"Είναι ένας πολύ ενδιαφέρον ρόλος για να παίξει ένας ηθοποιός. Και δεν είναι τόσο γυναικείος, καθώς, κατά τη γνώμη μου, παίζεται και από άνδρα και από γυναίκα. Άλλωστε στην τέχνη δεν υπάρχουν στερεότυπα. Ένα κείμενο ζωντανεύει κάθε φορά μέσα από τις αξίες, το πνεύμα και τη ζωή του κάθε ερμηνευτή. Του πώς προσέρχεται σε αυτό ο κάθε καλλιτέχνης, με το βίωμά του, την αρματωσιά και τα γιατί του". Ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Θόδωρος Γράμψας, γέννημα - θρέμμα του Θεάτρου Τέχνης με δάσκαλο τον Γιώργο Λαζάνη και συνεργάτη τον Μίμη Κουγιουμτζή, από τους αθόρυβους δημιουργούς που ξέρουν καλά την τέχνη, διδάσκοντάς την πολλά χρόνια τώρα, μας μιλά για τη "Δεσποινίδα Μαργαρίτα", τον εμβληματικό μονόλογο του Ρομπέρτο Ατάιντε, που θα ερμηνεύει από τις 9 Οκτωβρίου στη σκηνή της Φρυνίχου σε δική του σκηνοθεσία και μετάφραση Κώστα Ταχτσή.
"Γνώρισα το έργο καλά, κάτι που ωστόσο δεν ξέρω αν θα βγει στην παράσταση, αυτό θα το πει το κοινό", σημειώνει με τρόπο διακριτικό, κάτι που είναι το χαρακτηριστικό της ζωής του. Γραμμένο από τον Ρομπέρτο Ατάιντε τη δεκαετία του 1970, κατά τη διάρκεια επιβολής της χούντας στη Βραζιλία, το "Δεσποινίς Μαργαρίτα" έχει γράψει ιστορία στις θεατρικές σκηνές του κόσμου. "Ο δάσκαλος σε μια τάξη και ειδικά σε ένα δημοτικό σχολείο είναι η απόλυτη εξουσία γιατί κατέχει τη γνώση", εξηγεί ο Θόδωρος Γράμψας. "Και εδώ ο συγγραφέας προσομοιάζει την εξουσία της δικτατορίας της χώρας του με την απόλυτη εξουσία που έχει κάποιος που ξέρει, η δασκάλα στην προκειμένη περίπτωση. Η γνώση είναι η απόλυτη εξουσία. Στην αναζήτησή μου για την προσέγγιση της ερμηνείας έψαξα συμπεριφορές όχι μιας δασκάλας, αλλά δικτατόρων και αρχηγών απολυταρχικών καθεστώτων. Και είδα την τρέλα που είχαν από την απόλυτη εξουσία που ένιωθαν. Η απόλυτη έπαρση της απόλυτης εξουσίας. Η Δεσποινίδα Μαργαρίτα έχει την απόλυτη εξουσία μέσα στην τάξη. 'Εδώ μέσα το αφεντικό είμαι εγώ. Την τρομοκρατία την ασκώ μόνο εγώ', λέει. Ταπεινώνει τα παιδιά με τέτοιο τρόπο, καθώς ξέρει ότι προετοιμάζει μικρούς δικτάτορες, μικρές Δεσποινίδες Μαργαρίτες. Για να στελεχώσουν μεγαλώνοντας το σύστημα. Αλλά ξέρει ότι κι η ίδια είναι κατεστραμμένη από ανάλογες συμπεριφορές. Κι εκεί είναι που τη συμπαθώ", υπογραμμίζει γι' αυτό το ακραία πολιτικό έργο, ομολογώντας πως όσο πιο πολύ το δουλεύει τόσο πιο πολύ του αρέσει.
"Το έργο είναι πολύ δύσκολο στην αποκωδικοποίηση της σκέψης αυτού του προσώπου. Αλλά νομίζω ότι το γνώρισα αυτό το πρόσωπο, αποκωδικοποίησα τη σκέψη του, μπορώ να πω πως το συμπάθησα. Ενώ η 'Δεσποινίδα Μαργαρίτα' δεν είναι συμπαθής. Είναι δημιούργημα μιας προηγούμενης γενιάς κακών δασκάλων που κακοποίησαν και την ίδια, πιθανώς σωματικά αλλά και πνευματικά. Για να μπορέσει να ενταχθεί σε ένα κοινωνικό σύστημα και μετά να το υπηρετήσει. Αυτό που γίνεται στην εκπαίδευση δηλαδή. Τα παιδιά πάνε στο σχολείο για να μάθουν να ενταχθούν σε ένα κοινωνικό σύστημα που πρέπει να διαιωνιστεί", επισημαίνει.
Τρόπος διαφυγής από το κοινωνικό σύστημα
Ο Θόδωρος Γράμψας γνώρισε το θέατρο όχι βλέποντας αλλά παίζοντας ερασιτεχνικά στην πατρίδα μου τη Ζάκυνθο. "Το γνώρισα σαν ένα παιχνίδι και μου άρεσε πάρα πολύ κι είπα: αυτό θα κάνω στη ζωή μου. Έδωσα εξετάσεις στο Θέατρο Τέχνης και μπήκα στη Σχολή, έναν οικείο χώρο που με μάγεψε. Κατάγομαι από λαϊκή τάξη και οικογένεια και βρήκα ανθρώπους ανάλογους, κι έτσι δεν ντρεπόμουν. Ο δάσκαλός μου ο Γιώργος Λαζάνης, ο Μίμης Κουγιουμτζής, ακόμα και ο Γιώργος Αρμένης που ήταν τότε, ήταν κοντινοί μου, κι ένιωσα να με απορροφά αυτή η οικογένεια, να γίνομαι μέρος της, κάτι που μου άρεσε πολύ. Ήταν επιλογή μου να παραμείνω, παρ' όλες τις προτάσεις που είχα. Δεν έφυγα ποτέ. Παραμένω στο Δ.Σ. του θεάτρου, έχω κάνει κάποιες παραστάσεις εκεί στο παρελθόν, και όλους όσοι παραμένουν εκεί τους νιώθω δικούς μου ανθρώπους, οικογένειά μου. Αυτός ο χώρος έμμεσα με διαμόρφωσε στην εξέλιξή μου και στην πορεία μου. Στον τρόπο σκέψης και ζωής, στην άσκηση της τέχνης μου. Κατά τη γνώμη μου, δεν είναι δυο διαφορετικά πράγματα για έναν καλλιτέχνη η δουλειά του και η ζωή του. Γιατί η ζωή του είναι η τέχνη του", λέει με στεντόρεια φωνή γεμάτη πάθος.
"Όταν ήμουν νέος καθηγητής στη Σχολή του Θεάτρου Τέχνης, με ρώτησε ένας μαθητής τι είναι τέχνη και αυθόρμητα απάντησα ότι είναι κάτι που ξέρω να κάνω και είναι χρήσιμο για μένα και για το κοινωνικό σύνολο. Η καλή τέχνη καλύπτει απαιτήσεις άλλες, πέρα από την καθημερινότητα και την επιβίωση. Αυτό ξεχνάμε πολλές φορές οι καλλιτέχνες. Η τέχνη του ηθοποιού ταξιδεύει 2.500 χρόνια, άρα είναι ακόμα χρήσιμη στις κοινωνίες. Αλλιώς θα είχε χαθεί. Η προσπάθεια είναι πώς θα μπορέσουμε να είμαστε ωφέλιμοι στον εαυτό μας και στους άλλους ανθρώπους για να καλύψουμε ανάγκες αισθητικής, πνευματικότητας, προβληματισμού για την κοινωνία και τις σχέσεις των ανθρώπων. Στο επίκεντρο της σκέψης μας και των στόχων μας σαν καλλιτέχνες είναι ο άλλος άνθρωπος αλλά και όλοι μαζί", εξηγεί με τη χάρη ενός ανθρώπου που μπορεί να γοητεύει με τα λόγια του όπως ένας καλός δάσκαλος. Τα τελευταία χρόνια διευθύνει τη δική του Δραματική Σχολή "Πράξη Επτά", επιμένοντας στις αρχές που του καλλιέργησε το Θέατρο Τέχνης, την ταπεινότητα και τη σεμνότητα, όπως επιμένει. "Τα παιδιά που φτάνουν έως εδώ, αυτό που θέλουν είναι να αλλάξει η ζωή τους. Το ξέρω γιατί κι εγώ ήμουν έτσι. Πάντα η τέχνη ήταν ένας τρόπος διαφυγής από το κοινωνικό σύστημα. Ένα μονοπάτι που αν το ακολουθήσεις, θα σε βγάλει στο ξέφωτο της ανθρωπιάς".
