Live τώρα    
22°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
22 °C
20.2°C23.5°C
2 BF 43%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
20 °C
16.6°C22.9°C
2 BF 45%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
17.1°C21.5°C
2 BF 64%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.2°C21.1°C
1 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
17.9°C17.9°C
0 BF 59%
Ζαν Πιερ Μελβίλ: / Έγκλημα με γαλλική φινέτσα
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ζαν Πιερ Μελβίλ: / Έγκλημα με γαλλική φινέτσα

Ζαν Πιερ Μελβίλ

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΤΕΡΖΗ

Τον Αύγουστο του 1973 πέθανε πρόωρα, στα 56 του χρόνια, ο κορυφαίος δημιουργός του γαλλικού νουάρ Ζαν Πιέρ Μελβίλ. Το "Μελβίλ" ήταν ψευδώνυμο και το υιοθέτησε λόγω της αγάπης του στον Αμερικανό συγγραφέα Χέρμαν Μέλβιλ. Ενδιαφέρθηκε από νωρίς για τον κινηματογράφο, αλλά τελικά ασχολήθηκε επαγγελματικά με το σινεμά σε ηλικία περίπου 30 ετών. Έφτιαξε τη δική του εταιρεία παραγωγής το 1946 και ξεκίνησε να γυρίζει ταινίες χαμηλού προϋπολογισμού, στις οποίες συμμετείχαν αρχικά οι φίλοι του... Αυτός ο τρόπος δουλειάς καθιερώθηκε από την επόμενη γενιά κινηματογραφιστών, την περίφημη ομάδα της νουβέλ βαγκ, τον Γκοντάρ, τον Ριβέτ, τον Τρυφώ, τον Ρομέρ...

Σε μια πρώτη ανάγνωση, ο Μελβίλ φαίνεται να αναδιατυπώνει με "γαλλικό ύφος" τη μυθολογία των αμερικανικών νουάρ, που οι Γάλλοι είδαν με καθυστέρηση και "συσσωρευμένα", μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Αλλά, όπως πάντα, η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη. Στην περίφημη συνέντευξη - ποταμό που είχε δώσει στον Ρούι Νογκουέιρα, ο Μελβίλ εξομολογείται πως αγαπά ιδιαίτερα τον "Πορτοφολά" του Μπρεσόν, "έστω και αν οι χαρακτήρες του Μπρεσόν εκφράζονται με έναν τρόπο που εγώ δεν αποδέχομαι - αλλά θαυμάζω τα κίνητρα των πράξεών τους".

"Είμαι εξτρεμιστής στον χαρακτήρα μου, αλλά κυρίως με ενδιαφέρει να ζω σαν άνθρωπος του δίκαιου... Ο σκηνοθέτης είναι ένας άνθρωπος που κυρίως δουλεύει στο σκοτάδι. Πρέπει να αποπλανήσει, να σαγηνεύσει, είναι σαν τον φυλακισμένο, σε κατάσταση υποβολής. Αλλά ταυτόχρονα πρέπει να είναι άνθρωπος ανοιχτός, τρωτός, διεισδυτικός... Πρέπει να είναι μάρτυρας των καιρών του".

«Ο Σαμουράι» (ελληνικός τίτλος: "Ο δολοφόνος με το αγγελικό πρόσωπο"), παραγωγή του 1967, που βγαίνει στην Ελλάδα στους κινηματογράφους σε πλήρως ανακαινισμένη βερσιόν την ερχόμενη Πέμπτη, βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην έξοχη ερμηνεία του Αλέν Ντελόν, στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Ένας επαγγελματίας δολοφόνος, ο Τζεφ Κοστέλο, που εκτελεί ψυχρά τα "συμβόλαια" που αναλαμβάνει, μετά τη δολοφονία του ιδιοκτήτη ενός νυχτερινού κλαμπ, θα συλληφθεί μαζί με άλλους υπόπτους, αλλά θα αφεθεί ελεύθερος έπειτα από αντιφατικές μαρτυρίες. Όμως οι ίδιοι οι μαφιόζοι εντολείς του προτιμούν να μη ρισκάρουν και αποφασίζουν να τον βγάλουν από τη μέση.

«Δεν υπάρχει μεγαλύτερη μοναξιά από εκείνη του σαμουράι∙ εκτός ίσως από τη μοναξιά της τίγρης μέσα στη ζούγκλα» - είναι το μότο που προτάσσει ο Μελβίλ στους τίτλους της αρχής, αναφέροντας πως πρόκειται για απόσπασμα από το "Μπουσίντο", τον κώδικα των σαμουράι. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για φράση - δημιούργημα του ίδιου του Μελβίλ, που πάντα του άρεσε να σκαρώνει παιχνίδια "αποπλάνησης" για τους θεατές των ταινιών του. Στη συζήτηση - συνέντευξη με τον Ρούι Νογκουέιρα δηλώνει γελώντας πως κράτησε αυτό το μότο ακόμα και για την κόπια της ταινίας που προβλήθηκε στην Ιαπωνία - και δεν βρέθηκε κανείς, ούτε καν στην Ιαπωνία, να επισημάνει τη μικρή απάτη που έκανε... "Ο βασικός χαρακτήρας είναι ένας σχιζοφρενής και τον παρακολουθούμε από την σκοπιά ενός παρανοϊκού -γιατί όλοι εμείς οι δημιουργοί είμαστε παρανοϊκοί..."

Γοητευτικός, και μοναχικός, ο Αλέν Ντελόν στη σκοτεινή, σχεδόν πεισιθανάτια σκηνοθεσία του Μελβίλ. Κυρίαρχο "θέμα" η αδυσώπητη μοναξιά του εκτελεστή, χωρίς κανέναν να μπορεί να εμπιστευτεί, καθώς γύρω του σφίγγει ο κλοιός της καταδίωξης... "Ο μόνος τρόπος που βρήκα για να μην προδοθώ είναι να ζω μονάχος", δηλώνει ο ίδιος ο Μελβίλ. "Η αίσθηση ότι γερνάς είναι τραγική. Γιατί αντιλαμβάνεσαι, τότε, πως είσαι εντελώς μόνος. Τα γηρατειά είναι η αποθέωση της μοναξιάς.. Γι' αυτό, ένα πράγμα ζητάω: να με αφήσουν στην ησυχία μου".

Επιρροές στη σύγχρονη λογοτεχνία

Σαφείς επιρροές από την ταινία του Μελβίλ διαπιστώνει κανείς με ευκολία στο μυθιστόρημα του Σκωτσέζου Μάλκολμ Μακέι (γεννήθηκε το 1982) "Πώς ένας εκτελεστής λέει αντίο", δεύτερο μέρος της "τριλογίας της Γλασκώβης" (στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Πόλις"). Ο Μακέι παρουσιάζει χαρακτήρες βουτηγμένους στο έγκλημα όχι από επιλογή αλλά από την ανάγκη για επιβίωση. Παρατηρεί με οξυδέρκεια τις συμμορίες και τις συγκρούσεις τους, χωρίς διάθεση για δημιουργία "μυθολογίας". Εμμένει στη μοναξιά των εκτελεστών, την παράνοιά τους... Ο Κάλουμ Μακλίν, ο βασικός του ήρωας, είναι ένας ικανότατος νεαρός εκτελεστής, οι συνήθειες και η ζωή του οποίου θυμίζουν -και εδώ- τους κώδικες των σαμουράι. Το πικρό συμπέρασμά του, "Κανένας εκτελεστής δεν έχει το προνόμιο να αποσυρθεί...". Με κοφτές φράσεις ο συγγραφέας αποτυπώνει τη νομοτελειακή πορεία τού ήρωά του προς το "τέλος", ενώ η πόλη, η Γλασκώβη, με τους υποφωτισμένους, επικίνδυνους δρόμους της, είναι ο θανάσιμος ανταγωνιστής...

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL