Δύο μεγάλα αφιερώματα διοργανώνει φέτος το 10ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας, στον σπουδαίο Πορτογάλο δημιουργό Μανοέλ Ντε Ολιβέιρα και στον πασίγνωστο Ιταλό σκηνοθέτη Μάρκο Μπελόκιο. Δεν είναι τυχαίο πως το πανέμορφο, εκφραστικό πρόσωπο που κυριαρχεί στη φετινή αφίσα του επετειακού 10ου Φεστιβάλ είναι αυτό της μούσας του Ολιβέιρα Λέινορ Σιλβέιρα, η οποία πρωταγωνιστεί στην ταινία "Η κοιλάδα του Αβραάμ".
Γεννημένος το 1908 στο Πόρτο από ευκατάστατους γονείς, ο Ολιβέιρα μυήθηκε στον κινηματογράφο το 1927. Στη διάρκεια του πολέμου και υπό το αυταρχικό καθεστώς του Σαλαζάρ σκηνοθέτησε την πρώτη του μυθοπλασία, το "Ανίκι - Μπόμπο" (1942), με προδρομικά νεορεαλιστικά στοιχεία. Μετά τον πόλεμο, και έχοντας σπουδάσει πάνω στο έγχρωμο φιλμ στη Γερμανία, δουλεύει συστηματικά τις χρωματικές κλίμακες στο αριστούργημά του "Ιεροτελεστία της άνοιξης" (1962), το οποίο εμπνεύστηκε από την τελετουργική αναπαράσταση των Παθών του Ιησού στην τοπική κοινότητα του χωριού Κουράλια της Πορτογαλίας. Από τη δεκαετία του 1990 έως τον θάνατό του, το 2015, σε ηλικία 106 ετών, γύριζε μία ταινία τον χρόνο. "Το κουτί" (1994) είναι ένα ευαίσθητο πορτρέτο των φτωχών ανθρώπων στη Λισσαβώνα, με πρωταγωνιστές έναν τυφλό επαίτη και την κόρη του.
Το αφιέρωμα στην Ταινιοθήκη προσφέρει μια σπάνια ευκαιρία να παρακολουθήσουμε και δύο μικρού μήκους ταινίες του σκηνοθέτη: "Το κυνήγι" (1963), μια σαρκαστική παραβολή για τον πορτογαλικό φασισμό, ταινία που λογοκρίθηκε άγρια στην εποχή της και προβλήθηκε με διαφορετικό, αισιόδοξο τέλος, και το "Δουλεύοντας στον ποταμό Δούρο" (1931), την πρώτη ταινία του Μανοέλ Ντε Ολιβέιρα, ένα ποιητικό, ασπρόμαυρο, μικρού μήκους ντοκιμαντέρ με εικόνες από τον καθημερινό μόχθο στις όχθες του ποταμού Δούρου, καθώς διασχίζει την πόλη του Πόρτο.
"Γροθιές στην τσέπη" του Μάρκο Μπελόκιο
Το αφιέρωμα στον Μάρκο Μπελόκιο αναδεικνύει την αντισυμβατική του ματιά μέσα από έξι εμβληματικές ταινίες του. Η πορεία του Ιταλού σκηνοθέτη ακολούθησε τις πολιτικές θύελλες στη χώρα του, ενώ αφουγκράζεται την "πηγή του κακού", τα πρόσωπα του φασισμού, της πολιτικής βίας και της μαφίας. Στα νιάτα τουο Μάρκο Μπελόκιο εγκατέλειψε τις σπουδές Φιλοσοφίας και βρήκε τον δρόμο του σπουδάζοντας Κινηματογράφο στη Ρώμη και στο Λονδίνο. Το σκηνοθετικό ντεμπούτο του, η ταινία "Γροθιές στην τσέπη" (1965), με το άγριο, μαύρο χιούμορ της, σκανδάλισε τη συντηρητική ιταλική κοινωνία με την κυρίαρχη ηθική του Καθολικισμού, αλλά ταυτόχρονα τον καθιέρωσε ως μορφή ανανέωσης του ιταλικού κινηματογράφου: ένας νεαρός άντρας, που υποφέρει από τις διεστραμμένες επιθυμίες του, παίρνει δραστικά μέτρα προκειμένου να απαλλάξει την γκροτέσκα δυσλειτουργική οικογένειά του από τα βάσανά της.
Στο "Θριαμβικό εμβατήριο" (1976) ο Μπελόκιο σατιρίζει τη στρατιωτική πειθαρχία και εξερευνά τα παιχνίδια της υποταγής και της σεξουαλικότητας. Με το γύρισμα του αιώνα,ο Μπελόκιο παρουσιάζει την "Ώρα των θρησκευτικών" ("Το χαμόγελο της μητέρας μου") (2002), με ήρωα έναν άθεο ο οποίος μαθαίνει πως το Βατικανό εξετάζει το ενδεχόμενο αγιοποίησης της μητέρας του... Στόχος του εδώ, το εμπόριο της θρησκευτικής πίστης. Με τη θρυλική ταινία "Καλημέρα, νύχτα" (2003) αποδίδει με έναν τελείως προσωπικό και ποιητικό τρόπο την απαγωγή και δολοφονία του Άλντο Μόρο από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες. Tέλος, στην ταινία "Ο σκηνοθέτης των γάμων" (2006), που μοιάζει με παραμύθι, μεταξύ άλλων καυτηριάζει την ίδια την ιταλική κινηματογραφική βιομηχανία.
Το 10ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας πραγματοποιείται από τις 20 Νοεμβρίου έως τις 5 Δεκεμβρίου στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος και στο Exile Room.
