Η διαχρονική «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, έχει επικρατήσει να διαβάζεται κάτω από το πρίσμα της γερμανικής ιδεολογίας του 18ου και 19ου ένατου αιώνα, που θέλει «και την πίτα γερή και τον σκύλο χορτάτο». Αγνοώντας αυτό που ξέρουμε όλοι οι Μεσογειακοί, ότι δηλαδή : «αν δε σπάσεις αβγά, ομελέτα δε γίνεται. Σύμφωνα με το κομψό γερμανικό ιδεολόγημα, στην Αντιγόνη προσωποποιείται η σύγκρουση (zusammenstoss) ανάμεσα στο θετό δίκαιο της πόλεως, και στο φυσικό δίκαιο, των θεών. Δεν βρίσκουμε, όμως, όσο και αν ψάχνουμε, τέτοιο zuzammenstoss μέσα στο έργο του Σοφοκλή. Κανένα δίκαιο της πόλεως δεν υπερασπίζεται ο Κρέων, που είναι στην πραγματικότητα ένας στυγνός δικτάτορας. Δεν συγκαλεί συνέλευση του λαού για να συναποφασίσουν τα της ταφής ή όχι του Πολυνείκη, αλλά καλεί αποκλειστικά τους δικούς του ανθρώπους για να στηρίξουν την απόφαση που έχει ήδη πάρει, μόνος. Συγχρόνως με την πράξη του αυτή, διακόπτει βάναυσα τη γιορτή προς τιμήν του Διόνυσου που ετοίμαζαν οι «γέροντες» του χορού.
Ο Κρέων είναι ένας θεομάχος τύραννος, ενώ το έργο του Σοφοκλή «μεροληπτεί» σκανδαλωδώς υπέρ της Αντιγόνης. Αθέατος πρωταγωνιστής είναι ο Διόνυσος, το θεϊκο βρέφος που βίωσε μια απορριπτική, τραυματική γέννηση και επιστρέφει στην πόλη του για να διεκδικήσει μια νέα γέννηση από μήτρα γυναίκας. Σε ολόκληρη τη Θήβα τον αποδέχεται μόνο η Αντιγόνη, με την απόφασή της να θάψει τον νεκρό Πολυνείκη. Σηκώνει, έτσι, επάνω της το βρέφος - Θεό, το ενανθρωπίζει.
Ολόκληρο το έργο είναι ένα Διονυσιακό δρώμενο, γραμμένο για να παίζεται έτσι. Το τελευταίο, μάλιστα, χορικό είναι μια καθαρή Διονυσιακή τελετή, με μια Βάκχη - Αντιγόνη σε κατάσταση νηφάλιας μέθης, σαν συνέχεια εκείνης της τελετής που διέκοψε βίαια ο Κρέων. Υπό αυτό το πρίσμα πρέπει να αντιμετωπίζουμε την Τραγωδία του Σοφοκλή. Επειδή στην «Αντιγόνη» υπάρχει αφάνεια του Διονύσου και εμφάνεια, ανάδυση του βαθέος ανθρώπου, σε αντίθεση με τις «Βάκχες» του Ευριπίδη, όπου έχουμε εμφάνεια, ανάδυση του Θεού και αφάνεια, καταποντισμό σε αβύσσους, του ανθρώπου. Στις οριακές «Βάκχες» βλέπουμε, πράγματι, να πέφτει ο θεός με ολόκληρο το τρομερό του βάρος, και να συνθλίβει τα καημένα, αδύναμα, ανθρώπινα «κεραμεούντα» σκεύη. Οι «Βάκχες» μας αποκαλύπτουν το μετατραγικό τοπίο της Θήβας, κάθε Θήβας δίχως μια Αντιγόνη έτοιμη να αναλάβει μόνη το Έργο της ενσώματης διαμεσολάβησης ανθρώπου - θεού. Πρόκειται για δύο διαμετρικά κείμενα δύο μεγάλων «Μυστικών», ιδωμένα το καθένα κάτω από την ιδιαίτερη σκοπιά του.
Στο Κτήμα Αρβανίτη, στον Άγιο Στέφανο, το θέατρο ΕΚΣΤΑΝ των Πατησίων παρουσίασε, σε περιορισμένο αριθμό παραστάσεων, υπό το πρίσμα που προσπάθησα πιο πάνω να αναλύσω, την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή στο πρωτότυπο. Ένα έργο δύσκολο, που απαιτεί γνώση του ηχορρυθμικού πεδίου της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, η οποία δεν είναι τονική αλλά προσωδιακή, συλλαβική.
Ο έμπειρος ηθοποιός και σκηνοθέτης, συνδημιουργός του ΕΚΣΤΑΝ Γιάννης Σταματίου, με πολύχρονη, γόνιμη θητεία στο θέατρο του Πήτερ Μπρουκ, και ο χαρισματικός μουσικός Χρήστος Θεσσαλονικεύς με την αρχαιοελληνική του λύρα είναι οι δύο πόλοι που στηρίζουν την άκρως ενδιαφέρουσα, ζωντανή, τελεστική, καθόλου μουσειακή δουλειά, βασισμένη επάνω στο ζων δημοτικό τραγούδι και στη ζώσα, αείρροη βυζαντινή μουσική παράδοση, ένα δίδυμο που, σύμφωνα με τον διαπρεπή μουσικολόγο Θρασύβουλο Γεωργιάδη είναι οι κατ’ εξοχήν τόποι όπου διασώθηκε ακέραιο το αρχαίο μέλος. Μια παράσταση «μελισμένη», μουσικα και δραματικά, λάμπουσα στους αρμούς της, δίκαια μοιρασμένη ανάμεσα σε αφήγηση και δράση, με τη θερμή συνδρομή μιας πλειάδας παλαιών ή νεότερων ηθοποιών / τελεστών: Μαρίτα Βλασσοπούλου - Αντιγόνη, Χριστίνα Μωρόγιαννη - Ισμήνη και Ερυδίκη, Γιάννης Σταματίου - Κρέων, Γιώργος Φώσκολος - φύλακας, Μάριος Τσαμαντώνης - Αίμων, Κώστας Λάσκος - Τειρεσίας, Σταύρος Μαζαράκης (παιδί). Παναγιώτης Ξανθόπουλος - Αγγελιαφόρος, Βασίλης Κυριακού - Εξάγγελος, Γιάννης Γιούλης, Αντρέας Σταθογιαννόπουλος, Γιάννης Τριανταφυλλόπουλος - ο Χορός. Με ωραία σκηνικά - κοστούμια (Μπέττυ Λυρίτη), και συν-τελεστικούς ήχους / φωτισμούς (Παναγιώτης Μαζαράκης).
