Συνέντευξη στη Μάνια Ζούση
Αγαπά, νοιάζεται και περιποιείται τις λέξεις, γοητεύεται από τη γλώσσα, έχει εμμονές με ποιητές και λογοτέχνες, έργα, βιβλία και κείμενα, του αρέσουν οι αφηγήσεις και οι ιστορίες των ανθρώπων και τις μεταφέρει με χάρη και στοργή στη θεατρική σκηνή. Έχοντας πάντα την ίδια αγωνία και βασανιστική σκέψη να τον ακολουθεί: πώς να προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα τη θεατρική γλώσσα, κάτι που ήταν εμφανές ήδη από τις πρώτες παραστάσεις που σκηνοθέτησε, όπως οι “Παραλογές” και το “Γιοι και κόρες”.
Ο Γιάννης Καλαβριανός επιστρέφει αυτόν τον χειμώνα στη γενέθλια πόλη αναλαμβάνοντας στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, τη μετάφραση, διασκευή και σκηνοθεσία του μνημειώδους μυθιστορήματος της Έμιλι Μπροντέ “Ανεμοδαρμένα Ύψη”, που έκανε μόλις πρεμιέρα.
Όταν μεταποιείς μια ιστορία, γίνεσαι παραμυθάς
«Πάντα είχα μια έφεση στο γράψιμο, έτσι ξεκίνησα και έτσι κατέβηκα στην Αθήνα” ομολογεί ο σκηνοθέτης και αναφερόμενος όχι μόνο στη μετάφραση του έργου που έκανε, αλλά και στη διασκευή, δεν διστάζει να φανερώσει πως “οι μεταποιήσεις και οι διασκευές έχουν τη δυσκολία τους, αλλά την ίδια ώρα διευκολύνουν τη σκηνοθεσία. Το να μεταφέρεις ένα κείμενο πεντακοσίων σελίδων, που εκτείνεται σε διάστημα τριάντα ετών, επιλέγοντας πώς να φωτίσεις τους χαρακτήρες, είναι κάτι που προχωρά ένα πολύ μεγάλο μέρος της σκηνοθεσίας, καθώς ένας ολόκληρος κόσμος είναι πια πολύ οικείος”.
Έτσι αφηγείται εκ νέου την ιστορία ως ενδιάμεσος, εμπνέεται από τον συγγραφέα και μετατρέπεται και εκείνος σε έναν ιδιότυπο γραφιά. “Μου αρέσουν οι διασκευές γιατί φτιάχνεις κάτι ως συνέχεια κάποιου άλλου. Όταν μεταποιείς μια αφήγηση, μια ιστορία, ένα δημοτικό τραγούδι, σε κάτι άλλο, αυτό ήδη σε κάνει παραμυθά, με την έννοια του δημιουργού μιας καινούργιας εκδοχής. Αυτό που έκανα εδώ ήταν να βάλω την οικονόμο, τη Νέλι, που υποδύεται η Έφη Σταμούλη, αγαπημένη μου δασκάλα στη σχολή, να αφηγείται την ιστορία”.
Έχουμε εξοβελίσει τον λόγο χάριν της φόρμας
“Θέλω πάντα να γίνεται κατανοητή η ιστορία, και μάλιστα με τον απλούστερο τρόπο. Τα τελευταία χρόνια έχουμε ξεχάσει. Έχουμε απωθήσει και εξοβελίσει κάποιες αρχές του θεάτρου που είναι ο λόγος και τα κείμενα, προς χάριν ίσως της φόρμας. Και αυτό που χρειάζεται είναι να τα ξαναθυμηθούμε, να τα εφεύρουμε εκ νέου.
Για μένα ο πυρήνας του θεάτρου είναι ο λόγος, γι’ αυτό και οι παραστάσεις μου δεν είναι εντυπωσιακές σκηνικά, ακολουθούν μια περισσότερο κλασική γραμμή. Εκκινούν και ξετυλίγονται γύρω από τον λόγο” εξηγεί.
Ο Γιάννης Καλαβριανός καταφέρνει μέσα από τις παραστάσεις του να μας θυμίζει τους ποιητές που αγαπήσαμε, τους λογοτέχνες και τους συγγραφείς που διαβάσαμε και μας καθόρισαν. Είναι σαν να μας θυμίζει με αυτόν τον τρόπο ξεχασμένες λέξεις που θυμάται για εμάς.
“Η τέχνη πάντα ανοίγει στον καθένα ένα παράθυρο δικό του για τα πράγματα, επεκτείνει το συναίσθημά του, είναι η αφορμή για προσωπικά ταξίδια” σημειώνει.
Τα «Ανεμοδαρμένα ύψη», έργο που κουβαλάει τη δική του μυθολογία λόγω των κινηματογραφικών του μεταφορών και διδάσκεται σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης στην Αγγλία, είναι το μοναδικό έργο της Έμιλι Μπροντέ, το οποίο έγραψε έναν χρόνο πριν πεθάνει, στα 29 της χρόνια. Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες ιστορίες αγάπης και εκδίκησης, που ωστόσο δεν είχε εμπορική τύχη όταν πρωτοπαρουσιάστηκε, καθώς οι ήρωές του θεωρήθηκαν ανήθικοι και ατελείς.
“Δεν είναι μια ρομαντική ιστορία, αλλά μία τραγωδία”, όπως λέει ο σκηνοθέτης. Ήρωές του τα μέλη δύο οικογενειών που κατοικούν σε απομονωμένα σπίτια στα χερσοτόπια του Γιόρκσαϊρ και σημαδεύονται από τον ανεκπλήρωτο έρωτα του Χίθκλιφ και της Κάθριν. Έναν έρωτα που οδήγησε στην ολοκληρωτική καταστροφή και των δύο σπιτιών.
Είναι έργο με πολλές αναγνώσεις
“Η πτώση αυτών των δυο οίκων πυροδότησε μια σειρά συμπεριφορών, εκδίκηση και βία, φέρνοντας τους ανθρώπους σε πολύ οριακές καταστάσεις”. Ένα έργο πολυπρισματικό που επιδέχεται πολλές αναγνώσεις, όπως η ταξική, η κοινωνική, η πολιτική”.
Δεν είναι τυχαίο που ο Καλαβριανός επιλέγει για αφηγήτρια της ιστορίας την οικονόμο Νέλι, τη μόνη που έχει παραμείνει ζωντανή και ξαναζεί τα τριάντα χρόνια της κοινής πορείας των δύο σπιτιών. Στο έργο διατηρήθηκαν οι ιστορίες ακόμα και της επόμενης γενιάς, τονίστηκαν τα μοτίβα του πικρού χιούμορ του έργου, ενώ δεν εξωραΐστηκαν, ούτε καλύφθηκαν οι βίαιες συμπεριφορές των ηρώων.
Αναφερόμενος στον τρόπο γραφής της Μπροντέ ο σκηνοθέτης σημειώνει πως, καθώς είναι πάρα πολύ γρήγορος, συνετέλεσε από νωρίς το έργο να αγαπηθεί και να αναδειχθεί από τον κινηματογράφο. “Στο θέατρο είναι πιο δύσκολα τα πράγματα”, ομολογεί, “με εσωτερικά και εξωτερικά σκηνικά, που ξεπεράστηκαν με τους απλούστερους τρόπους, καθώς ο εξαιρετικός σκηνογράφος Γιάννης Θαβώρης, που ήρθε ειδικά από την Αγγλία για την παράσταση, έχει φτιάξει ένα σκηνικό από τα ερείπια των δυο σπιτιών. Πρόκειται γι’ αυτά τα μεγάλα υποστατικά όπου ζούσαν οικογένειες για πάντα, στα χερσοτόπια του Γιόρκσαϊρ. Το έργο διαδραματίζεται στην εποχή του” δηλώνει κατηγορηματικά.
Τους κεντρικούς ρόλους στα "Ανεμοδαρμένα Ύψη" ερμηνεύουν ο Γιώργος Γλάστρας, η Μαριάνθη Παντελοπούλου, ο Γιώργος Κολοβός και η Έφη Σταμούλη.
Τη δραματολογία της παράστασης υπογράφει ο Αντώνης Σολωμού, τα κοστούμια η Αλεξάνδρα Μπουσουλέγκα και η Ράνια Υφαντίδου, τη μουσική ο Άγγελος Τριανταφύλλου και τους φωτισμούς ο Σάκης Μπιρμπίλης.
