Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.0°C25.9°C
3 BF 34%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
25 °C
23.4°C26.5°C
2 BF 33%
ΠΑΤΡΑ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.0°C24.4°C
2 BF 51%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.7°C21.0°C
2 BF 71%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
24.0°C24.0°C
1 BF 40%
«Ντον Κάρλο»: Προλεγόμενα σε μια όντως «μεγάλη» όπερα
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

«Ντον Κάρλο»: Προλεγόμενα σε μια όντως «μεγάλη» όπερα

του Κυριάκου Π. Λουκάκου

Ο «Don Carlos», παραγγελία της Αυτοκρατορικής Ακαδημίας της Μουσικής των Παρισίων, δεν αποτέλεσε για τον Giuseppe Verdi απλή επιστροφή στον αγαπημένο του Friedrich von Schiller των «Ληστών» (I Masnadieri) και του «Έρωτας και Ραδιουργίες» (Luisa Miller). Με τίτλους όπως αυτοί -και ο σαιξπηρικής προέλευσης «Μάκβεθ»- είχε αποκαλυφθεί εξάλλου η ικανότητά του να αίρεται στο ύψος σύνθετων δραματουργικών πλαισίων, με εκτίναξη έμπνευσης και πολυεπίπεδη φόρτιση της ύλης του. Με τον «Ντον Κάρλο», ωστόσο, και τις μακρές και κατ’ ουσίαν ανολοκλήρωτες ωδίνες καλλιτεχνικού τοκετού του, ο Βέρντι εκπόρθησε οριστικά το φρούριο καταξίωσης που συνιστούσε η «grand opéra», κατοχυρώνοντας, και επί του κρίσιμου γαλλικού εδάφους, το αδιαφιλονίκητο πρωτείο διαδοχής στη σειρά των Ιταλών κατακτητών της Πόλης του Φωτός, του Ροσσίνι, του Ντονιτζέττι, του Σποντίνι. Ο όγκος καλλιτεχνικών δυνάμεων και οι προϋποθέσεις ανάληψης επτά απαιτητικών ρόλων υποστηρίζει εν προκειμένω μια ένταση ψυχολογίας βάθους στη διαγραφή χαρακτήρων χωρίς προηγούμενο στο συγκεκριμένο είδος.

Έχοντας, χάρη σε ποικίλες ηχητικές καταγραφές, επαρκή εμπειρία των διαδοχικών παραστατικών εκδοχών του έργου, από την πρώτη γαλλόφωνη δοκιμαστική -και εκτρωματική λόγω διάρκειας- του 1866 έως την τετράπρακτη σύντμηση «του Μιλάνου» (1884) και την επιγενόμενη διεύρυνση «της Μοδένας» (1886, όχι δια χειρός, αλλά με την έγκριση του συνθέτη), οφείλουμε θαυμασμό όχι μόνο στον ίδιο, αλλά και στους λιμπρετίστες Joseph Méry (1797-1866) και Camille du Locle (1832-1903), άξιους μεγαλύτερης αναγνώρισης από την αβασάνιστη υιοθέτηση στερεοτύπων παρωχημένης θεώρησης που τους επιφυλάσσεται. Ιδίως για την τελευταία πράξη της όπερας, όπου υπέρλογα στοιχεία της πλοκής και της ποίησης παρέχουν χώρο για μια συντονισμένη και υψιπετή μετάσταση των εραστών από τα δυστοπικά για τους ίδιους εγκόσμια, σε αξιοπρόσεκτη χρονική σύμπτωση και αναλογία με τον «Θάνατο αγάπης» της βαγκνερικής Ιζόλδης.

Με τον «Ντον Κάρλο», και χάρη στη γενναιόδωρη χορηγία του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», η διοίκηση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής επιχείρησε έναν ιδιαιτέρως φιλόδοξο στόχο συμπαραγωγής με μεγάλα λυρικά θέατρα του εξωτερικού. Η κοινή παραγγελία στον καθιερωμένο Graham Vick προσέκρουσε ωστόσο στην αστάθμητη περιπέτεια υγείας του 66ετούς σκηνοθέτη υπονομεύοντας σε ευαίσθητο χρονικό σημείο τον διακηρυγμένο στόχο δημιουργικής εξωστρέφειας του Θεάτρου. Στον απόηχο αυτής της ανυπαίτιας εξέλιξης όμως, που αναγκαστικά η συμπαραγωγή αντικαταστάθηκε με μίσθωση, η διαφημιστική εμμονή ότι ... «Νέος Ντον Κάρλο γεννιέται» προκάλεσε ιδίως υπέρμαχους αυτής της πολιτικής συμπαραγωγών, οι οποίοι δεν θεωρούν άνευ ετέρου απαραίτητη την όψιμη και δαπανηρή επιστράτευση διασημοτήτων, τουλάχιστον αν δεν έχει προηγηθεί άκαρπη «επενδυτική» αναζήτηση ανερχόμενων διεθνών δυνάμεων τόσο στο πεδίο της παραγωγής όσο και σε εκείνο των μετακλήσεων. Μια επίμοχθη, αλλά συναρπαστική διαδικασία που ασφαλώς προϋποθέτει όραμα, γνώση, προσήλωση, ταλέντο και κινητικότητα σε χώρους σοβαρής προαγωγής νέων καλλιτεχνών.

Ούτως ή άλλως, οι δαπανηρές προϋποθέσεις επέτρεψαν ελάχιστες αναβιώσεις του «Ντον Κάρλο» στην Ελλάδα, όλες -μέχρι την πρόσφατη- στην τετράπρακτη ιταλική εκδοχή του Μιλάνου. Το έντυπο πρόγραμμα αναφέρεται σε εκείνη του Ιουλίου 1966, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, η οποία συνδύασε τον Φίλιππο Β’ του Νίκου Ζαχαρίου, τον Ροντρίγκο του Βασίλη Γιαννουλάκου και τη διεύθυνση του Ανδρέα Παρίδη με μια πολυεθνική ομάδα συναδέλφων τους. Τηρεί σιγήν ιχθύος όμως για την παραγωγή της σεζόν 1987-1988 που υπέγραφε ο διεθνούς φήμης Ντίνος Γιαννόπουλος, με Έμπολι τη Μαρκέλλα Χατζιάνο, Φίλιππο τον Γιώργο Παππά και Ιεροεξεταστή τον Σέργιο Καλαμπάκο υπό την μπαγκέτα του Ηλία Βουδούρη. Ομοίως και για τη φερόμενη ως «συμπαραγωγή με ΜΜΑ» φιλοξενία της παραγωγής του Λουκίνο Βισκόντι, του Μαΐου 2006 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, με τη Δήμητρα Θεοδοσίου ως Ελισάβετ πρεμιέρας και τον Λουκά Καρυτινό στο πόντιουμ. Όμως ακόμη δύο έκτακτες παρουσίες από ελληνικής πλευράς στις παραστάσεις εκείνες αποκτούν σημασία και για την πρόσφατη αναβίωση που θα μας απασχολήσει προσεχώς!

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL