Live τώρα    
15°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
10.6°C16.5°C
1 BF 70%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
13 °C
11.1°C14.9°C
2 BF 67%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
14 °C
8.0°C14.4°C
2 BF 65%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
13 °C
12.8°C14.1°C
2 BF 82%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
5 °C
4.9°C11.8°C
0 BF 100%
Τερατώδες αριστούργημα
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Τερατώδες αριστούργημα

Του Λέανδρου Πολενάκη

Για τις τρομερές «Τρωάδες» του Ευριπίδη, έχουν γραφεί πολλά. Θα ήθελα να περιοριστώ σε ένα κυρίως: πρόκειται για μία μαχόμενη, αντιπολεμική τραγωδία, γραμμένη στο «καμίνι» του Πελοποννησιακού Πολέμου (415 π.Χ. - η επαύριο της καταστροφής της Μήλου από τους Αθηναίους και η αμέσως προηγούμενη της σικελικής εκστρατείας). Δείχνει την «επόμενη μέρα» της άλωσης μιας πόλης. Οι μορφές της είναι μελανόμορφες, με όλη τη σημασία της λέξης. Δεν έχει σχέση με τις άσπρες αθηναϊκές νεκρικές ληκύθους του πέμπτου αιώνα, που δίνουν μια εξωραϊσμένα μεταφυσική, λοξή διάσταση στο θάνατο. Ή που, κατά την εξαίσια ποιητική ρήση του Σεφέρη, «τις βλέπουμε να κατεβαίνουν στο βυθό λοξά».

Το εικαστικό «διπλό» των «Τρωάδων» βρίσκεται, αν κάπου, στον ανάγλυφο αρχαϊκό, λεγόμενο «πίθο της Μυκόνου», του έκτου αιώνα π.Χ. Ένα «τερατώδες αριστούργημα» θα έλεγε, ίσως, ο Ρίτσος, που οι τραγικοί μονόλογοί του βρίσκονται πάντοτε πολύ κοντά στον αληθινό πυρήνα της Τραγωδίας, ακόμη και όταν μοιάζει να απομακρύνονται.

Το «τερατώδες αριστούργημα» της Μυκόνου εικονίζει στις διαδοχικές μετώπες του, χωρίς αυτολογοκρισία, σαν να ξετυλίγει μια ιστορία, την «επομένη μέρα» της άλωσης της Τροίας. Διακρίνεται στο βάθος ο Δούρειος Ίππος, ενώ οι πάνοπλοι Αχαιοί αποσπούν απ' τις αγκάλες των μανάδων τους νήπια ή βρέφη και τα σουβλίζουν με τα ξίφη ή τους τσακίζουν το κεφάλι στον τοίχο.

Οι «Τρωάδες» είναι μια ομηρική τραγωδία, όπου ο θάνατος είναι γυμνός και η μοίρα κάθετη, σαν ανελέητος ήλιος που φωτίζει τα πάντα. Και τις διαφορετικές ψυχές των αιχμαλώτων γυναικών, με την κοινή τους τύχη.

Εδώ δεν χωρούν προσχήματα ή δικαιολογίες, όπως το χονδροειδές εφεύρημα των σύγχρονων πολεμοκαπήλων, οι διαβόητες «παράπλευρες απώλειες». Ακόμη μια φορά ο Ευριπίδης αντικρούει τη ρητορεία των δημαγωγών, που παρέσυραν την αθηναϊκή δημοκρατία σε ολέθριες αποφάσεις. Έχω την αντίληψη ότι αυτό το συγκλονιστικά επίκαιρο έργο πρέπει να παίζεται αναλόγως, ανελέητα, κάθετα και γυμνά.

Η παράσταση του Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου Πάτρας (σε σκηνοθεσία και μουσική του Θοδωρή Αμπαζή, κίνηση της Ζωής Χατζηαντωνίου, μετάφραση - απόδοση της ΄Ελσας Ανδριανού), έχει τη δομή ενός καθαρά συμφωνικού έργου, ενορχηστρωμένου για μαντολίνα, κιθάρες, κόντρα μπάσο, σαξόφωνο, λυρικές φωνές. Η σκηνοθεσία, κατά τη δήλωσή της, επιδιώκει τη σύνθεση όλων αυτών των στοιχείων, για να προβληθεί πολυσήμαντα η δραματουργία.

Το κάνει, αλλά μονοσήμαντα. Το μουσικό κομμάτι επικρατεί πλήρως. Είναι μια ωραία, ντυμένη δυτικά μουσική παράσταση και μια εκτέλεση ζωντανή ενός έργου συμφωνικού, με διάσπαρτα, ενδιαφέροντα, επί μέρους θεατρικά στοιχεία. Μου άρεσε π.χ. το εύρημα του μικρού Αστυάνακτα που οδηγεί απ' το χέρι τον πανικόβλητο Ταλθύβιο. Αλλά ώς εδώ. Ο πρόλογος των θεών έπειθε ελάχιστα, με τις μορφές τους να θυμίζουν έμψυχα «καρτούν».

Η Κόρα Καρβούνη αδικήθηκε από τη μεγάλη απόσταση και ο Γιώργος Ζυγούρης από τη «στολή» του. Τα άλλα κοστούμια της Ελένης Μανωλοπούλου ήσαν καλαίσθητα, χωρίς, όμως, το «αγγελικό και μαύρο φως». Ο χορός, με έντονα βακχικά στοιχεία, παρέπεμπε σε άλλες καταστάσεις. Η κυρία Κοκκίνου με τη φωνή και με την κίνησή της έδινε μια Εκάβη απελπισμένη λυρικά· όχι δραματικά, πολύ περισσότερο τραγικά. Η Κατερίνα Διδασκάλου με ικανά υποκριτικά επιχειρήματα έφτιαχνε μια άλλη, ζώσα εικόνα της Ελένης, πέρα απ' την καθιερωμένη, της άψυχης κούκλας.

Η Δανάη Σαριδάκη διδάχθηκε απλά την Ανδρομάχη, που είναι, όμως, ένα πολύ σύνθετο σώμα - όργανο. Ο Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης (Μενέλαος) απέφυγε τις πολλές παγίδες του ρόλου παίζοντας τα άσπρα πλήκτρα. Ο Απόστολος Πελεκάνος «ταίριαξε» με τον Ταλθύβιο, ως όψη - κόψη. Ένσταση έχω για τον τρόπο που δόθηκε, ως παράφωνο βιολί, η Κασσάνδρα (Τζωρτζίνα Δαλιάνη). Η τρέλα της έχει συνείδηση και η συνείδησή της αναπέμπει την τρέλα. Αν ήταν μουσική, θα ήταν, ίσως, ενός ρυθμικού ταμ - ταμ.

Με το σημείωμα αυτό κλείνω τις εκκρεμότητες του φεστιβάλ. Καλό χειμώνα.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL