Τα «θυρανοίξια» του ανακαινισμένου κτηρίου του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά υπήρξαν, αναμφίβολα, ένα από τα πολιτιστικά γεγονότα που σημάδεψαν τη χρονιά που πέρασε.
Έπειτα από 14 χρόνια απόλυτης σιωπής, αφότου ο σεισμός του 1999 πλήγωσε βαριά το νεοκλασικό οικοδόμημα, ο θεατρικός λόγος και το μουσικό μέλος ακούστηκαν και πάλι στη μεγαλοπρεπή αίθουσά του, επιδιώκοντας, μέσα από ένα πρόγραμμα κατ' ουσίαν δοκιμαστικό και καταρτισμένο υπό την πίεση του χρόνου, να προσθέσει ακόμη έναν πόλο έλξης στον πολιτιστικό χάρτη του Λεκανοπεδίου.
Αν και αυτό το άνοιγμα στο κοινό της Αττικής (και όχι αποκλειστικά του Πειραιά) αποτελεί το πραγματικό στοίχημα για την καλλιτεχνική διεύθυνση του Δημοτικού Θεάτρου, αλλά και για τη δημοτική αρχή, υπό τη διεύθυνση της οποίας λειτουργεί, το θέατρο αποτελεί ταυτόχρονα ένα αρχιτεκτονικό αξιοθέατο, μάρτυρα μιας φάσης αστικής ανάπτυξης της πόλης αλλά και της ιστορικής πορείας της θεατρικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα.
Το κτήριο, που χτίστηκε πάνω σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ιωάννη Λαζαρίμου, εγκαινιάστηκε το 1895 και αποτελεί ένα από τα λίγα δείγματα θεατρικής αρχιτεκτονικής στον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου που επιβιώνουν μέχρι τον 21ο αιώνα, όπως παρατηρεί ο καθηγητής του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ Πλάτων Μαυρομούστακος. Η απόφαση για την οικοδόμησή του αντανακλά την αυξανόμενη αυτοπεποίθηση των αστικών στρωμάτων της πόλης, αλλά και τον ανταγωνισμό, τόσο με την πρωτεύουσα, που εκείνη την εποχή δεν διέθετε ανάλογο θεατρικό οικοδόμημα, όσο και με τα λιμάνια της Ερμούπολης και της Πάτρας, τα οποία κοσμούσαν δύο αξιόλογες θεατρικές σκηνές, που φέρουν μέχρι και σήμερα το όνομα «Απόλλων».
Το κτήριο, που ανεγέρθηκε στο κεντρικότερο σημείο του Πειραιά, αναδίδοντας μια αύρα ήρεμης μνημειακότητας, αποτελεί έναν συνδυασμό στοιχείων γερμανικής (ιδίως στην πρόσοψη) και γαλλικής (στο εσωτερικό) θεατρικής αρχιτεκτονικής, προσαρμοσμένων στα δεδομένα της ελληνικής πόλης. Η πεταλόσχημη αίθουσα διαθέτει πλατεία, θεωρεία και εξώστες σε τέσσερα επίπεδα, χωρητικότητας περίπου 1.300 θέσεων, όλα προσανατολισμένα σε αυτό που ο Π. Μαυρομούστακος αποκαλεί «απόλυτη μηχανή του θεάματος», δηλαδή τη μεγαλοπρεπή ιταλική σκηνή, με προσκήνιο και χώρο για την ορχήστρα. Γύρω από την αίθουσα εκτείνεται ένα εντυπωσιακό διώροφο φουαγέ.
Πέραν των αρχιτεκτονικών του χαρακτηριστικών, το θέατρο διέθετε εξελιγμένη για την εποχή του τεχνολογική υποδομή και εξοπλισμό, με στοιχεία που διατηρούν σήμερα μια σπάνια αξία και μοναδικότητα, όπως ο εσωτερικός μηχανισμός της σκηνής, ο πολυέλαιος της κεντρικής αίθουσας κ.λπ. Η διατήρηση και ανάδειξη των στοιχείων αυτών αποτέλεσε αντικείμενο ειδικής πρόνοιας της μελέτης και των εργασιών αποκατάστασης του κτηρίου και επιβάλλουν ένα δεσμευτικό πλαίσιο για τη μελλοντική χρήση του θεάτρου.
Στα σχέδια, τις μελέτες και τις τετράχρονες εργασίες ανακαίνισης του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά είναι αφιερωμένη η ομώνυμη έκδοση, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από το Μουσείο Μπενάκη, με επιστημονική επιμέλεια του Π. Μαυρομούστακου, στην οποία παρουσιάζεται αναλυτικά το χρονικό των εργασιών, ενώ παράλληλα αναδεικνύεται η ιστορική διαδρομή και η αρχιτεκτονική του κτηρίου, το ιστορικό της κατασκευής του και οι παλαιότερες σωστικές επεμβάσεις που επιχειρήθηκαν.
Στην έκδοση, που συμπληρώνεται από πλούσιο φωτογραφικό υλικό, συμμετέχουν με κείμενά τους ο Νίκος Πετρόπουλος («Μορφές του θεάτρου και αρχιτεκτονικά πρότυπα»), ο αρχιτέκτονας μηχανικός του ΥΠΠΟ Νίκος Χαρκιολάκης («Μελέτες και έργα, 1895-2012»), ο συντονιστής του έργου Γιώργος Χοροζόγλου («Περί της αρχιτεκτονικής μελέτης»), οι μηχανικοί Αρετή Ζουρνατζή και Γιώργος Λάσκαρης («Το ιστορικό της κατασκευής»), ο ιστορικός τέχνης Μάνος Στεφανίδης («Αναμνήσεις ενός θεατή») και η θεατρολόγος Κατερίνα Μπρέντανου («Η λειτουργία του θεάτρου»).
info
Πλάτων Μαυρομούστακος (επιμ.)
Δημοτικό Θέατρο Πειραιά
Μουσείο Μπενάκη, 2013
σελ. 176
