Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
15.1°C19.8°C
3 BF 56%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Σποραδικές νεφώσεις
16 °C
14.7°C17.0°C
1 BF 75%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.8°C17.1°C
3 BF 66%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
14.8°C17.5°C
1 BF 58%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
14 °C
13.9°C16.9°C
0 BF 62%
ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟΝ "ΕΠΙΣΤΑΤΗ" ΤΟΥ ΠΙΝΤΕΡ / "Είσαι ίδιος με τον αδελφό του θείου μου"... ή η έλλειψη του Πατέρα...
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟΝ "ΕΠΙΣΤΑΤΗ" ΤΟΥ ΠΙΝΤΕΡ / "Είσαι ίδιος με τον αδελφό του θείου μου"... ή η έλλειψη του Πατέρα...

Με αφορμή την αποψινή πρεμιέρα του Επιστάτη, του κορυφαίου αυτού έργου του Χάρολντ Πίντερ, στο Θέατρο Δ. Χορν, ο σκηνοθέτης και πρωταγωνιστής του Γιώργος Κιμούλης καταθέτει μερικές σκέψεις του πάνω στο πιντερικό έργο, επιλέγοντας να "το αφήνει να μιλήσει" μόνο του στον θεατή για τα ζητήματα που θέτει...

Του Γιώργου Κιμούλη

Όσο κι αν γνωρίζει κάποιος πως "η τέχνη δεν αποδίδει το ορατό, αλλά καθιστά κάτι ορατό", δεν πρέπει να ξεχνά πως η επιθυμία για απόδοση της αλήθειας στη τέχνη δεν είναι άλλη από την επιθυμία για ιδιοποίηση και κυριότητα. Με φόβο, σεβασμό και προσοχή λοιπόν οφείλει να προχωρά η ερμηνεία ενός ερμηνευτή μέσα στο κείμενο που μελετά.

Το πιο βασικό απ' όλα όμως στο κείμενο του Πίντερ είναι η "εμφανώς κρυμμένη" σχέση γιων - πατέρα, είτε Πραγματικά, είτε Φαντασιακά είτε Συμβολικά. Ο Πατέρας είναι παρών απών σε όλο το έργο. Η λακανική προσέγγιση βοηθά την ανάλυση του κειμένου, αλλά την ίδια στιγμή αρχίζει παραστασιακά ένα μεγάλο πρόβλημα: πώς να μιλήσεις για τον Πατέρα, όταν στο έργο, επειδή ακριβώς ο Πίντερ θέλει να δηλώσει την έλλειψη αυτή, δεν ακούγεται πουθενά το Όνομά του, ενώ παράλληλα υπάρχει ένας διαρκής υπαινιγμός σ' αυτόν; "Μου θυμίζεις τον αδελφό του θείου μου, είσαι φτυστός αυτός", λέει κάποια στιγμή ένας εκ των αδελφών στον Επιστάτη, αρνούμενος να εκφέρει το όνομα Πατέρας. Την ίδια στιγμή που και ο Επιστάτης ψεύδεται: αποφεύγει ή αρνείται να ονοματίσει τον εαυτό του. "Πώς σε λένε;", ρωτούν τα δύο αδέλφια πάλι και πάλι, ξανά και ξανά τον Επιστάτη, κι εκείνος είτε λέει ένα ψεύτικο όνομα και επώνυμο, Μπέρναρντ Τζένκινς, είτε λέει ένα υποτιθέμενα αληθινό επώνυμο χωρίς όνομα: Ντέιβις, για να αναγκαστεί ο ένας απ' τα δύο αδέλφια να τον ρωτήσει στο τέλος: "Έχεις δύο ονόματα. Ποια είναι τα άλλα;" Ενώ παράλληλα και τα δύο επώνυμα, που έχει χρησιμοποιήσει αυτός, κρύβουν ετυμολογικά... από ένα πατρώνυμο: Τζένκινς, ο γιος του Τζον, και Ντέιβις, ο γιος του Νταβίντ. Η εβραϊκή καταγωγή του Πίντερ είναι εμφανής στην επιλογή των ονομάτων που δίνει στα πρόσωπα του έργου.

Πώς να μιλήσεις λοιπόν για το Όνομα ή τα Ονόματα του Πατέρα -αυτής της μεταφοράς- και τι να πεις για την απουσία του, ώστε να γίνει καθαρή αυτή η παρακμή πλέον της πατρικής imago, η ολοκληρωτική πατριαρχική κατάρρευση;

Πώς να μιλήσεις για τη βίαιη προσπάθεια ηγεμονίας σ' αυτόν τον χώρο (χώρα) / τόπο - σ' αυτό το γεμάτο άχρηστα πράγματα δωμάτιο, όπου ο Λόγος του Κυρίου αλλάζει διαρκώς στόματα, μιας και ο απόλυτος και μοναδικός φορέας του αρνείται να αποδεχτεί την ευθύνη του κι αυτή η άρνηση, είτε γιατί ήταν λειψός είτε γιατί απλώς αδιαφόρησε, δημιουργεί τη μη αποδοχή του Νόμου του Πατέρα;

Πώς να μιλήσεις για τη γλώσσα του Πίντερ, αυτόν τον τόπο του «άλλου», μια γλώσσα διάτρητη, γεμάτη κενά, επαναλήψεις, σπασμένη, γεμάτη τρύπες από μια απουσία, την απουσία του Ονόματος-Του-Πατέρα; Και τα δύο αδέλφια δεν καταφέρνουν να ζήσουν κάτω από τη στέγη αυτής της γλώσσας (όσο κι αν ο ένας αδελφός, προσκολλημένος στον πατέρα, θα ήθελε να κατορθώσει να κατασκευάσει ένα... υπόστεγο), γιατί η γλώσσα αυτή δεν επαρκεί να τους στεγάσει, μιας και τους αρνείται την ταυτότητά της και συνεχώς παραληρεί.

