300, διευθυντή φωτογραφίας σε 30 βραβευμένες ταινίες και μόνιμος συνεργάτης του γνωστού Φατίχ Ακίν), ο Ματίας Τρέλστραπ (Δανός, διευθυντής φωτογραφίας σε ταινίες μυθοπλασίας και μικρού μήκους σε μεγάλα φεστιβάλ), η Ρεβέκκα Φ. Παλούντ (Ιρανή, σκηνοθέτις με σπουδές στην Αμερική και πρόεδρος κινηματογραφικής εταιρείας) και ο Γιόρτσε Σταυρέσκι (γεννημένος στα Σκόπια, βραβευμένος διευθυντής φωτογραφίας σε πολλές διεθνείς ταινίες ντοκιμαντέρ/μυθοπλασίας κ.λπ.).
- Μικρό βραβείο της Χρυσής Κάμερας για Μικρού Μήκους πήρε ο Αυστραλός διευθυντή φωτογραφίας Άνρικ Γουότσον, για την ταινία All These Creatures (Όλες αυτές οι υπάρξεις) του σκηνοθέτη Charles Williams. Η ιστορία ενός εφήβου και του πατέρα του σε μια σπαρακτική δίνη γεγονότων.
- Το βραβείο Χάλκινης Κάμερας 300 δόθηκε στον Πολωνό διευθυντή φωτογραφίας Λούκας Ζαλ για την ταινία Cold War (Ψυχρός Πόλεμος) του σκηνοθέτη Πάουελ Παουλικόφσκι. Η κάμερα δίνει πειστικά την αδιέξοδη σχέση ενός ζευγαριού που διασχίζει σύνορα (Σερβία - Πολωνία - Βερολίνο - Παρίσι).
-Το βραβείο της Ασημένιας Κάμερας 300 πήγε στον Γάλλο διευθυντή φωτογραφίας Έρικ Γκωτιέ για τη δουλειά του στην ταινία του Ζία Τζανγκ Jia Κε Ash Is Purest White (Η Στάχτη Είναι Το Πιο Καθαρό Άσπρο), με κέντρο την αποφασιστικότητα μιας γυναίκας ερωτευμένης με αρχιγκάγκστερ σε μια σύγχρονη κινέζικη κοινωνία. Η κάμερα, στενός αλλά ήρεμος παρατηρητής των επιλογών.
- Η πρόεδρος Ολυμπία Μυτιληναίου παρέδωσε το βραβείο της Χρυσής Κάμερας 300 στον Νοτιοκορεάτη διευθυντή φωτογραφίας Κιό Κυόνγκ Πιο Χονγκ για την ταινία Burning (Καύση) του σκηνοθέτη Τσανγκ Δονγκ Λη (Νοτία Κορέα - Ιαπωνία), αναλύοντας τον τρόπο που η κάμερα ‘αφηγείται’ την περίεργη ιστορία δύο ανδρών και μιας γυναίκας με έντονο συναίσθημα αλλά και χιούμορ.
Τιμώμενα πρόσωπα του φετινού φεστιβάλ ο γνωστός κινηματοφραφιστής Ρότζερ Ντήκον και η Ιταλίδα ηθοποιός Κλαούντια Καρντινάλε, οι οποίοι παρέλαβαν βραβεία για τη μεγάλη και μακρόχρονη προσφορά τους στον κινηματογράφο και στην τέχνη
Έξι ταινίες που ξεχώρισαν
Από τις 27 συνολικά ταινίες που κατάφερα να δω σε 6 μέρες, μπορώ να πω ότι η ποιότητα των περισσοτέρων ήταν αναμφισβήτητα υψηλή, ενώ μερικές είχαν ελλείψεις σε κάποια σημεία (λάθος θέση της κάμερας, κουραστικός ρυθμός, απουσία μηνύματος, σενάριο με ασάφειες, κ.λπ.). Φυσικά, ώς ένα βαθμό, η αξία ενός φιλμ εξαρτάται από την αντίληψη του θεατή, το συναίσθημα, την ταύτιση, αλλά οπωσδήποτε και την κινηματογραφική του παιδεία.
Από τις ταινίες που μου άρεσαν ήταν: 1) Girl (Το (Κορίτσι) του σκηνοθέτη Λούκας Δοντ με διευθυντή φωτογραφίας τον Ολλανδό Φρανκ Βαν Έντεν (Βέλγιο). Ένα πολύ δυνατό φιλμ στο δύσκολο θέμα της αλλαγής φύλου ατόμου με συγκεχυμένη σεξουαλική ταυτότητα. Αληθινή ιστορία, στα όρια ντοκιμαντέρ, ή περισσότερο ακόμη σαν επιμορφωτικό θέμα / τεστ στις λανθασμένες αντιλήψεις που κουβαλάει η γενιά μου, τουλάχιστον. 2) Aga (Άγκα) του σκηνοθέτη Μίλκο Λαζάροφ, διευθυντής φωτογραφίας Καλογιάν Μποζίλοφ (Βουλγαρία - Γερμανία - Γαλλία). Η στοργική συντροφικότητα του ζευγαριού Ινουίτ που ζει στον βόρειο Αρκτικό κύκλο σε δύσκολες συνθήκες -50 βαθμών υπό το 0- συγκίνησε τους θεατές. Η καταγραφή τους από το κινηματογραφικό συνεργείο ήταν εξουθενωτική και δαπανηρή. 3) Eternal Winters (Ατέλειωτοι Χειμώνες) του σκηνοθέτη Αττίλα Ζας, διευθυντής φωτογραφίας Ανδράς Νάγκυ (Ουγγαρία). Αληθινή ιστορία Ούγγρων γυναικών γερμανικής καταγωγής που μεταφέρονται, κατ' εντολήν του Στάλιν (1944) για πέντε χρόνια σε ορυχείο της Σιβηρίας (καταναγκαστικά έργα). Μια γυναίκα είναι αποφασισμένη να ζήσει -πάση θυσία- για να ξαναδεί την κόρη της. 4) You Did Not Forget (Δεν Ξέχασες ) του σκηνοθέτη Σιμόν Ιντιχάρ, διευθυντής φωτογραφίας ο Γιούρε Νέμετς (Σλοβενία). Μια απελπισμένη γυναίκα σε πανικό ψάχνει τον άνδρα της που πιστεύει ότι έχει αμνησία. 5) Pin Cushion (Μαξιλάρι Με Καρφίτσες) της σκηνοθέτιδας Ντέμπορα Χέϊγουντ, διευθυντής φωτογραφίας ο Νίκολα Ντάλεϊ (Αγγλία). Η ντροπαλή έφηβος και η θετή μητέρα της μετακομίζουν σε μια νέα αλλά αφιλόξενη κωμόπολη. Η επιβίωση και η ενηλικίωση είναι δύσκολες. 6) The Circle (Ο Κύκλος), μικρού μήκους του σκηνοθέτη Ρυκέν Τεκές, διευθυντής φωτογραφίας η Ντενίζ Εγιού Μπογλού (Τουρκία). Ένα 7χρονο κορίτσι κουρδικής καταγωγής προσπαθεί να επιβιώσει σε ένα σχολείο πολλών εθνοτήτων και γλωσσών, αλλά και ενός φωτισμένου δασκάλου.
Ντοκιμαντέρ
Από τα ντοκιμαντέρ: 1) La Boca (Λα Μπόκα, γνωστή γειτονιά του λιμανιού του Μπουένος Άιρες). Μια μάνα παλεύει να κρατήσει ενωμένη την οικογένειά της μέσα σε ένα κλίμα αδίστακτου υποκόσμου (Αργεντινή). 2) Distant Consrellations (Μακρυνοί Πλανήτες). Ένα συγκλονιστικό φιλμ σε γηροκομείο της Κων/πολης, με τους ενοίκους να περιγράφουν στοιχειωμένες αναμνήσεις και παραισθήσεις μπροστά στον φακό (Τουρκία - Ολλανδία). 3) In Praise Of Nothing (Ζήτω Tο Τίποτε) του Μπόρις Μίτιτς. 62 φημισμένοι κινηματογραφιστές υπερασπίζονται το παρεξηγημένο Τίποτε! Είναι μέρος μιας τριλογίας: Όλα - Αμφιβολία - Τίποτε (Σερβία - Κροατία - Γαλλία). 4) Pope Francis - A Man of His World (Πάπας Φραγκίσκος - Ένας Άνθρωπος Στον Κόσμο Του) του Βιμ Βέντερς. Στη ταινία αυτή "του δρόμου" ο δημοφιλής Πάπας προτείνει εκκλησιαστικές αλλαγές και δίνει τις δικές του απαντήσεις στα οικουμενικά ερωτήματα. Προσωπικά, όλα αυτά κρύβουν υποκρισία, όσο ισχυρίζεται ότι μόλις τώρα μαθαίνει για την παιδοφιλία του 30% των ιερέων του. 5) Περσόνα, ένας φόρος τιμής στον Μπέρκμαν (εκατό χρόνια) από το πρόγραμμα Κλασικές ταινίες, που παρακολούθησαν πολλοί θεατές παρουσία του Σουηδού πρεσβευτή. Προσωπικά, πάντα προτιμούσα την Έβδομη Σφραγίδα. 6) Charleston, του Αντρέι Κρετουλέσκου και διευθυντής φωτογραφίας Μπάρμπου Βαλασόλου (Ρουμανία). Η ταινία βραβεύτηκε στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το 2017 και στο φεστιβάλ της Κλουζ (Ρουμανία) το 2018.
Απογοητευτικές ήταν οι ταινίες Apia (Άρια), μικρού μήκους της Μυρσίνης Αριστείδου (Κύπρος – Γαλλία), και Refuge (Προσφυγιά) της νεαρής Σάρας Χόφσταϊν (Αυστρία). Ένα επιφανειακό γρατζούνισμα στο τεράστιο θέμα των προσφύγων.
Ο κινηματογράφος της ΠΓΔΜ είναι σε πολύ καλό επίπεδο, ειδικά οι νέοι σκηνοθέτες, αλλά υπάρχει το παράπονο ότι οι πόροι δεν είναι αρκετοί και οι δομές χρειάζονται περισσότερη οργάνωση.
Στις συναντήσεις με τους δασκάλους της τέχνης (master classes) το μικρό θέατρο ήταν γεμάτο. Ο μεγάλος Κρίστιαν Μπέργκερ υπνώτισε και φέτος το κοινό. Οι νέοι κινηματογραφιστές "βομβάρδισαν" τους Μασσιμιλιάνο Ναρντούλι, Σαΐντ Κέλιφα και την Ντομινίκ Μπαξ. Το διεθνές φεστιβάλ Μανάκη παραμένει εκπληκτικό με τις ταινίες που επιλέγει και τις ευκαιρίες για παλιές και νέες συναντήσεις -σχεδόν οικογενειακό- χάρη στον δυναμισμό και τη οργάνωση. Η φετινή πρόεδρος Γκένα Τεοντοσίεβα με τους συνεργάτες που έκαναν τις επιλογές ταινιών και τους πάντα πρόθυμους εργαζόμενους και εθελοντές άκουσαν έντονες ευχαριστίες. Ολοκληρώνοντας το ρεπορτάζ, εύχομαι το 40ό φεστιβάλ να είναι πάλι επιτυχημένο.
Από την κατάθεση στεφάνου στον τάφο του Μίλτου Μανάκη (ο τάφος του Γιαννάκη είναι στη Θεσσαλονίκη)
Τα αδέρφια Μανάκη
Γεννημένοι στην Αβδέλα από γαιοκτήμονες γονείς (ο Μίλτος το 1882 και ο Γιαννάκης 1878), παρακολούθησαν το δημοτικό στα Γρεβενά, αλλά στο γυμνάσιο δεν τα πήγαν πολύ καλά. Το 1904 οι αδελφοί Μανάκη μετακομίζουν στο Μοναστήρι, το οποίο την εποχή εκείνη ήταν κέντρο έντονων πολιτικών, οικονομικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων στα Βαλκάνια. Το 1905 οι αδελφοί Μανάκη αγοράζουν στο Λονδίνο μια κινηματογραφική μηχανή Urban Bioscope με σειριακό αριθμό 300 (έτσι λέγονται και τα βραβεία Κάμερα 300 του φεστιβάλ) και αρχίζουν να κινηματογραφούν διάφορα θέματα καθημερινής ζωής. Το 1905 οι Μανάκηδες γύρισαν την πρώτη κινηματογραφική ταινία τεκμηρίωσης στα Βαλκάνια με πρωταγωνίστρια τη γιαγιά τους κυρα-Λουκία Μανάκη να γνέθει μαλλί και να υφαίνει στον αργαλειό. Την ίδια χρονιά ανοίγουν το διάσημο "Ατελιέ καλλιτεχνικής φωτογραφίας" στο Μοναστήρι. Το 1906, μετά από πρόσκληση του Βασιλιά Καρόλου I, συμμετέχουν στη διεθνή φωτογραφική έκθεση στα Σινάια της Ρουμανίας όπου κερδίζουν το Χρυσό Μετάλλιο. Το 1911 γίνονται οι φωτογράφοι του Οθωμανού Σουλτάνου και το 1929 του Σέρβου Βασιλιά Αλέξανδρου Α΄ Καραγιώργεβιτς. Ταξίδεψαν στη Βιέννη, στο Παρίσι και, στη Θεσσαλονίκη. Το 1914 επισκέφτηκαν τους γονείς τους στην Αβδέλα. Το 1916 καταστρέφεται το ατελιέ τους από βομβαρδισμό, αλλά σώθηκε ένα μεγάλο μέρος του φωτογραφικού υλικού. Συνελήφθησαν αρκετές φορές, από τις κατά καιρούς δυνάμεις κατοχής -πότε βουλγαρικές, πότε σερβικές, πότε γαλλικές- για τις επαναστατικές τους δραστηριότητες. Το 1937, ο Μίλτος παντρεύτηκε τη Βασιλική Δούκα (επίσης Βλάχα) και απέκτησαν ένα γιο, τον Λεωνίδα. Το 1944 κατέγραψαν φωτογραφικά την είσοδο των παρτιζάνων στο Μοναστήρι μετά την αποχώρηση των Γερμανών. Ένα μέρος των φωτογραφιών μπορεί κανείς να δει στην Έκθεση Φωτογραφίας κοντά στο Κέντρο Πολιτισμού, στον πεζόδρομο, προσωρινή λένε, εν αναμονή της μόνιμης που είναι ένα «επίμονο αίτημα».
