Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.0°C25.9°C
3 BF 34%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
25 °C
23.4°C26.5°C
2 BF 33%
ΠΑΤΡΑ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.0°C24.4°C
2 BF 51%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.7°C21.0°C
2 BF 71%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
24.0°C24.0°C
1 BF 40%
Θόδωρος Τερζόπουλος, σκηνοθέτης: / Θόδωρος Τερζόπουλος: Μέσα από το βαθύ ενδιαφέρον για τον άλλον πλάθεται η πολιτική ιδέα για το θέατρο
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Θόδωρος Τερζόπουλος, σκηνοθέτης: / Θόδωρος Τερζόπουλος: Μέσα από το βαθύ ενδιαφέρον για τον άλλον πλάθεται η πολιτική ιδέα για το θέατρο

Σπίτι του είναι ο κόσμος, το Άττις της οδού Λεωνίδου στο Μεταξουργείο, το τραύμα της Αθήνας που ακόμα αιμορραγεί, όπως λέει ο ίδιος, αλλά και οι Δελφοί, όπου γεννήθηκε ο δικός του Διόνυσος κι όπου ο ίδιος επιστρέφει στις 5 Ιουλίου για να συναντήσει τον «ήρωα και θεό» του, όπως τον αποκαλεί, μαζί με σπουδαίους συνοδοιπόρους κι ομότεχνους που θα μιλήσουν για αυτόν, για την ιδεολογία, την πίστη, το πάθος, την εμμονή, τη διάσημη μέθοδό του. "Πρέπει να γυρίζουμε πάντα εκεί που μάθαμε πράγματα και νιώσαμε συγκινήσεις. Και στους Δελφούς ένιωσα μεγάλες συγκινήσεις και πήρα τις σπουδαίες αποφάσεις για το ταξίδι της ζωής και της τέχνης μου. Η επιστροφή εμπεριέχει πολύ αγάπη, πολύ σεβασμό στο σημείο εκκίνησης, αυτοσεβασμό και πολλά ευχαριστώ», αφηγείται με τη γοητεία ενός δεινού story - teller ο Θόδωρος Τερζόπουλος.

Αφορμή το αφιέρωμα προς τιμήν του που διοργανώνεται από το Ευρωπααϊκό Κέντρο Δελφών από τις 5 έως τις 8 Ιουλίου με τίτλο «Η επιστροφή του Διόνυσου». Ο διεθνής Έλληνας σκηνοθέτης εμμένει στην ανάγκη «να ξαναδούμε τον Διόνυσο στα μάτια. Για να μπορέσουμε να ζωντανέψουμε, να διεκδικήσουμε και να αντιληφθούμε ότι το σώμα είναι ένα πολύ ισχυρό εργαλείο αντίστασης και επανάστασης. Γιατί μόνο αν δούμε τον συνάνθρωπο μας στα μάτια», όπως λέει, «μπορούμε να γίνουμε περισσότερο δημιουργικοί, ενεργοί πολίτες, ευρηματικοί και εφευρετικοί».

Ο Τερζόπουλος, σοφός πια έπειτα από έναν μακρύ, περιπετειώδη βίο, ταξίδια σε τόπους μακρινούς, συναντήσεις με ανθρώπους, ιστορίες και πολιτισμούς, συνεχίζει να αγωνιά και να βασανίζεται για το παρόν και το μέλλον του κόσμου. «Ο σύγχρονος κόσμος δεν είναι απλώς διχοτομημένος αλλά διαλυμένος. Βρισκόμαστε σε πολύ άσχημη στιγμή. Ο άνθρωπος διατηρεί ένα πολύ μειωμένο ένστικτο ζωής, ένστικτο ερωτικό, δημιουργίας, πάλης και αγώνα. Παραμένει παθητικός μπροστά σε μια οθόνη, ρουφηγμένος από αυτή, βλέποντας τον κόσμο μέσα από μια εικονική πραγματικότητα. Αυτήν τη χαμένη ενέργεια επιχειρεί να φέρει γενναιόδωρα στους Δελφούς ο Διόνυσος, τον κόσμο των ενστίκτων και των αισθήσεων».

Οι πρώτοι Δελφοί και ο σπόρος του Άττις

«Ήταν το 1984 όταν ο Περικλής Νεάρχου, ένας πνευματικός, ευαίσθητος άνθρωπος, οραματιστής και φιλότεχνος, είχε την ιδέα να ιδρυθεί στους Δελφούς ένας θεσμός διεθνούς συνάντησης του αρχαίου δράματος» θυμάται ο Θόδωρος Τερζόπουλος. Εκείνη την εποχή, ολοκληρωνόταν, όπως λέει, η περίοδος της Θεσσαλονίκης για τον ίδιο, γόνιμα χρόνια κατά τα οποία υπήρξε διευθυντής στη σχολή του ΚΘΒΕ, είχε σκηνοθετήσει τη "Γέρμα" και τη "Μάνα κουράγιο", πειραματιζόταν με τους ηθοποιούς του, «αλλά κάτι μου έλειπε», όπως ομολογεί. «Εγκατέλειψα τη Θεσσαλονίκη όταν τυχαία σε ένα ταξίδι συνάντησα τον Νεάρχου, κι έτσι από μια σύμπτωση βρέθηκα στους Δελφούς. Αδράχνω την ευκαιρία καθώς είχα από παλιά μια βαθιά αγωνία να ασχοληθώ με το αρχαίο δράμα. Από εκεί αρχίζει το ταξίδι μου στον κόσμο, το οποίο διαρκεί ακόμα. Το 1985 δημιουργείται στους Δελφούς η πρώτη, μεγάλη, διεθνή συνάντηση για το αρχαίο δράμα με συμπόσιο, παραστάσεις, εργαστήρια, ζυμώσεις και καλεσμένους όλους τους σημαντικούς του κόσμου, τον δάσκαλο και μέντορά μου Χάινερ Μίλερ, τον Μπομπ Ουίλσον, τον Μπάρμπα, τον Βασίλιεφ, τον Λιουμπίμοφ, τον Σουτζούκι, τον Τόνι Χάρισον. Με την ολοκλήρωση αυτής της πρώτης συνάντησης κάνω ένα workshop όπου καλώ πολλούς Έλληνες ηθοποιούς και φοιτητές. Ήρθαν γύρω στα 120 άτομα με τα οποία ξεκινήσαμε ένα πρωί, ήταν 5 ή 6 Αυγούστου, να ανεβαίνουμε τα βουνά χωρίς πρόγραμμα επιστροφής. Έπειτα από μια μεγάλη περιπέτεια και μια δύσκολη άσκηση, επέλεξα τους πέντε ηθοποιούς, που αποτέλεσαν και τον πρώτο πυρήνα του Άττις, του θιάσου που είχε το όνομα του Διόνυσου της Φρυγίας».

Οι δοκιμασίες

«Το πρώτο αποτέλεσμα της περιπέτειας του Άττις ήταν οι Βάκχες που προέκυψαν έπειτα από μια εννεάμηνη γέννα. Ένιωθα ότι για να γνωρίσουμε τη βακχεία έπρεπε να υποβάλουμε τον εαυτό μας σε δοκιμασίες. Πήγαμε στα Αναστενάρια, ζήσαμε στη φύση, κάναμε πολλά χειμερινά εργαστήρια σε κακοτράχαλα μέρη, κολυμπήσαμε Γενάρη μήνα στην Πύδνα, εκεί που έγραψε τις “Βάκχες” ο Ευριπίδης. Εκεί όπου είναι και η γενέτειρά μου, ο Μακρύγιαλος Πιερίας. Όλο αυτό το εγχείρημα είχε έναν σκοπό, μια βαθιά επιθυμία και μια ανάγκη: τη συνάντηση με τον άλλον, στη συγκεκριμένη περίπτωση με τον Διόνυσο, που από τότε είναι ο ήρωας και ο Θεός μου, το κεντρικό πρόσωπο της δουλειάς μου, o φορέας της ενέργειας και των μεταμορφώσεων. Άλλωστε τι είναι το θέατρο παρά μια σειρά μεταμορφώσεων; Και πόσο μπορούμε να ζούμε μόνο με έναν εαυτό; Πρέπει να εφευρίσκουμε πάντα κι έναν άλλο, κι ακόμη έναν άλλον, κι άλλους, γιατί αυτό είναι το θέατρο, αλλά και η ζωή. Αν η άποψή μας για τη ζωή και την τέχνη είναι ισχυρή και στερεή, τότε θα γεννηθούν πολλοί άλλοι εαυτοί, πολλά πρόσωπα, και θα περάσει η ζωή πιο πλούσια σε πολλά επίπεδα».

«Ο άλλος είναι ο ξένος»

Το βάσανο, η αγωνία, η έννοια για τον άλλο, αυτόν που πονάει, που παλεύει, που υποφέρει, που ονειρεύεται, είναι το κέντρο της δουλειάς του Άττις, κι αυτό που τροφοδότησε τη διαδρομή του. «Ο άλλος είναι ο ξένος, που σιγά σιγά πρέπει να βλέπω την εικόνα του μέσα στον καθρέφτη μου, έτσι ώστε ο ξένος να γίνεται ο ίδιος ο εαυτός μου. Ο άλλος είναι το άγνωστο και στην τέχνη μας πρέπει να τολμούμε για το άγνωστο, το ανοίκειο, το αδιατύπωτο, αυτή είναι η έγνοια μας για εκείνον που έρχεται από μακριά για να μας πει την ιστορία του. Μέσα από αυτό το βαθύ ενδιαφέρον πλάθεται, χωρίς να είναι σε πρώτο επίπεδο, η πολιτική ιδέα για το θέατρο. Έτσι δουλεύοντας, εμβάθυνα στα υλικά μου συναντώντας το ανοίκειο. Μέλημά μου δεν ήταν να κάνω ωραίες παραστάσεις. Ήταν κάτι πολύ περισσότερο. Ήταν κάτι πέρα από το θέατρο, πέρα από την παράσταση. Ίσως αυτό που αναφέρει ο Ντε Γκρέους στο τελευταίο του βιβλίο, για έναν νέο ουμανισμό».

«Το ‘φύγε’ ήταν η ευλογία της μάνας μου»

«Η αγωνία μου, που ίσως ξεκινά κι από ένα βίωμα της παιδικής μου ηλικίας, ίσως από την ίδια τη δομή, ήταν η συνάντηση με τον βαθύ εαυτό μου . Όταν συναντάς πραγματικά το βάθος σου, η βύθιση σε ενεργοποιεί τόσο πολύ που είσαι έτοιμος να δεχθείς τον άλλο, τον ξένο, τον απρόβλεπτο και να συνομιλήσεις μαζί του και να συνδημιουργήσεις μαζί του. Η μάνα μου μου είπε πολύ νωρίς να φύγω για να βρω μόνος τον δρόμο μου. Δώδεκα χρονώ ήμουν στο Γυμνάσιο της Κατερίνης τα καλοκαίρια δούλευα στα καπνά μαζί τους. Δεν μπορούσαν να με συντηρήσουν. Και αυτό το “φύγε” ήταν η ευλογία της μάνας μου. Πολύ μικρός κατάλαβα πόσο σημαντική είναι η έννοια της ελευθερίας. Δεν χειραγωγήθηκα ποτέ. Έφυγα, άνοιξα τα φτερά μου και ένιωσα, κατάλαβα, τι είναι ο μακρινός ορίζοντας. Ήταν το μεγαλύτερο δίδαγμα της οικογένειάς μου, που με έσπρωξε στον κόσμο. Να δουλεύω σε δύσκολες συνθήκες, όπως όταν περιμένοντας τη βίζα μου για την Ανατολική Γερμανία, έπρεπε να καθαρίζω σπίτια, εργοστάσια, να ξυπνώ ξημερώματα. Δεν μου παρείχε κανείς τίποτα και έμαθα να δουλεύω για να ισχυροποιήσω το ένστικτο ζωής. Έτσι αγαπάς τη ζωή και την κάθε στιγμή. Έκανα απίθανες δουλειές για να μπορέσω να διατηρήσω την ελευθερία μου. Ποτέ δεν ενέδωσα αν και είχα πολλαπλές ευκαιρίες. Γιατί είχα μια ισχυρή ιδέα στο μυαλό μου που ήταν να φτάσω τον ορίζοντα».

«Δείλιασα και φοβήθηκα»

Αν υπήρξαν κάποιες δύσκολες και σκληρές στιγμές όλα αυτά τα χρόνια της ξενιτιάς που τον έκαναν να δειλιάσει, να χάσει το κουράγιο του, να νιώσει μόνος, ο Τερζόπουλος ομολογεί: «Δείλιασα πολλές φορές, πάρα πολλές φορές φοβήθηκα, πάρα πολλές φορές ένιωσα μοναξιά. Είχα μπει σε έναν άλλον κόσμο. Είχα απέναντί μου μεγάλους ηθοποιούς και μεγάλους δασκάλους. Στην Ελλάδα ήταν η εποχή της Χούντας, η πατρίδα μού έλειπε. Δεν είχα συμπατριώτες να συνομιλήσω. Αλλά έβρισκα δύναμη, κουράγιο και προχωρούσα».

Εάν η διαδρομή του ήταν μια σειρά συναντήσεων, συμπτώσεων ή μιας πολύ καλά οργανωμένης και εμμονικής δουλειάς, ο καταξιωμένος Έλληνας σκηνοθέτης δεν διστάζει να πει: «Ήταν συμπτώσεις, συναντήσεις αλλά και κάτι που με βοήθησε να οργανώσω έναν τρόπο ζωής, η ευθύνη απέναντι στον εαυτό μου, τους άλλους και σε αυτό που ήθελα να δημιουργήσω. Που σημαίνει τη στόφα και την ισχυροποίηση μιας ιδεολογίας για τη ζωή και την τέχνη. Ήξερα ότι αυτό που θέλω δεν έχει σχέση με αυτό που θέλουν οι άλλοι, και μέχρι να το πετύχω θα επιμείνω. Δεν μπήκα σε θεατρικές μόδες. Παρέμεινα στον δικό μου χώρο και χρόνο, στην προσωπική μου ιδεολογία". Μοιάζει η ζωή σας να είναι ένα τάμα, του λέμε. «Ένα τάμα πρέπει να είναι η ζωή όλων μας» απαντά.

Η σύμπτωση με τον Λόρκα

Ιδιωματικός και αναγνωρισμένος στυλίστας μιας απόλυτα προσωπικής σκηνικής γλώσσας με ισχυρή ταυτότητα και μέθοδο που διδάσκεται σε εθνικές ακαδημίες, διεθνείς συνεργασίες που καλύπτουν δεκαετές πρόγραμμα και παραστάσεις που αποτελούν γεγονότα και εμπειρίες, ο Τερζόπουλος δεν ξεχνά την εμμονή που είχε από πολύ νωρίς με την τραγωδία. «Ήταν το 1988 όταν βρέθηκα με τις "Βάκχες" στο αρχαίο θέατρο της Μέριδας, όπου συνάντησα τον ποιητή Ραφαέλ Αλμπέρτι, φίλο του Λόρκα, έναν από τους μεγάλους Ισπανούς διανοούμενους μαζί με τους Νταλί και Μπουνιουέλ. Ο Αλμπέρτι βλέποντας τις "Βάκχες" ενθουσιάστηκε. Του μίλησα για την περιπέτειά μου με τη "Γέρμα", όπου ο χορός ήταν αρχαίας τραγωδίας κι εκείνες μου εκμυστηρεύτηκε μια ιστορία. Σε αυτό εδώ το ίδιο θέατρο που σκηνοθετείς τις "Βάκχες", ο Λόρκα σκηνοθέτησε τη "Γέρμα" με την ηθοποιό Μαργκαρίτα Ξιργκού. Της έλεγε πως η Γέρμα δεν είναι δράμα αλλά τραγωδία. Και την ίδια ώρα ήθελε να δημιουργήσει έναν τραγικό χορό. Επιμένοντας πως η "Γέρμα" δεν είναι δραματικό αλλά τραγικό πρόσωπο. Μια τραγωδία όπου είναι παρών ακόμα και ο θεός στον οποίο απευθύνεσαι. Ακούγοντας αυτά που μου έλεγε ο Αλμπέρτι, συνειδητοποιούσα πως τις ίδιες οδηγίες έδινα κι εγώ στη δική μου "Γέρμα" με πρωταγωνίστρια την αξέχαστη Αννέζα Παπαδοπούλου. Μέσα από την αγωνία μου να ασχοληθώ με το αρχαίο δράμα, είδα τη "Γέρμα" ως τραγωδία».

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL