Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.0°C25.9°C
3 BF 34%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
25 °C
23.4°C26.5°C
2 BF 33%
ΠΑΤΡΑ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.0°C24.4°C
2 BF 51%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.7°C21.0°C
2 BF 71%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
24.0°C24.0°C
1 BF 40%
Ελία Καζάν, Μάρλον Μπράντο: Προδοσία, ήρωες και «συνεργάτες» στο λιμάνι
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ελία Καζάν, Μάρλον Μπράντο: Προδοσία, ήρωες και «συνεργάτες» στο λιμάνι

Ο Ελία Καζάν (αριστερά) με τον Μάρλον Μπράντο στα γυρίσματα της ταινίας

Τον Απρίλιο του 1952 δημοσιεύτηκε στην πρώτη σελίδα των «New York Times» άρθρο - δήλωση του ήδη διάσημου σκηνοθέτη Ελία Καζάν, με το οποίο προσπαθούσε να εξηγήσει τους λόγους που τον οδήγησαν να κατονομάσει στην Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών του Κογκρέσου δεκαεπτά μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος των Ηνωμένων Πολιτειών. Επιπλέον, υπερασπιζόταν όλα τα θεατρικά του έργα και τις ταινίες του, δηλώνοντας ότι δεν έχουν καμιά σχέση με τις κομμουνιστικές αντιλήψεις, ενώ ειδικά για την ταινία που γύριζε εκείνη την εποχή, το «Βίβα Ζαπάτα», ανέφερε πως είναι αντικομμουνιστική... «Πιστεύω», έγραφε ο Καζάν, «ότι οι κομμουνιστικές δραστηριότητες σε αυτή τη χώρα θέτουν τον αμερικανικό λαό μπροστά σε ένα κρίσιμο πρόβλημα: Θεωρώ πως ο αμερικανικός λαός μπορεί να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα μονάχα εάν γνωρίζει όλα τα δεδομένα σχετικά με τον κομμουνισμό. Και θεωρώ ότι όποιος Αμερικανός γνωρίζει κάτι σχετικά οφείλει να το δημοσιοποιήσει ή να το καταθέσει στις αρμόδιες κυβερνητικές αρχές...».

Το δημοσίευμα των «New York Times» προκάλεσε πάταγο. Όπως θα δηλώσει χρόνια αργότερα ο τότε φίλος του Ζυλ Ντασσέν, «ο Καζάν εκείνη την εποχή ήταν τόσο μεγάλο όνομα, που θα μπορούσε να πει όχι και να αντιστρέψει το ρεύμα. Αλλά προτίμησε να συνεργαστεί για να προστατεύσει την καριέρα του»...

Η επόμενη ταινία που θα γυρίσει ο Καζάν μετά το «Βίβα Ζαπάτα» και τη «συνεργασία» του, ήταν «Το λιμάνι της αγωνίας» (ξαναβγαίνει την Πέμπτη στο θερινό πρόγραμμα των κινηματογράφων της Αθήνας σε επανέκδοση).

Η ιστορία γύρω από αυτή την ταινία έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον: Αρχικά ο Καζάν είχε επιλέξει να συνεργαστεί στο σενάριο με τον Άρθουρ Μίλερ. Ο Μίλερ όμως ήταν από αυτούς που δεν «συνεργάστηκαν» με την επιτροπή Μακάρθι και σύντομα παραμερίστηκε, για να πάρει τη θέση του σεναριογράφου ο Μπαντ Σούλμπεργκ, άλλος ένας πληροφοριοδότης της επιτροπής.

Λίγα χρόνια νωρίτερα, τον Απρίλιο του 1948, είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «The New York Sun» μια μεγάλη σειρά άρθρων που έριχναν φως στη διαφθορά και τη δράση του οργανωμένου εγκλήματος σε διάφορους τομείς του λιμανιού της Νέας Υόρκης. Τα άρθρα εκείνα έκαναν μεγάλη αίσθηση και ο δημοσιογράφος Μάλκολμ Τζόνσον που τα υπέγραφε κέρδισε το Βραβείο Πούλιτζερ. Ο Σούλμπεργκ πρότεινε στον Καζάν να γράψουν ένα σενάριο με αφετηρία αυτά τα άρθρα, μια ιστορία όπου ένα παρακλάδι της μαφίας έχει αποκτήσει τον έλεγχο του συνδικάτου των λιμενεργατών. Οι μαφιόζοι βγάζουν χρήματα εκμεταλλευόμενοι τον φόβο και την παθητικότητα των εργατών. Οι ελάχιστοι που αντιδρούν τιμωρούνται ανελέητα. Ο Σούλμπεργκ δούλευε το σενάριο, ενώ ο Καζάν έκλεισε ραντεβού με τον πρόεδρο της 20th Century Fox Ντάριλ Ζάνουκ, με τον οποίο είχε συμβόλαιο για το γύρισμα ακόμη μίας ταινίας. Όταν ο Σούλμπερκ και ο Καζάν πρότειναν το συγκεκριμένο σενάριο στον Ζάνουκ, εκείνος το απέρριψε, ισχυριζόμενος πως το κοινό δεν πρόκειται να μπει στις αίθουσες για να δει την ιστορία μιας ομάδας λιμενεργατών.

Ο Καζάν απευθύνθηκε τότε στον ανεξάρτητο παραγωγό Σαμ Σπίγκελ, ο οποίος συμφώνησε να υποστηρίξει το εγχείρημα και εξασφάλισε τη διανομή της ταινίας από την Columbia Pictures. Στη συνέχεια, ο Σπίγκελ έστειλε το σενάριο στον Μάρλον Μπράντο, που είχε ήδη συνεργαστεί με τον Καζάν σε δύο ταινίες, το 1951 για το «Λεωφορείον ο πόθος» και το 1952 για το «Βίβα Ζαπάτα». Ο Μπράντο, που μετά τη «συνεργασία» του Καζάν με την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών είχε δηλώσει πως δεν σκοπεύει να συνεργαστεί ξανά μαζί του, έστειλε το σενάριο πίσω στον Σπίγκελ χωρίς να το έχει διαβάσει.

Ο Καζάν και ο Σπίγκελ τότε προσέφεραν τον ρόλο στο Φρανκ Σινάτρα, ο οποίος συμφώνησε, αλλά σχεδόν ταυτόχρονα ο Μπράντο άλλαξε αναπάντεχα γνώμη και αποφάσισε να συνεργαστεί ξανά με τον Καζάν...

Στο σενάριο, αρχηγός των μαφιόζων του λιμανιού είναι ο Τζόνι Φρέντλι (Λι Τζέι Κομπ - και αυτός είχε συνεργαστεί με την επιτροπή Μακάρθι) και έχει για δεξί του χέρι τον Τσάρλι Μαλόι (Ροντ Στάιγκερ). Ο αδελφός του τελευταίου, ο Τέρι (Μάρλον Μπράντο), αποτυχημένος πυγμάχος, θα γίνει αυτόπτης μάρτυρας της δολοφονίας ενός εκ των εργαζομένων του λιμανιού που αντιδρούν στη μαφία. Δέχεται πιέσεις από την αστυνομία να καταθέσει, αλλά μόλις το αντιλαμβάνεται η «οργάνωση», τον θέτει υπό επιτήρηση...

Ο Καζάν, ως γνωστόν, ήταν μέγας τεχνίτης στο να εκμαιεύει σπουδαίες ερμηνείες από τους ηθοποιούς του. Η ταινία προτάθηκε για δώδεκα Όσκαρ και απέσπασε τελικά οκτώ (ένα από αυτά ήταν το πρώτο στη μεγάλη καριέρα του Μάρλον Μπράντο),

Οφείλουμε να επισημάνουμε ωστόσο ότι υπάρχει μέσα στην ταινία μια κρίσιμη διχοτομία ανάμεσα στον «ήρωα» και στη «μάζα» των εργατών: Ο πρώτος, περνώντας διά πυρός και σιδήρου, εξέρχεται τσακισμένος αλλά και σε κάποιο βαθμό συνειδητοποιημένος, με το ενδεχόμενο να κεφαλαιοποιήσει μελλοντικά την εμπειρία του. Αντίθετα, η «μάζα» των εργατών αδυνατεί να δράσει ως συλλογικό υποκείμενο, άγεται και φέρεται, εμφανίζεται να αδυνατεί να επεξεργαστεί τα όσα συνέβησαν. Την «επόμενη μέρα», σε ανάλογη περίπτωση, η συμπεριφορά της μάλλον δεν θα είναι πολύ διαφορετική, φαίνεται να ισχυρίζεται ο Καζάν... Το αξιοσημείωτο πάντως είναι ότι μέσα στα επόμενα χρόνια ο σπουδαίος αυτός σκηνοθέτης σταδιακά απογύμνωσε το έργο του από κάθε στοιχείο κοινωνικής αναφοράς, προσχωρώντας σε έναν, εν πολλοίς αδιέξοδο, ψυχολογικό ρεαλισμό...

Ο Άρθουρ Μίλερ, ο οποίος νωρίτερα ήταν φίλος με τον Καζάν, κατέκρινε δημόσια την πράξη του να καταδώσει συναδέλφους, και απάντησε στο «Λιμάνι της αγωνίας» με τη συγγραφή ενός θεατρικού έργου. Είναι το περίφημο «Ψηλά από τη γέφυρα», που, αντίθετα με την κοσμοθεωρία του Καζάν, αρνείται να αποδεχτεί τη «συνεργασία»...

Αντιδράσεις στους διωγμούς κομμουνιστών του Χόλιγουντ το1952

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL