Live τώρα    
25°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
23.2°C25.8°C
2 BF 33%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.4°C26.8°C
2 BF 33%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
20.0°C24.8°C
2 BF 49%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.2°C21.0°C
2 BF 69%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
25 °C
24.0°C24.9°C
2 BF 33%
Από τον Ναμπόκοφ στον Πικάσσο - ή πώς τετραγωνίζεται ο κύκλος
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Από τον Ναμπόκοφ στον Πικάσσο - ή πώς τετραγωνίζεται ο κύκλος

Στο προηγούμενο σημείωμα αναφέρθηκα στον νέο ηθοποιό ποιητή και σκηνοθέτη Χρήστο Καρασσαβίδη και στο έργο που ανέβασε στο Θέατρο Από Μηχανής με τίτλο “Lolita reversed” (Ανεστραμμένη Λολίτα). Μια λοξή ματιά πάνω στο θρυλικό μυθιστόρημα του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ για το ξύπνημα της παντοδύναμης γυναικείας σεξουαλικότητας με όχημα μια έφηβη, μόλις δωδεκάχρονη κοπελίτσα, που “τρελαίνει” έναν αξιοσέβαστο, ώριμο καθηγητή, ερεθίζοντας τον υπνώττοντα ναρκισσισμό του. Το βιβλίο, γραμμένο προβοκατόρικα για να σκανδαλίσει την πουριτανική και υποκριτική Δύση, είχε μέχρι σήμερα πολλούς απογόνους. (Επισημαίνω ένα κεφάλαιο από το έξοχο μυθιστόρημα του Γιώργου Μιχαηλίδη “Λάμδα”, με ήρωες τον πανεπιστημιακό καθηγητή και την ανήλικη κόρη μιας πληθωρικής μπουλουξούς θεατρίνας). Από το έργο του Ναμπόκοφ ο Χρήστος Καρασσαβίδης διατηρεί ως πρόσχημα μόνο το “κουκούλι”, αντικαθιστώντας το περιεχόμενο με άλλα κείμενα της ελληνικής γραμματείας. που ταιριάζουν πιο πολύ στο μεσογειακό ταμπεραμέντο. Κάνει καλά. Πολλαπλασιάζει επί τέσσερα το πρόσωπο της έφηβης ηρωίδας για να γυμνώσει την τετραγωνική, κυβική θα την έλεγα, ρίζα του “βασικού της ενστίκτου”. Κατά τα λοιπά παραπέμπω στο σημείωμα της προηγούμενης Κυριακής. Υποσχέθηκα όμως να επανέλθω πάνω στη νεότερη, πρόσφατη δουλειά του σκηνοθέτη και το κάνω.

Αυτή η αναγωγή στον κύβο της έφηβης ηρωίδας του Ναμπόκοφ τον οδήγησε, συνειρμικά νομίζω, στην επόμενη προσπάθεια, να μεταφέρει στη σκηνή του Tempus Verum, με σχεδόν τους ίδιους συντελεστές, το διάσημο θεατρικό έργο του αμετανόητα κυβιστή Πικάσσο: “Τα τέσσερα κοριτσάκια”, που έχει θαυμαστά μεταγράψει στα ελληνικά ο Ανδρέας Εμπειρίκος και είναι από τα θεμελιακά κείμενα του μαχόμενου, “άνευ ορίων άνευ όρων”, ριζοσπαστικού, υπερρεαλισμού. Ένα ανεπανάληπτο επαναστατικό ερωτικό και πολιτικό μανιφέστο (δεν πάνε χώρια), η αναπεπταμένη, μηδέποτε αναδιπλούμενη σημαία της λυτρωτικής, ποιητικής φαντασίας. Σημειώνω ότι σε ένα ξεχωριστό φύλλο του χειρογράφου υπάρχει εγγραφή του Πικάσσο με ανεξίτηλο μελάνι: “Τριγύρω ο τετραγωνισμένος κύκλος του χρόνου”. Ο άνθρωπος ήξερε καλά για τι ακριβώς μιλούσε.

Ο σπουδαίος Michel Leiris έχει γράψει για αυτό το έργο (απόδοση στα ελληνικά του Ε.Χ. Γονατά): “Το 1865, το λαγούμι ενός κουνελιού οδηγούσε την Αλίκη, μια μικρή ξανθιά Αγγλιδούλα, στη Χώρα των Θαυμάτων. Το 1947-1948 ο Πικάσσο διάλεξε έναν λαχανόκηπο για μαγεμένο τόπο, όπου τέσσερα κοριτσάκια -όχι τόσο καλοχτενισμένα σαν την αδελφή τους της βικτωριανής εποχής-ξεφαντώνουνε και που τα παιχνίδια τους όλο φρεσκάδα και σκληρότητα κι οι σκανδαλιές τους θυμίζουν τη ζωή, τον έρωτα, τον θάνατο: ολόκληρο τον κόσμο της μαγείας και της αγωνίας που ξανοίγεται στην εφηβεία... Αστραποβόλες οπτασίες ξεσκίζουν πότε - πότε αυτή τη φαντασμαγορία του λόγου, φανερώνοντας πως δεν υπάρχει κανένα παιχνίδι που να μην είναι κατά βάθος σοβαρό: ζωή, έρωτας, θάνατος, λέξεις παντοτινές, που επαναλαμβάνονται εδώ με κάποια ειρωνεία και πλέκονται σε ένα ύφασμα που η ιδιοφυία του Πικάσσο το κάνει εξαίσια να λαμπιρίζει”. Και η έξοχη, όπως είπα ήδη, σε πανελλήνια πάμφωτη γλώσσα, μετάφραση του Ανδρέα Εμπειρίκου το κάνει να πετάει.

Εδώ δεν μπορώ παρά να μαλώσω τον νέο σκηνοθέτη, που παραμέρισε το πρωτότυπο, αγνόησε και την υπερούσια μετάφραση του Εμπειρίκου, για να υποκαταστήσει το κείμενο με μια δική του παράφραση. Επειδή κατανοώ τις δυσκολίες, το παραβλέπω για την ώρα και ελπίζω να μην επαναληφθεί. Σε κάθε περίπτωση, έστω και έτσι, διατηρώ τη θετική μου γνώμη για το όλο πράγμα, που πατούσε γερά στη γη και μας έδειχνε ουρανό, με αχειροποίητους ρόλους, ποτισμένους από το μυστηριακό φως μιας αγέννητης ακόμη ώρας. Πράγματι, ξεπερνούσαν τον εαυτό τους πάνω στη σκηνή, λάμποντα νιάτα, με έξοχη εκφορά λόγου, αιθέρια κίνηση οι Τζωρτζίνα Λιόση (πρώτη ανάμεσα σε ίσες), Κρίστελ Καπερώνη, Δώρα Παρδάλη, Μαρία-Νεφέλη Δούκα. Η σκηνογραφία της Ηλέκτρας Σταμπούλου, τα κοστούμια της Βασιλικής Σύρμα και η μουσική επιμέλεια του σκηνοθέτη συνεργάζονταν αρμονικά.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL