Συνέντευξη στον Σπύρο Κακουριώτη
Ένας δεύτερος κύκλος παραστάσεων ξεκίνησε για το έργο του Ανατολικογερμανού συγγραφέα Χάινερ Μύλλερ Η αποστολή (Ανάμνηση από μιαν Επανάσταση), που παρουσιάζουν η Ομάδα Σημείο Μηδέν και ο σκηνοθέτης Σάββας Στρούμπος στον Νέο Χώρο του Θεάτρου Άττις.
Με την ευκαιρία αυτή συνομιλήσαμε για το έργο του Μύλλερ και τα ιστορικά και πολιτικά προβλήματα που αποτελούν το υλικό πάνω στο οποίο δούλεψε ο συγγραφέας με την Ελεάνα Γεωργούλη, που πρόσφατα τιμήθηκε με το "Βραβείο Κουν 2016" στην κατηγορία "νέου / πρωτοεμφανιζόμενου καλλιτέχνη του θεάτρου".
Μαζί με τους Δαυίδ Μαλτέζε, Έβελυν Ασουάντ, Έλλη Ιγγλίζ και Δημήτρη Παπαβασιλείου, η Ελεάνα Γεωργούλη πρωταγωνιστεί στην Αποστολή ερμηνεύοντας τον ρόλο του διανοούμενου και "προδότη" Ντεμπυσόν.
Η Αποστολή αποτελεί ένα από τα έργα της τελευταίας περιόδου του Μύλλερ, που εκδόθηκε το 1979, αμέσως μετά τη Μηχανή Άμλετ και πριν από το Κουαρτέτο. "Δεν αποτελεί μια συμπαγή αφήγηση, όμως ο κομβικός του άξονας αφορά τη Γαλλική Επανάσταση" λέει η Ελεάνα Γεωργούλη.
"Τρεις επαναστάτες, με ολότελα διαφορετικά προφίλ, ξεκινούν από τη Γαλλία για την Τζαμάικα προκειμένου να την απελευθερώσουν από τη δουλοκτησία και τη βρετανική αποικιοκρατία. Με αυτήν την αφορμή ο Μύλλερ ξεδιπλώνει την προβληματική των χαμένων επαναστάσεων, της κομματικής ιεραρχίας, της ιντελιγκέντσιας και του πώς μια επανάσταση μπορεί να εκφυλιστεί και να οδηγηθεί στην ήττα".
Στην παρατήρηση ότι, σε μια πρώτη ανάγνωση, δείχνει να αντανακλά τις εμπειρίες του με το ανατολικογερμανικό καθεστώς, η ηθοποιός απαντά:
"Προσωπικά δεν το αντιμετωπίζω σαν αλληγορία για το τι βίωσαν ο ίδιος και η Ευρώπη εντός του σοβιετικού μπλοκ, αλλά ως μια ευρύτερη έρευνα πάνω στο ερώτημα: 'Μπορεί ο άνθρωπος να είναι ελεύθερος;', 'αντέχουμε την ελευθερία και από τι απειλείται;', ακριβώς όπως το θέτει ο Ντοστογιέφσκι".
Θα ήταν λανθασμένη, λοιπόν, μια "ιστορική" ανάγνωση της Αποστολής;
"Θέτοντας το ζήτημα της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας, το φυλετικό ζήτημα, ο Μύλλερ πηγαίνει πολύ πέρα από την κριτική στη νομενκλατούρα. Η ιστορικότητα του έργου του είναι πολυεπίπεδη και εισάγει ζητήματα που αναδεικνύουν, θα έλεγα, την οντολογία της αποτυχημένης επανάστασης, όχι απλώς την αποτυχία των καθεστώτων του ανατολικού μπλοκ. Η βαθιά αυτοκαταστροφικότητα του ανθρώπου ανά τους αιώνες ήταν το δικό μου κλειδί για να προσεγγίσω ερμηνευτικά τον ρόλο και το έργο" τονίζει.
Πώς ακριβώς όμως προσέγγισε αυτήν την αυτοκαταστροφικότητα;
"Το ερώτημα που τίθεται με έντονο τρόπο στο έργο είναι αν η ελευθερία μπορεί να έρθει από τα πάνω. Οι τρεις επαναστάτες, ένας διανοούμενος πρώην αριστοκράτης, ένας αγρότης κι ένας πρώην σκλάβος, προσπαθούν να ελευθερώσουν τους δούλους στην Τζαμάικα, κάτι που φαίνεται πως αυτοί δεν επιθυμούν. Είναι κάτι που γίνεται από τα πάνω και οδηγείται στην καταστροφή. Αν δεν πιάσεις τα χέρια με τους ανθρώπους δίπλα σου, με τους οποίους βρίσκεσαι στην ίδια κατάσταση, για να ελευθερωθείτε, μπορεί να το κάνει κάποιος άλλος; Μπορούν αυτοί που βρίσκονται στην κατώτερη κοινωνική στοιβάδα να επιθυμήσουν να ελευθερωθούν; Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα που θέτει το έργο του Μύλλερ".
Η Ελεάνα Γεωργούλη γεννήθηκε λίγο πριν από την πτώση του τείχους του Βερολίνου. Τι σημαίνει άραγε γι' αυτήν η λέξη "επανάσταση"; Χαμογελάει και με έναν μικρό δισταγμό απαντά:
"Αίμα... Μπορεί να μην το βίωσα, αλλά, καθώς η οικογένειά μου ήταν στρατευμένη στο Κομμουνιστικό Κόμμα, πολέμησαν στο αντάρτικο, φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν, βασανίστηκαν, επειδή μεγάλωσα με 'παραμύθια' από τις φυλακές και τα ξερονήσια, η λέξη 'επανάσταση' προκαλεί μια ισχυρή δόνηση μέσα μου. Αν μιλήσω τελείως κιναισθητικά, έχει για μένα έναν απόηχο προδοσίας, χυμένου αίματος, ανθρώπινου πόνου, ξενιτεμού, αλλά ταυτόχρονα κι ενός ασύλληπτου ανθρώπινου μεγαλείου το οποίο ηττήθηκε...".
Μόνο με την αποτυχία συνδέει λοιπόν την έννοια της επανάστασης;
"Χωρίς να θέλω να υποτιμήσω κινήματα που γεννήθηκαν και γεννιούνται διαρκώς ανά την υφήλιο, νομίζω πως ηρωικά φαινόμενα, όπως, για παράδειγμα, η εξέγερση των Ελλήνων κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με κίνδυνο την ολοσχερή καταστροφή τους, έχουν πλέον παρέλθει. Ο ψυχισμός μας δεν χωρά μια τέτοια στάση, γιατί σήμερα ο άνθρωπος έχει μεταβληθεί πια σε καταναλωτή".
Η ομάδα έχει επιφέρει αλλαγές στην παράσταση σε σχέση με την περσινή παρουσίασή της; "Έχει περάσει μια διαδικασία φυσικής ωρίμανσης", λέει χαμογελώντας και συμπληρώνει:
"Όταν τα υλικά είναι απαιτητικά, όπως η τραγωδία της Ιστορίας, η προδοσία, η υπαρξιακή ήττα, απαιτούν μια διαδικασία για να περάσουν από το νοητικό στο ψυχοσωματικό πεδίο. Έτσι, όσο καταβυθίζεσαι σε αυτό το υλικό τόσο υποχωρούν οι αντιστάσεις που προβάλλεις ως ηθοποιός και πηγαίνεις πιο βαθιά. Επιπλέον, επειδή η Ομάδα Σημείο Μηδέν δεν δουλεύει πάνω στο ρεαλιστικό θέατρο, αλλά έχει αρκετά φορμαλιστικά χαρακτηριστικά, με τον χρόνο η φόρμα 'κατοικείται' βαθύτερα από τους ηθοποιούς".
Τι την τράβηξε στην Ομάδα Σημείο Μηδέν, με την οποία συνεργάζεται από τα πρώτα της βήματα;
"Η παιδεία μου έχει να κάνει με τη σωματική έκφραση του ηθοποιού", εξηγεί, "οπότε με τράβηξε ο τρόπος που παρουσιάζεται, με δεξιοτεχνία και ακρίβεια, η ψυχοσωματική προσέγγιση ενός κειμένου, η αγάπη για τα κλασικά κείμενα, πάνω στα οποία η ομάδα δουλεύει, ο ερευνητικός τρόπος δουλειάς και ο έντονος πολιτικός προβληματισμός, που σε κάνει να πάρεις θέση μέσα σου ως ηθοποιός".
Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ (ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΑΠΟ ΜΙΑΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ), του Χάινερ Μύλλερ. Μετάφραση: Ελένη Βαροπούλου. Σκηνοθεσία: Σάββας Στρούμπος. Σκηνική εγκατάσταση, κοστούμια: Ηλίας Παπανικολάου. Ερμηνεύουν: Ελεάνα Γεωργούλη, Δαυίδ Μαλτέζε, Έβελυν Ασουάντ, Έλλη Ιγγλίζ, Δημήτρης Παπαβασιλείου. ΘΕΑΤΡΟ ΑΤΤΙΣ (ΝΕΟΣ ΧΩΡΟΣ). Κάθε Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή (εκτός 2, 3, 4.12), έως 22.1.
