Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.2°C26.3°C
2 BF 36%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.3°C26.0°C
3 BF 36%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.4°C24.8°C
2 BF 52%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.6°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
22.9°C24.0°C
2 BF 38%
Η σιωπή του λόγου
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η σιωπή του λόγου

Την παράσταση του Ρόμεο Καστελούτσι «Σπαράγματα από τον Ιούλιο Καίσαρα, μια δραματική παρέμβαση με αφορμή το έργο του Σαίξπηρ» παρακολούθησα τον περασμένο Μάιο στην Κραϊόβα της Ρουμανίας, στο εκεί φεστιβάλ της απονομής των ευρωπαϊκών βραβείων θεάτρου. Την παραγωγή του ελληνικού φεστιβάλ δεν κατόρθωσα να δω, λόγω της (ευχάριστης) αστραπιαίας εξάντλησης όλων ανεξαιρέτως των εισιτηρίων, προσκλήσεων κ.ά. Για τις παραστάσεις της Κραϊόβα αφιέρωσα ένα συνολικό σημείωμα στην «Αυγή» της 9ης Μαΐου, στο οποίο επανέρχομαι σήμερα με αφορμή την ελληνική παραγωγή, πιο εκτεταμένα και αναλυτικότερα για τον «Ιούλιο Καίσαρα».

«Ο Σαίξπηρ είναι, πρώτα απ' όλα, μέγιστος ποιητής. Ο Καστελούτσι κατορθώνει, χειριζόμενος αριστοτεχνικά το ανθρώπινο υλικό, τους συγκλονιστικούς ηθοποιούς του Gianni Plazzi, Dalmazio Masini, Sergio Scarlatella, (στην ελληνική παράσταση επίσης οι: Γιώργος Τσιαντούλας, Περικλής Φωκιανός), αλλά και την άψυχη ύλη, ύφασμα, ξύλο, πέτρα, την οποία μεταμορφώνει 'μαγικά', σαν να κατέχει το ραβδί του Πρόσπερου, σε ζώσα, να μεταδώσει εικόνες, ήχους, χρώματα και ανήκουστες μουσικές μια ανέφικτης με τα κοινά μέτρα αισθητικής πληρότητας και ομορφιάς, δίνοντας 'με λογισμό και με όνειρο' την πεμπτουσία της ποίησης»,

Ανοίγω μια παρένθεση, για να μεταφέρω από το πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών αποσπάσματα του εισαγωγικού κειμένου (Έλενα Παπαλεξίου): «Στα σπαράγματα παρουσιάζονται η μία μετά την άλλη τρεις ιστορικές μορφές του θεάτρου και της πολιτικής: ο μυστηριώδης κύριος “...φσκι “ (Sergio Scarlatella) που παραπέμπει στον πατέρα της (σύγχρονης) δραματικής τέχνης Κονσταντίν Στανισλάφσκι, ο σιωπηλός και γερασμένος Ιούλιος Καίσαρ και ο δεινός ρήτωρ Μάρκος Αντώνιος, τον οποίο ενσαρκώνει ένας ηθοποιός με αληθινή τραχειοτομή.

Με τη βοήθεια της τεχνολογίας οι θεατές -σαν να κρυφοκοιτάζουν μέσα από μια κλειδαρότρυπα- θα καταδυθούν στο σάρκινο εσωτερικό του ηθοποιού για να ανακαλύψουν το μηχανισμό παραγωγής της φωνής και των λέξεων. Στη σκηνή συντελείται η ηρωϊκή συνάντηση μιας εσωτερικής πάλης: η ρητορική των λέξεων παραχωρεί τη θέση της στη ρητορική του σώματος η οποία καθίσταται μοναδικός φορέας του αυθεντικού λόγου. Οι έννοιες θα εξασθενήσουν σταδιακά από την ίδια την απόπειρα της λεκτικής τους απόδοσης. Στην παράσταση τίθενται ερωτήματα αναφορικά με τη ρητορική, την τέχνη της υποκριτικής, τη δύναμη της πειθούς και την παντοκρατορία του κενού πολιτικού λόγου».

Χωρίς να αμφισβητώ τα πιο πάνω, θα ήθελα να προχωρήσω λίγο περισσότερο τη συλλογιστική. Αν ο μυστηριώδης κύριος «...φσκι» είναι πράγματι ο δημιουργός της σύγχρονης δραματικής τέχνης Κονσταντίν Στανισλάφσκι, αυτό μας δίνει, ενδεχομένως, το κλειδί για την περαιτέρω διερεύνηση του έργου. Επειδή, αν διαβάσουμε τις «σκηνοθετικές οδηγίες» του σαιξπηρικού Άμλετ προς τους ηθοποιούς που πρόκειται να παίξουν το «έργο μέσα στο έργο», θα διαπιστώσουμε έκπληκτοι ότι δεν διαφέρουν από τις απόψεις του Στανισλάφσκι, όπως μας τις εκθέτει στα θεωρητικά κείμενά του για μια «νατουραλιστική» απόδοση των ρόλων. Πρώτος διδάξας τη «μέθοδο Στανισλάφσκι» είναι, ως φαίνεται, ο ίδιος ο Άμλετ!

Παρακολουθούμε τη δραματική ιστορία της μεταστανισλαβσκικής και «αμλετικής» πτώσης του «οίκου των λέξεων», που δεν αφήνει πίσω της καμία ισοδύναμη ρητορική. Με κρυφό, ίσως, πρωταγωνιστή τον «μελαγχολικό πρίγκηπα, σκαπανέα και κατεδαφιστή του λόγου. Το κείμενο - Άμλετ, πράγματι, τελειώνει, με τα λόγια: «Για όλα τα άλλα, σιωπή».

Ωστόσο το βουβό έργο του Καστελούτσι μας «μιλάει» βαθιά. Όχι τόσο μέσα από μια υποθετική «ρητορική του σώματος», επειδή «το σώμα έγινε πλέον ο μοναδικός φορέας του αυθεντικού λόγου», αλλά μέσα από την ίδια τη γόνιμη σιωπή του, που είναι λόγος οργανικός και ουσιωδώς ιστορικός, κεκαθαρμένος από τα απομεινάρια της ψευδοαισθητικής και της φονικής εξουσίας. Όχι έκλειψη του λόγου.

Επειδή το πρόσωπο - Άμλετ, κόντρα στο κείμενο - Άμλετ, καταφάσκει εν τέλει τη ζωή, δίνοντας την εντολή στον Οράτιο να ζήσει, όχι για να εκδικηθεί τον θάνατό αλλά για να γράψει την ιστορία του. Παρακολουθούμε μέσα από τις παλίμψηστες, πρισματικές μορφές, Καίσαρα, Άμλετ, Σαίξπηρ, Στανισλάφσκι, να αναλύεται το ανεξάντλητο ποικίλο, χρωματικό φάσμα του Homo Poeticus (Ποιητικός άνθρωπος). Θα ήταν (πολιτικό) λάθος να πιστέψουμε ότι ο Καστελούτσι μας καλεί σε σιωπή. Κάθε άλλο μάλιστα.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL