Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
15.8°C19.3°C
1 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
16 °C
11.6°C19.0°C
2 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
15 °C
12.0°C15.9°C
2 BF 67%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
16.8°C19.7°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
11 °C
10.9°C15.7°C
0 BF 82%
Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΡΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΟΡΟΥ ΤΗΣ ΑΡΤΙΜΕΛΕΙΑΣ / Η απαίσια λέξη έφυγε, η απαίσια πραγματικότητα μένει
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΡΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΟΡΟΥ ΤΗΣ ΑΡΤΙΜΕΛΕΙΑΣ / Η απαίσια λέξη έφυγε, η απαίσια πραγματικότητα μένει

οι ηθοποιοί Πάνος Ζουρνατζίδης (με το αμαξίδιο) και Σήφης Πολυζωίδης στο έργο Lebensraum. Φωτογραφία από το left.gr

Η 9η Φεβρουαρίου θα μείνει στον χρόνο ως μια ιστορική μέρα. Η διάταξη Π.Δ. 370 του 1983, που περιλάμβανε ως βασικό όρο για να δώσεις εισαγωγικές εξετάσεις σε ανώτατη δραματική σχολή την "αρτιμέλεια" τροποποιήθηκε. Χρειάστηκε να ψηφιστούν 15 κυβερνήσεις από τότε για να φτάσει η ώρα να ψηφιστεί το αυτονόητο, όμως πλέον “η απαίσια λέξη έφυγε”. Έτσι τη χαρακτήρισε ο Βασίλης Οικονόμου, ιδρυτής της ομάδας ΘεαμΑ, ο πρώτος ηθοποιός με αναπηρία που πέρασε τις εισαγωγικές εξετάσεις του υπουργείου Πολιτισμού.

Ο Β. Οικονόμου αντιμετωπίστηκε τότε ως “εξαίρετο ταλέντο”, αντιμετώπιση την οποία έχουν συνήθως υποψήφιοι ηθοποιοί που δεν έχουν τελειώσει το Λύκειο. Ο ίδιος όμως είχε ήδη ένα πτυχίο και ένα μεταπτυχιακό πριν δώσει τις εξετάσεις. Όταν τον χειροκρότησαν για το επίτευγμα στην παρουσίαση που του έγινε στην πρώτη συζήτηση για την "επόμενη μέρα" στο Θέατρο Faust, την περασμένη Τρίτη, έσπευσε να "μαλώσει" το κοινό. Είπε ότι δεν θα έπρεπε να θεωρείται ξεχωριστό επίτευγμα η εισαγωγή στις σχολές, αλλά καθολικό δικαίωμα.

Γι' αυτό πρόσθεσε στη συνέχεια ότι στην πραγματικότητα ο αγώνας μόλις ξεκινά. Ναι μεν η "απαίσια λέξη έφυγε, η απαίσια πραγματικότητα όμως μένει". Την αντίκρισαν ξανά, φεύγοντας από το Faust, στα παρμπρίζ των αναπηρικών τους αυτοκινήτων. Η δημοτική αστυνομία είχε κόψει κλήσεις για παράνομο παρκάρισμα, τη στιγμή όμως που δεν υπάρχουν αρκετοί χώροι στάθμευσης για οχήματα ΑμεΑ στην περιοχή.

"Εμείς τις κλήσεις θα τις πληρώσουμε, αλλά κάποια στιγμή πρέπει να έχει κυρώσεις και ο Δήμος της Αθήνας, που παρεμποδίζει την ισότιμη συμμετοχή μας στην κοινωνία" ανέφερε ο σκηνοθέτης Αντώνης Ρέλλας σε καταγγελία στη σελίδα του.

Τι σημαίνει η αλλαγή του 370/83

Όπως επισημαίνει στην “Α” ο Β. Οικονόμου, "με την άρση του όρου αρτιμέλεια από το Π.Δ. ουσιαστικά γίνεται το πρώτο βήμα για να δημιουργηθεί το έδαφος στο οποίο θα σχεδιαστούν νέες διατάξεις - τροποποιήσεις". Σε αυτό το σημείο φαίνεται να υπάρχει κοινή οπτική με το υπουργείο Πολιτισμού, που αναφέρει ότι "η συγκεκριμένη πρωτοβουλία εντάσσεται στο πλαίσιο μιας σειράς νομοθετικών πρωτοβουλιών της κυβέρνησης που λαμβάνουν μέριμνα για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία".

Τι πρέπει ακόμη να αλλάξει

Τα επόμενα ερωτήματα που μπαίνουν είναι πότε θα αρχίσουν να υλοποιούνται οι επόμενες νομοθετικές πρωτοβουλίες και ποιες θα είναι αυτές.

Το πρώτο που πρέπει να γίνει, μας λένε από την Κίνηση Καλλιτεχνών με Αναπηρία, είναι ο σχεδιασμός νέων διατάξεων - τροποποιήσεων που θα εξασφαλίζουν στην πράξη την πρόσβαση των ΑμεΑ στην υποκριτική τέχνη. Για παράδειγμα, σήμερα, η πρόσβαση στους χώρους όπου γίνονται οι εισαγωγικές εξετάσεις δεν είναι εφικτή.

Απαραίτητη κρίνεται επίσης η διευκρίνιση του όρου "καθαρότητα λόγου", που αποτελεί προϋπόθεση για την εισαγωγή στις δραματικές σχολές. Το αποτέλεσμα είναι να αποκλείονται υποψήφιοι κωφοί σπουδαστές όσο και άτομα που δεν έχουν την καθαρότητα του λόγου βάσει αναπηρίας.

Η Κίνηση έχει ζητήσει ακόμη να συναντήσει την υπουργό Πολιτισμού και έχει προχωρήσει σε επαφές με εκπροσώπους του ΣΕΗ (Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών) με κύριο σκοπό τη δημιουργία ενός πλαισίου με το οποίο θα αναδιαμορφωθεί το εκπαιδευτικό πρόγραμμα.

Σε αυτή την κατεύθυνση θα μπορούσαν να γίνουν εκπαιδευτικά σεμινάρια, ημερίδες για τους καθηγητές των σχολών και να προχωρήσει η δημιουργία ανώτερης σχολής δραματικής τέχνης με ιδρυτικό φορέα την Κίνηση Καλλιτεχνών, στην οποία θα φοιτούν σπουδαστές ανάπηροι και μη. Η Κίνηση θα αναλάβει τουλάχιστον τα πρώτα τρία έτη να διαμοιράσει σε όλες τις δραματικές σχολές το Know How.

Η ίδια απαγόρευση για τη Σχολή Χορού

Διεκδικήσεις υπάρχουν και σε συνδικαλιστικό επίπεδο. Ναι μεν το ΣΕΗ πήρε απόφαση να κάνει αποδεκτά τα ΑμεΑ ως μέλη του, με προϋπόθεση να έχουν αποδεδειγμένη παρουσία σε δύο επαγγελματικά έργα. Από την άλλη όμως, όπως μας λέει ο Β. Οικονόμου, όταν συναντήθηκαν πρόσφατα με τη γραμματέα του ΣΕΗ, τα είπαν στο καφενεδάκι στην είσοδο και όχι στα γραφεία του. Κι αυτό γιατί βρίσκονται στον 2ο όροφο και δεν είναι προσβάσιμα.

Η Κίνηση ζητάει επίσης την τροποποίηση και της διάταξης 373/83, η οποία απαγορεύει με τον ίδιο όρο, της αρτιμέλειας, την εισαγωγή στην Ανώτερη Επαγγελματική Σχολή Χορού.

Από τον Σοφοκλή...

Η σχέση της τέχνης με την αναπηρία δοκιμάζεται από την αρχαιότητα. Σε μια ιστορική αναδρομή, την οποία διάβασε η θεατρολόγος - σεναριογράφος Απολλωνία Τσαντά κατά τη συζήτηση στο Faust, έγινε αναφορά στη διαπίστωση του Καναδού κοινωνιολόγου Ervin Goffman: "Η παρέκκλιση των ατόμων με αναπηρία από τα κυρίαρχα κανονιστικά πρότυπα συνιστά τη βασική αιτία για την κοινωνική τους περιθωριοποίηση και τη συρρίκνωση της ανθρώπινης ιδιότητάς τους".

Τέτοιες παρεκκλίσεις έχουμε δει πολλές φορές μέχρι τώρα. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Σοφοκλή, “που αξιολογεί την τυφλότητα του Οιδίποδα ως τιμωρία για τις πράξεις του αιτιολογικά: εξισώνει την ηθική με τη φυσική τυφλότητα και εξηγεί πώς από την πρώτη, αιτιολογικά, καταλήγουμε στη δεύτερη. Κατά συνέπεια η αναπηρία αποτελεί τιμωρία, ώστε να αποκατασταθεί η Ύβρις”.

Ο συσχετισμός "τεράτων" και αναπηρίας είναι κοινωνικό προϊόν “το οποίο εκφράστηκε έντονα μέσα από την τέχνη του κινηματογράφου. Η αναπαραγωγή του ρατσιστικού μύθου περί αναπηρικής δυστυχίας που θέλει τον ανάπηρο εξ ορισμού δυστυχισμένο εξαιτίας της αναπηρίας (Βιγκότσκι) αναπαράγεται διά της τέχνης στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων που αναδεικνύονται χαρακτήρες με αναπηρία”.

Ο ρόλος του σκηνοθέτη

Προβληματισμός υπάρχει και για τη στάση σκηνοθετών που βάζουν όρια και περιορίζουν, με βάση την κατάστασή του, τον ηθοποιό σε “μίζερους ρόλους”.

Την Τρίτη είδαμε πάντως μια διαφορετική προσέγγιση στο σανίδι και στο έργο Lebensraum του Θανάση Τριαρίδη, που προηγήθηκε της συζήτησης, όπου ένα μη ανάπηρο κι ένα ανάπηρο άτομο συμπρωταγωνιστούν. "Το πρόσωπο που παίζει ο Πάνος Ζουρνατζίδης, δεν περιγράφεται ως ανάπηρο" μας λέει η σκηνοθέτης Πηγή Δημητρακοπούλου.

"Η πιο ωραία αντίδραση είναι ότι όλοι περιμένουν να δουν τον Πάνο να σηκώνεται στον χαιρετισμό. Θυμάμαι έναν ηθοποιό που μετά το τέλος της παράστασης ήρθε και του είπε 'έλα, τι κάθεσαι; Σήκω!’ - ‘Μα δεν μπορώ' του απάντησε ο Πάνος, αλλά εκείνος επέμενε, δεν το πίστευε" δηλώνει στην “Α” ο συμπρωταγωνιστής Σήφης Πολυζωίδης. Κι οι δύο υπογράμμισαν ότι η συνεργασία με τον Πάνο Ζουρνατζίδη ήταν μία υψηλού επιπέδου συνεργασία όπως θα ήταν με κάθε καλό ηθοποιό.

"Δεν χειροκροτάμε μόνο, μας χειροκροτάνε κιόλας"

"Δεν τιμά και πολύ τον καλλιτεχνικό κόσμο, που υπέγραψε το χαρτί με τον βαθύτατα ρατσιστικό όρο της αρτιμέλειας όταν έδωσε εισαγωγικές εξετάσεις" μας τονίζει ο Πάνος Ζουρνατζίδης. Έχει επίκτητη αναπηρία, μετά από τροχαίο ατύχημα που του συνέβη πριν 16 χρόνια. Υπογραμμίζει έντονα ότι οι ανάπηροι δεν αντιμετωπίζουν "προβλήματα αναπηρίας", αλλά η Πολιτεία αντιμετωπίζει πρόβλημα που δεν ξέρει πώς να τους ενσωματώσει.

Περίτρανη απόδειξη, το γεγονός ότι θέλει η ομάδα να ανεβάσει το Lebensraum και στη Θεσσαλονίκη, όμως δεν βρίσκει θέατρο που να είναι η σκηνή του προσβάσιμη για τον Πάνο Ζουρνατζίδη. "Δεν χειροκροτάμε μόνο, μας χειροκροτάνε κιόλας" λέει ο Αντώνης Ρέλλας.

Η Μάνια Παπαδημητρίου, που ως βουλευτής είχε φέρει το θέμα με ερώτησή της στη Βουλή το 2014, εμφανίζεται αισιόδοξη για το μέλλον. "Θα χρειαστεί εύλογος χρόνος προσαρμογής. Ο στόχος δεν είναι να περιοριστούν οι δυνατότητες για άσκηση της θεατρικής τέχνης, αλλά να διευρυνθούν. Οι καλλιτέχνες με αναπηρία το γνωρίζουν καλύτερα από μας αυτό και είμαι βέβαιη πως σε συνεργασία μαζί τους μπορεί να γίνει το καλύτερο για όλους".

“Σεμινάρια και στα σχολεία”

Από την πλευρά της η Κατερίνα Θανοπούλου, περιφερειακή σύμβουλος και εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής, που βρέθηκε στην παράσταση και τη συζήτηση, στέκεται σε μία άλλη παράμετρο. "Εκεί που κάνουν σεμινάρια για ECDL στα σχολεία, θα μπορούσαν να κάνουν αντίστοιχα σεμινάρια για το τι σημαίνει ετερότητα".

Σε κάθε περίπτωση έγινε ένα βήμα. Προοδευτικό, γιατί η τέχνη ανοίγει δρόμους κι επιμορφώνει την κοινωνία, όπως ειπώθηκε κατά τη συζήτηση. Ελπίδα όσων αγωνίζονται για τα δικαιώματα των ΑμεΑ είναι να μην χρειαστεί τόσος χρόνος, όσο για να τροποποιηθεί η διάταξη Π.Δ. 370, για να γίνει το επόμενο.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL