Συνέντευξη στη Μάνια Ζούση
Η διευρυμένη αντίληψη που έχει για το θέατρο και η ευφυής σκηνική αφήγηση που επιλέγει κάθε φορά για τις παραστάσεις που σκηνοθετεί είναι κάτι που δεν συναντάς συχνά στην καλλιτεχνική γειτονιά της πόλης. Το χιούμορ που διαθέτει αναδεικνύεται σε βασικό πυρήνα ανάλυσης και κινητήρια δύναμη, κάτι που ομολογεί πως είναι «τρομερό εργαλείο επιβίωσης».
Ηθοποιός και σκηνοθέτης, η Σοφία Μαραθάκη αναλύει στη σκηνή τα έργα που επιλέγει με έναν βαθύ σκωπτικό και σαρκαστικό τρόπο, χαρακτηριστικά επεξήγησης του κόσμου, που χρησιμοποιεί και η ίδια. Στη «Φαλακρή τραγουδίστρια» του Ιονέσκο, που μόλις έκανε πρεμιέρα στο Θέατρο Τέχνης της οδού Φρυνίχου στην Πλάκα, ο τρόπος παρουσίασης φαίνεται να εμπεριέχει κάτι από την τρέλα, τον σουρεαλισμό, την αποδόμηση και τον αυτοσαρκασμό του ίδιου του συγγραφέα. Σε τέτοιο σημείο μάλιστα που να σε κάνει να σκεφτείς πως ο Ιονέσκο ταιριάζει στη Σοφία!
“Ο αυτοσαρκασμός και το χιούμορ είναι κάτι που με ελκύει πάρα πολύ. Ίσως σε πιο νεαρή ηλικία η συγκίνηση και η ευαισθησία ήταν κάτι που είχα ανάγκη να δω πιο ανάγλυφα. Και τώρα αναζητώ να συγκινούμαι από έργα καλλιτεχνών. Ωστόσο -ίσως φταίει η ηλικία και ο χρόνος- υπάρχει ανάγκη να αμυνθείς απέναντι στο αμείλικτο της ζωής. Γι’ αυτό νομίζω ότι το χιούμορ είναι τρομερό εργαλείο επιβίωσης».
Ήρωες χωρίς βιογραφικό...
Στο γιατί επέλεξε τώρα να σκηνοθετήσει τη «Φαλακρή τραγουδίστρια» η Σοφία απαντά χωρίς ενδοιασμούς: «Η Φαλακρή τραγουδίστρια, ήταν πάντα ένα κείμενο που μου τραβούσε την προσοχή καθώς διέθετε αυτό το παράδοξο στοιχείο. Νομίζω ότι σε πολύ πιο νεαρή ηλικία δεν μπορούσα να αντιληφθώ το μεγαλείο και το βάθος αυτού του κειμένου. Αλλά, καθώς τα χρόνια περνούσαν και το διάβαζα ξανά και ξανά, δεν σταμάτησε να με ιντριγκάρει. Με τα θέματα που θίγει, τους καρτουνίστικους χαρακτήρες που δημιουργεί, οι οποίοι είναι σαν να έχουν βυθιστεί σε μόνιμη λήθη, σαν να ξεχνάνε συνεχώς τι τους συνέβη. Κατά κάποιον τρόπον μοιάζει σαν να μην έχουν βιογραφικό. Θεωρώ ότι αυτή στην πραγματικότητα είναι και η ουσία της ανθρώπινης κατάστασης, χωρίς ταυτότητα. Μια ανθρώπινη ύπαρξη θνητή και ταυτόχρονα συμπαθητική και γελοία. Νομίζω ότι στο συγκεκριμένο έργο οι πρωταγωνιστές βρίσκονται ακριβώς σε αυτήν την κατάσταση».
Η σκηνοθέτης που πρωταγωνιστεί επίσης στην παράσταση, μαζί με τους Κωνσταντίνο Μωραΐτη, Μάριο Παναγιώτου, Φωτεινή Παπαχριστοπούλου, Κωνσταντίνο Παπαθεοδώρου και Μαρία Παρασύρη, δεν κρύβει πως στην επιλογή του έργου την οδήγησαν επιπλέον «ορισμένα φορμαλιστικά στοιχεία, της μορφής του, που έχουν να κάνουν με τις επαναλήψεις, τη χρήση της γλώσσας, την αποδόμηση, το ξεμάλλιασμα της γλώσσας και τη μουσικότητα που προκύπτει απ’ αυτό», όπως λέει.
«Η νέα μετάφραση της Δήμητρας Κονδυλάκη έχει πετύχει σε μεγάλο βαθμό να αποτυπώσει την τρέλα του συγγραφέα, που μέσα στη γλωσσική αποδόμηση, ειδικά προς το τέλος, φτάνει σχεδόν σε ένα ηχητικό παιχνίδι, όπου οι άνθρωποι σκοντάφτουν πάνω σε φθόγγους και σε συλλαβές και προσπαθούν να αρθρώσουν κάτι σαν να είναι μωρά που δεν μπορούν να μιλήσουν».
Ζούν πολλαπλούς θανάτους
Για το τι είναι αυτό που τη γοητεύει στον Ιονέσκο και το έργο του η Σ. Μαραθάκη δε διστάζει να πει: «Στον Ιονέσκο είναι όλοι ετοιμοθάνατοι, ζουν πολλαπλούς θανάτους με σχεδόν κάθε εκπνοή τους. Και σύμφωνα με τη δική μου αυθαίρετη ερμηνεία το χιούμορ είναι το μόνο που ξορκίζει τον βέβαιο θάνατο. Η απώλεια είναι οδυνηρή και μας αφορά όλους. Ειδικά από μια ηλικία και μετά η αγωνία του τέλους είναι μόνιμη σύντροφος.
Με το έργο του Ιονέσκο γελάς πάρα πολύ. Αλλά την ίδια ώρα το ίδιο έργο διαθέτει και μια πολύ βαθιά απελπισία σε σχέση με το ότι είμαστε τόσο μικρούληδες και ελάχιστοι, κουκκίδες μέσα σε ένα σύμπαν, αλλά και τόσο μοναδικοί ταυτόχρονα. Η θεατρική σκηνή κάνει τους ανθρώπους μικρούληδες και ταυτόχρονα τεράστιους. Κι αυτός είναι και ο τρόπος που μάλλον βλέπω τον κόσμο».
Το γκροτέσκο, η υπερβολή και η διόγκωση των χαρακτήρων που επιλέγει ο Ιονέσκο αποτυπώνουν ανάγλυφα και ακριβή τα πράγματα. «Όπως και όταν το χιούμορ προσκρούει στην απελπισία, τη λύπη» προσθέτει η Μαραθάκη και βρίσκει ευκαιρία να διευκρινίσει πως η Φαλακρή τραγουδίστρια» μιλάει πολύ για τις κοινωνικές συμβάσεις, τη μαζική κουλτούρα και την ομοιογένεια.
«Θα ήθελα στην παράσταση ο θεατής να καταλάβει ότι όλοι μπορούν να κάνουν όλους τους ρόλους, κάτι που είναι εμφανές στο τέλος του έργου, με την έννοια ότι έχουν όλοι τα ίδια χαρακτηριστικά, τις ίδιες ποιότητες, που μπορούν να ενεργοποιήσουν κάτι πολύ σημερινό. Στην εποχή των social media βλέπεις τη φοβερή ανάγκη να είμαστε όλοι ίδιοι, να φοράμε ίδια ρούχα, να λέμε ίδια πράγματα, να μας απασχολούν ίδια θέματα».
Τη ρωτάμε αν σε αυτή την ομογενοποίηση της τέχνης είναι δυνατόν να αντισταθεί ο θεατής και η Σοφία με επίγνωση και ειλικρίνεια απαντά: «Ούτε οι καλλιτέχνες μπορούν να αντισταθούν. Είναι πολύ εύκολο να πέσεις σε μια στείρα επανάληψη».
Και για όλους όσοι θέλουν να ακούσουν, να δουν, να διαβάσουν διαφορετικά πράγματα, μακριά από αυτά που λανσάρονται μαζικά, και έχουν ανάγκη και αγωνία να ανακαλύψουν αυτό που συμβαίνει πέρα από το προσφερόμενο; Πόσο όλο αυτό θα συνεχίσει να παραμένει μια βασανιστική διαδικασία.
«Μοιάζει με την αναζήτηση συντρόφου, έρωτα, αγάπης, φίλων. Όλοι ψάχνουμε να βρούμε το αυθεντικό, το πραγματικό, το αληθινό. Και παραμένουμε καταδικασμένοι να ψάχνουμε ανάμεσα σε άπειρα σκουπίδια. Μέχρι να μπορέσουμε να βρούμε αυτά για τα οποία ψάχνουμε».
Η Σοφία Μαραθάκη στις πρόβες του έργου η "Φαλακρή τραγουδίστρια", που μόλις έκανε πρεμιέρα στο Θέατρο Τέχνης της οδού Φρυνίχου στην Πλάκα