Πώς να μιλήσεις με λίγα λόγια για τη συνειδητή επιλογή δύο παιδιών, χωρίς όνομα, χωρίς ταυτότητα (πουθενά μέσα στο έργο δεν ακούγεται το όνομά τους. Ο συγγραφέας αναφέρει τα ονόματά τους -Μικ και Άστον- μόνο στα dramatis personae. Ουρλιάζει το ανοίκειο του ακέφαλου υποκειμένου!), να επαναφέρουν τον πραγματικό άσωτο Πατέρα τους δίπλα τους, ως κάποιον που οφείλει να τους φροντίζει -να τον "προσλάβουν" ως Πραγματικό, Φαντασιακό και Συμβολικό πατέρα!- για να μπορέσουν στη συνέχεια οι ίδιοι να τον "απολύσουν", ελπίζοντας πως έτσι θα αποκτήσει τελικά λόγο το άναρθρο του υποκειμένου τους;

Και τέλος πώς να μιλήσεις για την ανάγκη της φροντίδας -της μέριμνας- ή τη σχέση του κατοικείν/σκέπτεσθαι και την κρίση του νεωτερικού ανθρώπου. Κρίση την οποία αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες της ύστερης νεωτερικότητας και η οποία στην ουσία είναι μια κρίση του ίδιου του κατοικείν. Ναι. Ο νεωτερικός άνθρωπος είναι άστεγος! Και όσο δεν γνωρίζει τι σημαίνει κατοικείν, παραμένουν ακόμη και τα επιτυχέστερα αποτελέσματα της παραγωγικής του δραστηριότητας χωρίς θεμέλιο, σκοπό και νόημα. Η καθαυτό κρίση είναι μία κρίση θεμελίων.

Πώς να μιλήσεις για όλα αυτά και για άλλα τόσα; Τον απομονωτισμό, τη μοναξιά και μοναχικότητα, την αγωνία που δημιουργεί η έλλειψη ταυτότητας στον σύγχρονο άνθρωπο, τον φόβο για τον Άλλον, τον εγκλεισμό σ' έναν μικρόκοσμο, όταν ο μακρόκοσμος καταρρέει;

Πώς; Απλώς δε μιλάς. Αφήνεις το έργο να μιλήσει γι' αυτά.

Το κείμενο του Πίντερ είναι τόσο συμπυκνωμένο και κλειστό, που σου απαγορεύει κάθε παραστασιακή επεξήγηση. Αγαπάει να είναι κρυμμένο, ως κάτι το πολύ φυσικό. "Ο Επιστάτης δεν είναι τίποτ' άλλο από μια συγκεκριμένη κατάσταση, που έχει δημιουργηθεί από τη σχέση τριών ανθρώπων, οι οποίοι δεν έχουν τίποτα το συμβολικό. Το έργο μου είναι ρεαλιστικό, αυτό που κάνω εγώ δεν είναι", λέει ο Πίντερ. Το σέβομαι και το αντιμετωπίζω, ως ένα άλλο "Κλεμμένο γράμμα" του Πόε, το οποίο κανένας δεν μπορεί να βρει, όχι επειδή είναι κάπου βαθιά κρυμμένο, αλλά επειδή είναι απόλυτα φανερό, μπροστά στα μάτια μας. Υποκλίνομαι λοιπόν στην ιδιοφυΐα του συγγραφέα και ακολουθώ την εξήγηση - συμβουλή που έδωσε ο ίδιος, όταν κάποιος προσπαθούσε να εξηγήσει το έργο αυτό: "Μην κουράζεσαι. Το έργο μου είναι απλώς η ιστορία δύο αδελφών και ενός επιστάτη. Είναι μία κωμωδία μέχρι ενός σημείου. Από ένα σημείο κι έπειτα το γέλιο σταματάει. Γι' αυτό ακριβώς το σημείο το έγραψα".

Αυτό προσπάθησα να κάνω κι εγώ. Ανέβασα μέχρι ενός σημείου την κωμική ιστορία δύο αδελφών και ενός επιστάτη, αφήνοντας την απουσία του πατέρα να είναι διαρκώς παρούσα...

...γιατί στο κάτω κάτω της γραφής πως να μιλήσεις για Αυτό που σου έλειπε και σου λείπει, όταν έχεις γίνει εσύ Αυτό που λείπει...

info

Ο ΕΠΙΣΤΑΤΗΣ, του Χ. Πίντερ. Σκηνοθεσία: Γιώργος Κιμούλης. Σκηνικά - κοστούμια: Μαίρη Τσαγκάρη. Φωτισμοί: Κατερίνα Μαραγκουδάκη. Ερμηνεία: Γιώργος Κιμούλης, Γιώργος Χρανιώτης, Νίκος Γεωργάκης. ΘΕΑΤΡΟ Δ. ΧΟΡΝ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL