Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
21.7°C26.3°C
2 BF 38%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.6°C24.9°C
3 BF 38%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
19.4°C24.3°C
2 BF 55%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.4°C21.6°C
2 BF 64%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
21.9°C23.5°C
0 BF 37%
Μαθήματα ανθρωπισμού
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Μαθήματα ανθρωπισμού

Του Λέανδρου Πολενάκη

Ο βραβευμένος με Νόμπελ Αμερικανός συγγραφέας Τζον Στάινμπεκ (1902-1968) είναι περισσότερο γνωστός στην Ελλάδα από τα μυθιστορήματά του “Η πεδιάδα της Τορτίγια”, “Τα σταφύλια της οργής”, “Ο δρόμος με τις φάμπρικες” και το αφήγημα “Ανθρωποι και ποντίκια.” Στη χώρα μας αγαπήθηκαν τα βιβλία του αυτά λόγω του άμεσου, καθαρού, χωρίς προσχήματα, αδιαμεσολάβητου ανθρωπισμού και της ανόθευτης κοινωνικής ευαισθησίας τους, με μια τάση στον συμβολισμό.

Ανάλογο φαινόμενο στα ελληνικά γράμματα μπορούμε, ίσως, να συναντήσουμε στον Μυριβήλη, στις νουβέλλες του “Ο Βασίλης ο Αρβανίτης” και “Ο Παν”, με ήρωες που δεν είναι σε θέση να ελέγξουν την πρωτόγονη δύναμή τους και οδηγούνται, εκούσια ή ακούσια, στην υπέρβαση και στην τιμωρία.

Στον Στάινμπεκ ο “πτωχός τω πνεύματι” Λένι, που δεν έχει συνείδηση της σωματικής του δύναμης, παρότι “αθώος”, τιμωρείται εξίσου. Ο μοντέρνος ανθρωπισμός του Αμερικανού συγγραφέα βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με τον σκληρό και βίαιο κόσμο της Παλαιάς Διαθήκης, όπου “αμαρτία” είναι η ανυπακοή στον “Νόμο”, και όπου δεν γίνεται διάκριση ανάμεσα σε ακούσιο και εκούσιο έγκλημα.

Αγροτικής καταγωγής, ο Αμερικανός συγγραφέας δούλευε από μικρό παιδί τη γη. Υποστηρίζεται ότι πηγή έμπνευσής του για το “Άνθρωποι και ποντίκια” στάθηκαν δύο στίχοι από το ποίημα “Σε ένα ποντίκι” του Σκωτσέζου “Βάρδου των υψιπέδων” και εθνικού ποιητή σήμερα της Σκωτίας, επίσης αγροτικής προέλευσης, Ρόμπερτ Μπερνς, γραμμένο αμέσως μόλις χάλασε άθελά του, οργώνοντας με το άροτρο, τη φωλιά ενός ποντικού και μοιάζει σαν να ζητάει συγγνώμη από την ίδια τη Γη:

“Των ποντικιών και των ανθρώπων τα σχέδια, τα πιο καλά στημένα, στραβά πηγαίνουν συχνά” είναι το δίστιχο που λέγεται ότι ενέπνευσε τον Στάινμπεκ (στα ελληνικά το ποίημα έχει μεταφράσει η Ρίτα Μπούμη - Παππά). Η στενή φιλία του Στάινμπεκ με τον βιολόγο Έντ Ρίκετς, που πίστευε βαθιά στην αλληλεξάρτηση όλων των ζώντων οργανισμών, κάνει αρκετά πιθανή την πιο πάνω υπόθεση.

Ωστόσο ο Στάινμπεκ ντύνει με έναν μυθοποιητικό μανδύα τις ιδέες του Ρίκετς και τις μεταμορφώνει. Πίσω από τα πάθη και τα λάθη των ηρώων, πίσω από τον τελικό φόνο του ενός αδελφού (Λένι) από τον άλλον, που, όμως, έρχεται ως λύτρωση από τα βάσανά του, κρύβεται η αιώνια νοσταλγία του χαμένου Κήπου της Εδέμ, από τον οποίο τα αθώα ζώα ποτέ δεν διώχτηκαν. Οι άνθρωποι εξορίστηκαν μόνο.

Το έργο εν τέλει μας μιλάει για την αγάπη, για τη φιλία, για την αδελφοσύνη και για το Μέγα Έλεος που συνέχουν ακέραιο, ολόκληρο τον κόσμο. Ο Λένι, μας εξηγεί ο ίδιος ο Στάινμπεκ, “δεν είναι ένας παθητικός κρετίνος, αλλά μια φιγούρα συμβολική, με γήινες επιθυμίες, που δεν εκπροσωπεί την ανισορροπία, αλλά την ανείπωτη και δυνατή λαχτάρα όλων των ανθρώπων”. Και των πλασμάτων του Θεού, θα συμπληρώναμε ευχαρίστως.

Στην ωραία μετάφραση και “γεωμετρική” μεταφορά της νουβέλας στο θέατρο από τον Σταύρο Τσακίρη, στο εξαίσιο νεοκλασικό “Απόλλων” της πανέμορφης Πάτρας, σε σκηνοθεσία του Μάνου Καρατζογιάννη, σε μια επεξεργασμένη, ρέουσα παράσταση, χάρις στη γενναιόδωρη φιλοξενία του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, παρακολουθήσαμε το έργο αυτό του Στάινμπεκ.

Ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Μάνος Καρατζογιάννης βλέπει σωστά και κατευθύνει τους ήρωες, με λεπτούς, επιδέξιους χειρισμούς, όχι σε ναυάγιο των ψυχών τους, αλλά στον οικείο, σωτήριο θεατρικό τους προορισμό: στο πέρασμά τους πέρα από τα σύνορα του συμβατικά εφικτού, σε μια δίκαιη, ιδανική χώρα, μεταφέροντας αποτελεσματικά στους θεατές την οικεία ηδονή του έργου.

Οι ρόλοι διαμοιράζονται σωστά, οι ρυθμοί είναι συμπαγείς, το ύφος διαφανές. Ο εμπειρότατος Διονύσης Βούλτσης χτίζει με γερά υλικά τον “Κάντι”. Ο Γιάννης Θανάσουλας γίνεται ένας έκτακτος, ολοζώντανος, διόλου παθητικός, διεκδικητικός Λένι. Ο Πάνος Ιωσηφίδης δίνει ανάγλυφο τον “Τζορτζ”. Ο Πάνος Τρουμπουνέλλης ηθογραφεί σωστά, με ισχυρά υποκριτικά επιχειρήματα, τον Κέρλι. Τη γυναίκα του Κέρλι γράφει πειστικά η Γεωργία Αντωνοπούλου. Ο Δημήτρης Βαμβακάς είναι ένας καλός “Σλιμ”. Σκηνικά και κοστούμια (Άση Δημητρολοπούλου) ευρηματικά, φωτισμοί (Νίκος Σωτηρόπουλος), ηχητικοί σχεδιασμοί (Αντώνης Παπακωνσταντίνου) συνάδουν.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL