Το φετινό Φεστιβάλ Νέου Δράματος της Μπρατισλάβα (14-19 Μαΐου) περιλάμβανε, πέραν των παραστάσεων, μια σειρά ενδιαφέρουσες διαλέξεις διεθνών προσωπικοτήτων του θεάτρου με κοινή επίκαιρη θεματική “Το θέατρο στις εμπόλεμες ζώνες”. Μεταφέρω εδώ περιλήψεις των διαφωτιστικών εισηγήσεων.
Ο Αλί Μαχντί Νουρί, σκηνοθέτης ηθοποιός και θεωρητικός του θεάτρου από το Σουδάν, επικέντρωσε στο ζήτημα των ασυνόδευτων παιδιών προσφύγων από τις ζώνες σύγκρουσης. “Ο μόνος τρόπος επανένταξης των παιδιών στην κοινωνία είναι η χρήση του θεάτρου ως εργαλείου συμφιλίωσής τους με τον κόσμο, περιλαμβάνοντας ηθοποιία, μουσική, τραγούδι, χορό σε συνδυασμό με τις τοπικές παραδόσεις. Μια πρακτική που ήδη έχει αποδεχθεί και ενσωματώσει στα προγράμματά της η UNESCO”.
Ο Μεχράντ Ραγιανί Μαχσούς, κριτικός θεάτρου και συγγραφέας από το Ιράν, μας μίλησε για τον ρόλο του θεάτρου που παιζόταν στα καταφύγια και τα σχολεία στη διάρκεια του οκταετούς πολέμου ανάμεσα σε Ιράν και Ιράκ ως μέσο κατευνασμού της οργής και της αναστάτωσης από τα πολεμικά γεγονότα...
Ο Φάμπιο Τολέντι είναι σκηνοθέτης, θεατρικός συγγραφέας, ποιητής, διευθυντής από το 1981 του Θεάτρου Αστραγκάλι στο Λέτσε της Ιταλίας και πρόεδρος του Ιταλικού Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου. "Το θέατρο", μας είπε, "βασικό κομμάτι της κοινωνικής ζωής, αποτελεί επίσης δραστικό πολιτικό εργαλείο. Σε μια εποχή παγκόσμιας σύρραξης, το θέατρο μπορεί να παίξει καταλυτικό ρόλο. Η σύγκρουση των πολιτισμών πραγματοποιείται μέσα από την 'ελαχιστοποίηση' του αντιπάλου. Η δυναμική της παγκοσμιοποίησης γέννησε μια τάση απόρριψης κάθε πολιτισμικής ιδιαιτερότητας. Σε αυτήν ακριβώς την τάση, από τη φύση του, το θέατρο είναι σε θέση να αντισταθεί. Επειδή το θέατρο μπορεί να γίνει οπουδήποτε. Ακόμη κιι όταν συλλαμβάνονται, φυλακίζονται ή εξορίζονται οι άνθρωποί του, ενδυναμώνεται η πρόκληση που εκπροσωπεί το ζωντανό, ελεύθερο θέατρο. Η εμπειρία που αποκομίσαμε από τις παραστάσεις του Αστραγκάλι σε εμπόλεμες ζώνες το επιβεβαιώνει”.
Η Τζέσικα Καάχβα, σκηνοθέτιδα, ηθοποιός και θεατρική συγγραφέας από την Ουγκάντα, μας μίλησε, μέσα από τις εμπειρίες της στις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, για την ανάγκη άμεσης κατάρτισης ενός εκπαιδευτικού θεατρικού προγράμματος, με διαφορετικούς, συμμετοχικούς ή άλλους τρόπους παρέμβασης - προσέγγισης του θεατρικού γεγονότος, που να περιλαμβάνουν στοιχεία από τις ποικίλες κουλτούρες των μεταναστών, έτσι ώστε να μπορούν να αφομοιώνουν οι μετέχοντες περισσότερα από όσα τους είναι ήδη γνωστά.
Ο Ντάρκο Λούκιτς, θεωρητικός, συγγραφέας, καθηγητής της Ακαδημίας Παραστατικών Τεχνών στο Πανεπιστήμιο του Ζάγκρεμπ, μας μίλησε, με αφορμή τους πολέμους της Γιουγκοσλαβίας, θέτοντας το ερώτημα κατά πόσο ένας θεατρικός συγγραφέας μπορεί να προσεγγίσει το συλλογικό πολιτιστικό τραύμα που αφήνει ο πόλεμος επιστρατεύοντας τις ατομικές του μνήμες. Ακόμη, αναφέρθηκε ποιες αναπαραστατικές στρατηγικές πρέπει να αναπτύξουν οι θεατρικοί συγγραφείς για να αποδομήσουν τα κυρίαρχα εθνικιστικά πολιτιστικά αφηγήματα χάριν ενός θεάτρου περισυλλογής. Η διάλεξη επικεντρώθηκε στη σχέση της ανατρεπτικής θεατρικής γραφής με την αποδόμηση των εθνομυθολογημάτων πριν παγιωθούν σε συλλογική τραυματική μνήμη. Ο ομιλητής θέλησε να μας δείξει με συγκεκριμένα παραδείγματα πώς αντιμετώπισαν οι Κροάτες θεατρικοί συγγραφείς τις τραγωδίες που γέννησαν οι πόλεμοι της Γιουγκοσλαβίας, όπου οι ατομικές τους εμπειρίες χρησίμευσαν ως μέσο αντίστασης στις κολεκτιβοποιημένες εθνομυθολογίες. Στο πλαίσιο αυτό, παρακολουθήσαμε την πιο πλήρη από κάθε άποψη παράσταση του φεστιβάλ (“Αλεξάνδρα Ζεκ”), για την οποία θα επανέλθω προσεχώς μαζί με τις υπόλοιπες παραστάσεις.
