Τι είναι ψέμα και τι αλήθεια; Άραγε, η κοινή λογική έχει μεγαλύτερη ισχύ από την υποκειμενική, ατομική θεώρηση; Υπάρχει σαφής γραμμή που διαχωρίζει το πραγματικό από το φανταστικό, το ιστορικό γεγονός από την ενδοβολή του; Όχι, δεν πρόκειται να μπούμε στα δαιδαλώδη μονοπάτια της ηθικής, της οντολογίας ή της φαινομενολογίας.
Το πρόσωπο που μας απασχολεί έχει διαρρήξει εδώ και τρεις αιώνες τις σχέσεις του με τις συμβάσεις και την κοινή λογική. Ο βαρόνος Μυνχάουζεν, ο δημοφιλέστατος παραμυθάς και κατά άλλους ο πιο ευφάνταστος ψεύτης, ως πρόσωπο υπαρκτό έζησε μια περιπετειώδη ζωή. Γόνος μιας από τις παλιότερες οικογένειες του Ανόβερου και αξιωματικός, πήρε μέρος σε πολλές μάχες, μεταξύ των οποίων και στην εκστρατεία των Ρώσων εναντίον των Τούρκων την περίοδο 1740-41. Ο πολυταξιδεμένος Μυνχάουζεν όταν αποσύρθηκε από τη στρατιωτική υπηρεσία, έγινε διάσημος για τις ιστορίες που διηγούνταν σε φίλους. Αυτές οι ιστορίες εκδόθηκαν για πρώτη φορά το 1785 στην Αγγλία, ανώνυμα, από τον Ρούντολφ Έρικ Ράσπε (1739-1794). Η συλλογή των ιστοριών του Ράσπε μεταφράστηκε στα γερμανικά από τον ποιητή Γκότφριντ Άουγκουστ Μπύργκερ (1747-1794) και εκδόθηκε το 1786.
Στο βιβλίο του Μπύργκερ βασίζεται και η θεατρική διασκευή της Άνδρης Θεοδότου για την παράσταση «Οι Φανταστικές Περιπέτειες του Βαρόνου Μυνχάουζεν», στο Θέατρο Τέχνης - Φρυνίχου. Ο Μυνχάουζεν (Μεν. Χαζαράκης) στην ομώνυμη παράσταση (σκην. Δ. Δεγαΐτης) είναι ένας προσηνής αναλυτής και μεταδομιστής της πραγματικότητας. Ο Μυνχάουζεν δεν είναι απλώς ένας παραμυθάς. Είναι ένας άνθρωπος που συναισθάνεται τα γεγονότα και ακριβώς αυτή την ενσυναίσθηση αφηγείται. Γιατί το πραγματικό δεν είναι πάντα μόνο πραγματολογικό. Είναι αισθήσεις, συνειρμοί, προθέσεις, υποθέσεις και αδιόρατες συνεπαγωγές. Το πραγματικό δεν συνίσταται μόνο από τα γεγονότα, αλλά και από την υποκειμενική πρόσληψή τους.
Αυτή η πλέον μεταμοντέρνα, εκλεκτικιστική θεώρηση των περιπετειών που αφηγείται ο σκηνικός Μυνχάουζεν πραγματώνεται παραστασιακά με ιδιαίτερη οξυδέρκεια. Οι ηθοποιοί, με προσεγμένη κινησιολογία, παντομιμικές σκηνές και εκφορά του λόγου, αναπαριστούν τις περιπέτειες επικεντρώνοντας στην ουσία.
Μεταξύ της ομάδας των ηθοποιών υπόρρητες συνέργειες δίνουν τον απαραίτητο τόνο σε μια παράσταση που στηρίζεται στην υποκριτική ευελιξία, καθώς καλούνται να αναπαραστήσουν αντικείμενα, ζώα, καταστάσεις. Για παράδειγμα, οι Αυγ. Κούμουλος και Ο. Καρύδας, με βασικούς ρόλους αυτούς του Ήφαιστου και του Ρώσου Ακούγιεφ, γεωμετρούν υφολογικά την παράσταση με την καλή μεταξύ τους χημεία και τη ζυγισμένη κίνησή τους. Το χιούμορ και τα έξυπνα στησίματα των σκηνών με τη βοήθεια των προβαλλόμενων βίντεο δίνουν τον τόνο σε ένα εγχείρημα που λόγω της υπόθεσης έχει πολλές σκηνοθετικές και σκηνογραφικές παγίδες. Ο σκηνογραφικός μινιμαλισμός σε συνδυασμό με τα εύστοχα κοστούμια (Π. Μέξης - Μ. Ψυχουντάκη) αποσαφηνίζει το παραστασιακό ζητούμενο και το αισθητικοποιεί εύστοχα. Οι σκηνές με τη βόσκηση των βασιλικών μελισσών ή το ξεσκόνισμα του φεγγαριού, η πολιορκία των Τούρκων, αλλά και το κυνήγι της αγριόπαπιας, είναι μερικά σημεία της παράστασης όπου συνδυάζεται το χιούμορ, η σκηνική επινοητικότητα και η καλή υποκριτική.
Στην παράσταση του Θεάτρου Τέχνης ο Μυνχάουζεν συχνά αυτοσαρκάζεται και αναστοχάζεται για τον ρόλο του, καθώς αυτό που βλέπουμε δεν είναι μονοσήμαντο. Έτσι, σε μια παράσταση για παιδιά, η έννοια της μορφοποίησης της αλήθειας και η θεατρική της εκφορά αποκτούν άλλη διάσταση.
Ελευθερία Ράπτου
