Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
22.0°C25.2°C
3 BF 51%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.8°C25.4°C
2 BF 41%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.9°C21.6°C
4 BF 55%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
20.4°C20.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.9°C24.0°C
0 BF 33%
Η γοητεία του βιρμανέζικου κουκλοθεάτρου
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η γοητεία του βιρμανέζικου κουκλοθεάτρου


«Γιόκε τε» στα μπουρμέζικα, την κύρια γλώσσα της Μιανμάρ, θα πει κουκλοθέατρο. Ο όρος αναφέρεται τόσο στο κουκλοθέατρο γενικώς όσο και στην εξειδικευμένη μορφή που παίρνει στην πρώην Βιρμανία η τέχνη αυτή, μία από τις δυσκολότερες και πλέον απαιτητικές σε επιδεξιότητα μορφές κουκλοθέατρου παγκοσμίως, καθώς κάθε μαριονέτα διαθέτει 18 με 19 σπάγκους για την ελέγχει και να την κινεί ο μαριονετίστας. Για τον λόγο αυτό, οι θίασοι είναι συχνά πολυπληθείς, καθώς σε πολλές παραστάσεις αντιστοιχεί ένας μαριονετίστας για κάθε μαριονέτα.


Το παραδοσιακό κουκλοθέατρο της Βιρμανίας αντλεί τη θεματολογία του από τα σανσκριτικά έπη και τα αρχαία ποιήματα της Ινδίας καθώς και από βουδιστικές διδαχές, κυρίως τις λεγόμενες «Τζάτακα», δηλαδή τους μύθους οι οποίοι σχετίζονται με τις πρόωρες ενσαρκώσεις του Βούδα, που αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τη δραματική τέχνη και τις πολιτιστικές δραστηριότητες στην χώρα.
Το βιρμανέζικο κουκλοθέατρο έχει ένα κοινό με το γειτονικό ταϊλανδέζικο ως προς την εξέλιξή του, ότι και τα δύο χρησιμοποίησαν ινδικές πηγές για θεματολογία, με τη διαφορά ότι το τελευταίο βασίστηκε και στο κινεζικό κουκλοθέατρο.

Οι απαρχές του προσδιορίζονται στον 18ο αιώνα, με τις ρίζες του στους κόλπους της βασιλικής αριστοκρατίας και όχι στα λαϊκά δρώμενα. Ιδρυτής του ήταν ο Ου Θάου, υπουργός της βασιλικής ψυχαγωγίας στην αυλή του Νγκα Σαΐντ Γκου Μιν, ο οποίος ανέβηκε στον θρόνο το 1778. Παρά την ινδική θεματολογία, ο χορός και το δράμα βασίστηκαν σε ταϊλανδέζικες εκδοχές της ινδικής μυθολογίας, όπως λ.χ. η Μαχαγιάνα. Συν τω χρόνω τα ξένα στοιχεία αφομοιώθηκαν και αναπτύχθηκε εθνική σχολή κουκλοθέατρου στη Βιρμανία. Έτσι, δίπλα στα ινδικά έπη μπήκαν και βιρμανέζικοι θρύλοι και παραδόσεις.

Βασικό χαρακτηριστικό του βιρμανέζικου κουκλοθέατρου είναι ότι δεν απευθύνθηκε σε παιδιά, αλλά εξαρχής σε ενήλικες και οι κούκλες του δεν αντιμετωπίστηκαν ως παιχνίδια αλλά ως ανθρώπινα υποκατάστατα ενώ ένα επίσης ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του είναι ότι βασίζεται σε 27 φιγούρες. Ήρωες του λοιπόν είναι δύο καλόγριες Νατ, το Άλογο, ένας λευκός και ένας μαύρος Ελέφαντας, η Τίγρης, ο Πίθηκος, δύο Παπαγάλοι, ο Βραχμάνος Αστρολόγος, τέσσερις Υπουργοί, ο Βασιλιάς, ο Πρίγκιπας, η Πριγκίπισσα, δύο Αντιβασιλείς -ένας λευκοπρόσωπος και ένας κοκκινοπρόσωπος-, ο Νεκρομάντης, ο Ερημίτης, ένα Πνεύμα Νατ, ο Μεγάλος θεός Ντέβα, ο Γέρος, η Γριά και δύο Γελωτοποιοί.

Η επιλογή των ηρώων αντανακλά τη μυθολογία και τη φιλολογία της Βιρμανίας και οι παραστάσεις ήταν μακρές, διαρκούσαν ολόκληρη τη νύχτα, για να ικανοποιήσουν μικρούς και μεγάλους στο ακροατήριο. Οι μαριονέτες χωρίζονται στις δεξιές, που εμφανίζονται στη δεξιά πλευρά της σκηνής (όπως, για παράδειγμα, ο Βασιλιάς, οι Υπουργοί, οι Ελέφαντες ή τα Άλογα) και στις αριστερές, που εμφανίζονται στην αριστερή πλευρά (ο Πίθηκος, ο Νεκρομάντης, ο Γέρος κ.λπ.).

Η επίδραση του ταϊλανδέζικου κουκλοθέατρου ήταν καθοριστική και στην αυτονόμηση της τέχνης. Τα παλιότερα χρόνια το παιχνίδι με τις μαριονέτες ήταν στην Βιρμανία κάτι σαν «παρένθεση» στις βασιλικές και άλλες γιορτές ανάμεσα σε μουσική, ακροβατικά και χορούς. Χάρη στην επίδραση της ταϊλανδέζικης παράδοσης, το κουκλοθέατρο αυτονομήθηκε και ξεκίνησαν ξεχωριστές παραστάσεις.

Αρχικά παίζονταν παραστάσεις με θέματα από την ινδική παράδοση, όμως με αυτά ήταν εξοικειωμένη μόνο η αριστοκρατία. Ο απλός κόσμος στην ύπαιθρο ήξερε μόνο ντόπιους μύθους και έτσι σταδιακά οι τελευταίοι άρχισαν να εντάσσονται στο πρόγραμμα των παραστάσεων. Αρχικά εισήχθησαν ντόπια στοιχεία στα «δάνεια» από Ινδία και Ταϊλάνδη και το κουκλοθέατρο έγινε τόσο αγαπητό, που σιγά - σιγά το εθνικό δραματολόγιο που αφορούσε μόνο το θέατρο της αυλής (το λεγόμενο «ζατ») αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και για το κουκλοθέατρο. Η τέχνη αναπτύχθηκε σε τόσο μεγάλο βαθμό από τους επιδέξιους μαριονετίστες (μερικές μαριονέτες μάλιστα διέθεταν ακόμη και 60 σπάγκους για να παρουσιάζουν ευλυγισία κατά τη διάρκεια της παράστασης) ώστε ηθοποιοί του θεάτρου παρακολουθούσαν κουκλοθέατρο για να αντιγράψουν κινήσεις και χορευτικές φιγούρες.

Ένα συνηθισμένο μοτίβο μιας παράστασης είναι αυτό που ξεκινά με τη δημιουργία των θεών και του κόσμου σύμφωνα με την ινδική παράδοση. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται στοιχεία της φύσης και ζώα μυθικά και πραγματικά (μεγαλοπρεπείς ελέφαντες, παιχνιδιάρηδες πίθηκοι, τίγρεις σε αναζήτηση λείας, πτηνά που κράζουν δυνατά, υπερήφανα άλογα κ.λπ.). Σταδιακά εισάγονται βασιλείς και αυλικοί σε μεγαλοπρεπείς πομπές και με ιδιαίτερες κινήσεις. Χαρακτηριστική είναι, λόγου χάρη, στο κουκλοθέατρο της Βιρμανίας η κίνηση «γούνγκιι» από τη στάση που παίρνουν τα χέρια των υπουργών και των αξιωματούχων. Ακολουθούν τα πνεύματα «νατ», με κάθε ήρωα και χαρακτήρα να εμφανίζεται με ειδικές χορευτικές φιγούρες.

Η παρακμή του βιρμανέζικου κουκλοθέατρου συνέπεσε με την κατάκτηση της χώρας από τους Βρετανούς τον 19ο αιώνα, καθώς εξέλιπαν οι βασιλικοί οίκοι που λειτουργούσαν ως προστάτες των παραδοσιακών τεχνών. Παρά ταύτα, δίνονται ακόμη σήμερα παραστάσεις σε μεγάλες και μικρές πόλεις και συχνά μεταδίδονται και από την τηλεόραση.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL