Παρακολούθησα στο φετινό Διεθνές Θεατρικό Φεστιβάλ Βελιγραδίου Bitef, με υπότιτλο «Στη ράχη ενός μαινόμενου ταύρου», μια σειρά σημαίνουσες πολιτικές παραστάσεις. Μεταφέρω ως πρόγευση από το εξαίρετο πρόγραμμα κάποια χαρακτηριστικά αποσπάσματα.
«Το Φεστιβάλ μας κλείνει φέτος μισό αιώνα ζωής. Γιορτάζουμε την επέτειο επάνω στη ράχη ενός μαινόμενου ταύρου. (Ο ταύρος του αρχαιοελληνικού μύθου που έφερε την Ευρώπη). Το Bitef εξακολουθεί ακόμη να βλέπει τον κόσμο από τη ράχη του αφηνιασμένου ταύρου, στο λυκόφως του πολιτισμού. Πρέπει, όμως, να πούμε ότι είναι ένας πολύπειρος καβαλάρης, που έζησε τον Ψυχρό Πόλεμο, έζησε τον αυτοδιαχειριζόμενο σοσιαλισμό, τους Γιουγκοσλαβικούς πολέμους, τον υπερπληθωρισμό, τον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό, τη λεγόμενη μετα - ιστορία και τη μετα - μεταϊστορία (...) Πριν από λίγες δεκάδες χρόνια αναρωτιόμασταν: Ποιος μπορεί να φτιάξει μια τέτοια πίτα, από ομίχλη και σύννεφα; Σήμερα αναρωτιόμαστε: Ποιος θα φάει την πίτα;».
Στο θέατρο Bitef το έργο «Ελευθερία, η πιο ακριβή καπιταλιστική λέξη», των Μάγια Πρέλεβιτς και Όλγα Ντιμιτρίγιεβτς που σκηνοθετούν και παίζουν. Ένα θέαμα λόγου και σωματικής ηθοποιίας, εκτελεσμένο από τις δύο πιο πάνω πολυδύναμες, χαρισματικές καλλιτέχνιδες. Μέσα από μια παραπλανητική συνηγορία του καθεστώτος της Βόρειας Κορέας, οι καλλιτέχνιδες στοχεύουν στο να καταρρίψουν εξ αντιδιαστολής όλα τα στερεότυπα της δυτικής προπαγάνδας που χρησιμοποιεί τη χώρα αυτή ως συνώνυμο του «εχθρού», απαραίτητου για να στερεώσει και να επεκτείνει τη δική της παγκόσμια κυριαρχία. Μέσα από λέξεις και έννοιες όπως δημοκρατία και ελευθερία, που ιδιοποιείται αυθαίρετα, ενώ δεν τις πιστεύει και τις υπονομεύει. Το «θέαμα» θίγει και άλλα ζητήματα, όπως πόσο εκτεταμένα είναι τα όρια της σκέψης μας όταν ορίζονται από μια κατακλυσμική προπαγάνδα... Η παράσταση και διασκεδάζει και διδάσκει σε μια τόσο κρίσιμη ιστορική φάση.
Με το βερολινέζικο Σαουμπίνε στο Ατελιέ 312, το έργο του Γερμανοελβετού Μίλο Ράου, σκηνοθετημένο από τον ίδιο, «Η ιστορία του πολυβόλου». Πρόκειται για ένα ψευδοντοκιμαντέρ που μέσα από έναν πραγματικό κατακλυσμό έντονων σκηνικών εικόνων, που προκαλούν κυρίως τον φόβο και δευτερευόντως τον έλεο, έχει ως στόχο να «ξυπνήσει» τις ευρωπαϊκές συνειδήσεις. Μέσα από δύο επινοημένες αφηγήσεις «αυτοπτών μαρτύρων» της γενοκτονίας των αφρικανικών πληθυσμών (τις αφηγήτριες ενσαρκώνουν οι έξοχες Ουρσίνα Λάντι, Αφρικανή, και Κονσολάτε Σιπέριους, Ελβετίδα), η παράσταση επικεντρώνεται στην αναζήτηση των αιτίων της μεταναστευτικής κρίσης, που ανάγει στις φρικαλεότητες των αφρικανικών εμφυλίων, την ευθύνη των οποίων φέρει εξίσου και η «πολιτισμένη» Ευρώπη. Σχεδιασμένη για να «δείξει» με τις εικόνες της, η παράσταση κερδίζει τον θεατή με τη ζώσα σάρκα και τον λόγο των ηθοποιών της.
Στο θέατρο Bitef το έργο «Μόνο δικό μου», των περφόρμερς Άννα Ντούμπλιενικ και Ιγκόρ Κορούγκα, σκηνοθετημένο και παιγμένο από τους ίδιους. Φυλακισμένοι στο «κελί» της κλειστοφοβίας και του κοινωνικού αυτισμού τους, οι δύο πρωταγωνιστές εξερευνούν τα όρια του φυσικού και πνευματικού τους δεσμωτήριου, προσπαθώντας να «μεταφράσουν» σε λόγο το παράλογο μαρτύριό τους, μη μπορώντας να εννοήσουν τους λόγους της διαρκούς αποτυχίας. Για να αντιληφθούν στο τέλος ότι έξω από το «κελί» τους υπάρχουν πολλοί τρόποι επικοινωνίας και ανταλλαγής, με το θέατρο κυρίως ως τον κατ' εξοχήν τόπο άμεσης επικοινωνίας και ανταλλαγής... Κάτι σαν αισιόδοξη διασκευή του «Κεκλεισμένων των Θυρών» του Σαρτρ, όπου η κόλαση δεν είναι οι «άλλοι», είμαστε οι ίδιοι εμείς για τον εαυτό μας. Παιγμένο ωραία και ομοιοπαθητικά από τους δύο συγγραφείς - περφόρμερς.
Στο θέατρο Bosco Buha, σε σκηνοθεσία Στάσα Καπρίβιτσα, μια ωραία και ευφάνταστη πολυπρόσωπη παράσταση του κλασικού αμερικανικού «παραμυθιού για μεγάλους», «Ο μάγος του Οζ» σε διασκευή της Μιλένα Ντεπόλο. Η διασκευή σκοπεύει και πετυχαίνει να αναδείξει την κεντρική ιδέα του έργου, ότι οι φοβεροί και τρομεροί «επικυρίαρχοι», όταν τους ξετρυπώνεις από τη φωλιά τους, αποδεικνύονται περίτρομα ανθρωπάκια.
Στο πανέμορφο, πολύπαθο, φιλόξενο Βελιγράδι επισκεφθήκαμε και τον πύργο όπου μαρτύρησε ο πρωτομάστορας της ελληνικής ελευθερίας Ρήγας Φεραίος. Ο πύργος ονομάζεται ακόμα «Πύργος - Μη φοβάσαι». Με αυτές τις λέξεις θέλω να κλείσω αυτό το σημείωμα.
