Συνέντευξη στη Μάνια Ζούση
Ένα εμβληματικό, χειμαρρώδες μυθιστόρημα, το οποίο για μεγάλο μέρος της κριτικής αποτελεί τον κολοφώνα του κοσμοπολίτικου μοντερνισμού, το “Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο” του Προυστ, έργο ζωής για τον ίδιο τον συγγραφέα και αναφορά σε έναν ολόκληρο κόσμο, παρουσιάζεται στο θέατρο Σημείο στις 26 Φεβρουαρίου σε σκηνοθεσία Νίκου Διαμαντή, ο οποίος μιλά με πάθος για “ένα μνημείο και έναν ογκόλιθο” που μέσα από πέντε μήνες προβών θα προσπαθήσει να ανιχνεύσει μαζί με μια ομάδα μαθητών του “επιχειρώντας μια πρώτη πρόταση”.
Το αριστούργημα του Προυστ θα παρουσιαστεί, όπως εξηγεί ο σκηνοθέτης, στην ιστορική διασκευή του Χάρολντ Πίντερ, ο οποίος ανέλαβε το 1972 να το διασκευάσει για τον κινηματογράφο με σκηνοθέτη τον Τζότζεφ Λόουζι, κάτι που μπορεί να μην έγινε ποτέ, αλλά αυτός ο καρπός της εργασίας του Πίντερ, το σενάριο Προυστ, “αποδεικνύει την εκλεκτική συγγένεια των δύο συγγραφέων. Την εμμονή με τους λαβύρινθους της μνήμης και τον τρόπο που ορίζουν την προσωπικότητα του ατόμου, το ασυνείδητο ως πεδίο μάχης για τα παιχνίδια εξουσίας αρσενικού - θηλυκού, τον υποδόριο σαδισμό της αντρικής φιλίας. Η μεγάλη τους διαφορά έγκειται στην οικονομία” σημειώνει ο σκηνοθέτης.
“Η αναπάντεχη συνεύρεση του Πίντερ με τον Προυστ είναι μια συνάντηση εκρηκτική, μια πολύ σημαντική πυκνή στιγμή μεταξύ δύο τελείως διαφορετικών θερμοκρασιών. Ο ζωώδης, ενστικτώδης Πίντερ συναντά τον λυρικό τρομώδη Προυστ” εξηγεί ο Ν. Διαμαντής, που μιλά για έναν “τρόπο αποκαλυπτικό για το ίδιο το θέατρο και την τέχνη. Έχουμε να κάνουμε με έναν ολόκληρο κόσμο, έναν λογοτεχνικό κόσμο. Το 'Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο' στην πραγματικότητα είναι μια κυκλική πορεία ανάμεσα στον έρωτα και τον τρόπο που πορεύεται ο άνθρωπος στη ζωή, τον τρόπο με τον οποίο επεξεργάζεται τις εμπειρίες του, τον τρόπο με τον οποίο οι εμπειρίες του καταγράφονται πάνω του και μεταλλάσσονται διαρκώς, τον τρόπο που ο ίδιος ο άνθρωπος τις χρησιμοποιεί για να μπορέσει να ισορροπήσει και για να μπορέσει να ζήσει. Το έργο υπάρχει, αναπνέει και υφίσταται εξαιτίας της ανθρώπινης φαντασίας χωρίς όριο, όπως θρέφεται από τη μνήμη.
Η Μπελ Επόκ του Προυστ σηματοδοτεί τεράστιες αλλαγές, σε κοινωνικό όσο και τεχνολογικό επίπεδο. Διαχωρισμός Πολιτείας - Εκκλησίας, επιδημίες χολέρας, φυματίωσης, τύφου, κοκαΐνη, όπιο, πορνεία, ευημερία, Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος”.
Ο σκηνοθέτης και καλλιτεχνικός διευθυντής του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά χαρακτηρίζει τον Προυστ διεισδυτικό, γοητευτικό, κυνικό, λυρικό και ουμανιστή, που θέτει τα θεμέλια του ανθρώπου του 20ού αιώνα. Και κάνει λόγο για ένα έργο που μιλά για τον ανθρώπινο πόνο, τη λογική, την όρεξη για ζωή, την αγάπη, την παρηγοριά, τον έρωτα, την ταυτότητα, τις οικογενειακές σχέσεις, τα ταξίδια, τις αναδυόμενες τάξεις, τον παγκόσμιο πόλεμο, τη σύφιλη, έναν ολόκληρο κόσμο που τον αναζητά μέσα από τη μουσική, που, όπως λέει, παίζει καθοριστικό ρόλο στην παράσταση.
“Στην πραγματικότητα είναι μια θεατρική κάθαρση, ξαναβλέπεις τι είναι το θέατρο, η ζωή, ο τρόπος που πορεύεσαι. Έχουμε να κάνουμε με έναν ποταμό πραγμάτων, όπου ο χρόνος μετακινείται, είναι ιλιγγιώδης, χάνεται κυκλικά, ξανακερδίζεται και γίνεται ορατός. Το έργο το αντιμετωπίσαμε σαν μια τεράστια παραβολή στην οποία τα πολλά πρόσωπα στην πραγματικότητα δεν είναι παρά φάσματα αρχετυπικών σχέσεων. Επτά ηθοποιοί παραλλάσσονται σε μοτίβα ρόλων, σαν μουσικά μοτίβα που αναδεικνύονται μέσα σε μια τεράστια σονάτα. Δεν έχουμε πρόσωπα, έχουμε αντανακλάσεις”.
Στην ερώτηση τι αναδεικνύει η παράσταση ο Νίκος Διαμαντής απαντά πως “αυτό που αναδεικνύει είναι ο τρόμος της λησμονιάς, κάτι πολύ σκληρό για τον άνθρωπο. Στην πραγματικότητα καταβροχθίζουμε αυτούς που αγαπάμε. Το θέμα της μνήμης είναι κάτι που αγγίζει στα έργα του ο Πίντερ και, καθώς βασιζόμαστε στο δικό του σενάριο για τον Προυστ, βλέπουμε τη σκληρότητα να ξεχνά ο άνθρωπος τις εμπειρίες του, αυτό είναι το ίδιο το σώμα της παράστασης”.
Ο σκηνοθέτης δεν διστάζει να παραδεχθεί πως μέσα από τον Προυστ αντιμετώπισε τους προσωπικούς του φόβους. “Κέρδισα μια συμφιλίωση με τα τραύματά μου. Συμφιλιώνεσαι λίγο περισσότερο με τη θνητότητά σου” ομολογεί.
Στην παράσταση, που είναι ακατάλληλη για ανηλίκους, η μετάφραση είναι του Αντώνη Γαλέου και παίζουν οι ηθοποιοί Κωνσταντίνα Αργυροπούλου, Σταύρος Γιαννακόπουλος, Σπέρη Κανατά, Αγγελίνα Κλαυδιανού, Κωσταντίνος Μαρούγκας, Μάκης Μπογέας και Ιωάννα Τσακίρη.
Δημοτικό Θέατρο Πειραιά: παρεμβατικό και υπερτοπικό
“Το θέατρο είναι ένας ζωντανός οργανισμός και είμαι πολύ περήφανος για αυτό που έχουμε καταφέρει στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, όπου έχει πραγματωθεί μια δουλειά συνόλου, η οποία κατάφερε να εξαπλωθεί δημιουργώντας σοβαρές, συστηματικές, παρεμβατικές συνέργειες” υποστηρίζει ο Νίκος Διαμαντής για το έργο του ως καλλιτεχνικός διευθυντής “ενός οργανισμού που στόχος του είναι να μπορέσει να ισορροπήσει το καλλιτεχνικό του έργο με τις κοινωνικές παρεμβάσεις. Μέσα σε δυο χρόνια οι δράσεις παρέμβασης και οι συνεργασίες είναι πάμπολλες με ιδρύματα, σχολεία, φεστιβάλ, τοπική κοινωνία, τουρισμό αλλά και υψηλού επιπέδου παραστάσεις ενός ρεπερτορίου που είχε από 'Φάουστ' και 'Άμλετ' έως 'Το ψωμί της Νινευί' και τον 'Καλιγούλα' που έρχεται αυτήν την εβδομάδα. Ήδη για του χρόνου έχουν αναγγελθεί δύο μεγάλες και βασικές παραγωγές, όπως 'Ο Γλάρος' σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά και το 'Λεωφορείο ο Πόθος' σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού.
Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά φωνάζει ότι είμαστε μαζί. Μαζί στον κόσμο, τα σχολεία, στους ανθρώπους που είναι στην άκρη της κοινωνίας, στα ΑμεΑ, στα ιδρύματα, όχι σαν όργανο διασκέδασης αλλά παρέμβασης. Είμαστε σε συνεργασία με όλες τις δομές του Πειραιά έχοντας δώσει ένα στίγμα παρεμβατικό, ενός υπερτοπικού και ενός θεάτρου ουσίας. Άλλωστε το δημόσιο χρήμα πρέπει να κατευθύνεται συστηματικά προς όλους, αυτό είναι μια επιταγή των καιρών” καταλήγει και αποκαλύπτει πως ο οργανισμός βρίσκεται σε μια φάση προετοιμασίας ενός παρεμβατικού ΕΣΠΑ για το σύγχρονο ελληνικό έργο που θα ακουμπάει το σήμερα και το οποίο θα εισάγει τους θεατές μέσα στη θεατρική πράξη για πρώτη φορά.
“Θα βάλουμε κόσμο μέσα στην πρόβα και θα προβάλλουμε τη σύγχρονη θεατρική δημιουργία με συγγραφείς πάρα πολύ νέους που θα παρουσιάσουμε τα έργα τους σκηνικά μέσα σε διάστημα τριών χρόνων. Στόχος και αιχμή θα είναι η ελληνική θεατρική δραματουργία. Ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο και πρόγραμμα για το οποίο θα παρέμβουμε με ανοιχτό κάλεσμα. Ένα πρόγραμμα που θα ανιχνεύει δραματουργίες και σύγχρονη θεατρική γλώσσα”.
