Φωτογραφίες επτά έφηβων εκκολαπτόμενων φωτογράφων, προσφυγόπουλα όλα τους από το Αφγανιστάν, που αφηγούνται τη ζωή και την καθημερινότητά τους στο Κέντρο Προσφύγων Ελευσίνας, εκτίθενται σε μια σειρά σχολείων της περιοχής, το 10ο Δημοτικό Ελευσίνας, το 2ο Δημοτικό Μαγούλας και το 4ο Δημοτικό Ελευσίνας. Οι φωτογραφίες είναι αποτέλεσμα μαθημάτων που παρέδωσε ο Ελευσίνιος φωτογράφος Βαγγέλης Γκίνης για δύο μήνες στα παιδιά, ζητώντας τους να αφηγηθούν μία ιστορία μέσω εικόνων. Πριν από έναν μήνα τους έδωσε φωτογραφικές μηχανές μιας χρήσης με φιλμάκι και τους ζήτησε να φωτογραφήσουν την καθημερινότητά τους. Ο Βαγγέλης Γκίνης περιγράφει στην “Αυγή” της Κυριακής τη συνάντηση και την εμπειρία αυτού του ταξιδιού.
Τριακόσιοι άνθρωποι από τους χιλιάδες που έφυγαν κυνηγημένοι από την πατρίδα τους έφτασαν τον περασμένο Ιούνιο στην Ελευσίνα. Από τον τόπο τους έφτασαν σε έναν μη τόπο. Σε ένα παλιό κτήριο των ναυπηγείων, περίπου πέντε χιλιόμετρα δυτικά από την πόλη, αποκομμένοι από τη ζωή και τους ρυθμούς της. Μια μερίδα των κατοίκων της πόλης αντέδρασε μουδιασμένα στον ερχομό τους και βολικά συνεχίζει να στρέφει το βλέμμα αλλού, μια και λόγω της κάκιστης συγκοινωνίας (1 δρομολόγιο την ημέρα από το αστικό λεωφορείο) δεν χρειάζεται να προσπαθήσει και πολύ… Βέβαια, πρέπει να τονιστεί πως από την πρώτη στιγμή πολλοί Ελευσίνιοι, τα σωματεία των εργαζομένων της περιοχής και αυτοοργανωμένες ομάδες αλληλεγγύης στάθηκαν στο πλευρό αυτών των ανθρώπων.
Οι μήνες πέρασαν, οι βασικές ανάγκες καλύφθηκαν (όχι επαρκώς αρκετές φορές...), μα δεν ήταν μια αλλαξιά ρούχα ή ένα δεύτερο ζευγάρι παπούτσια αυτό που έλειπε στους πρόσφυγες. Επιζητούσαν και επιζητούν ακόμη την απλή -μα τόσο σπουδαία- ανθρώπινη επαφή. Με χαμόγελο και με ζεστασιά σε καλούν στο δωμάτιό τους στο camp για μια κούπα τσάι και για συζήτηση. Οι κουκέτες τους είναι καλυμμένες περιμετρικά με σεντόνια για να δημιουργείται μια αίσθηση προσωπικού χώρου και οικιακής θαλπωρής.
Μιλώντας μαζί τους και ακούγοντας τις ιστορίες τους, κατανοείς βαθιά μέσα σου πως η διάσχιση των συνόρων για όλους τους ανθρώπους, μα περισσότερο για τα παιδιά, είναι μια τραυματική εμπειρία. To ταξίδι του πρόσφυγα έχει αφετηρία τον φόβο και ενδιάμεσες στάσεις την ελπίδα, την εχθρότητα και την απογοήτευση, η οποία οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στη σιωπή. Σιωπή η οποία εντείνεται λόγω της διαφορετικής γλώσσας μα και λόγω της απόστασης από την καθημερινότητα των υπόλοιπων κατοίκων της πόλης.
Kάπου εδώ σκέφτηκα πως η διπλή υπόσταση του φωτογραφικού μέσου, ως εργαλείου μνήμης μα και αφήγησης, μπορούσε χρησιμοποιηθεί παρεμβατικά σε αυτή την περίπτωση, μα δεν ήθελα να είμαι εγώ πίσω από τον φακό. Έτσι προέκυψε η ιδέα να γίνουν λίγες συναντήσεις με θέμα τη φωτογραφική αφήγηση με παιδιά ηλικίας 12-16 ετών. Βρισκόμασταν μία φορά την εβδομάδα σχεδόν, από τον Δεκέμβριο ώς τα τέλη του Ιανουαρίου, βλέπαμε δουλειές φωτογράφων και συζητούσαμε γύρω από το θέμα. Ο Ντανιάλ, η Ρομπινά, ο Σοχέιλ, η Ντιλιάνα, η Ζάχρα, ο Μοχάμεντ, η Ανίλα και εγώ.
Πριν από έξι εβδομάδες προμήθευσα τα παιδιά με φωτογραφικές μηχανές μίας χρήσης με φιλμάκι. Διάλεξα αυτό το μέσο διότι είναι πολύ απλό στη χρήση του και γιατί τα μετρημένα καρέ του φιλμ υποχρεώνουν τον φωτογράφο να δίνει άλλη βαρύτητα σε αυτό που επιλέγει να φωτογραφήσει. Οι επτά έφηβοι φωτογράφοι κατέγραψαν τις στιγμές της καθημερινότητάς τους στο camp. Από τα 7 φιλμάκια διαλέξαμε 20 εικόνες οι οποίες, με τη συμβολή των σωματείων των δασκάλων και των καθηγητών, θα εκτεθούν στα σχολεία της πόλης. Τα μάτια του Σοχέιλ έλαμψαν όταν του είπα πως τα παιδιά των σχολείων της Ελευσίνας θα δουν τις φωτογραφίες του.
Τα παιδιά κατέγραψαν την καθημερινότητά τους όπως τα ίδια τη βιώνουν, με αμεσότητα και ειλικρίνεια. Έγιναν τα ίδια φορείς της δράσης που απαιτείται για να σπάσει η κοινωνική σιωπή και μέσω των φωτογραφιών τους θα επικοινωνήσουν με την τοπική κοινωνία άμεσα, χωρίς αναθέσεις και εκπροσώπους, θυμίζοντας έτσι σε όλους τους ανθρώπους πως η συλλογική δράση μπορεί να μετατρέψει σε κραυγή ακόμα και τον παραμικρό δίκαιο ψίθυρο του ανθρώπου.
Οι σελίδες της Ιστορίας γυρνάνε διαρκώς. Στα χρόνια που ζούμε μάχονται για ακόμη μία φορά οι δυνάμεις της συντήρησης, της μισαλλοδοξίας και του ρατσισμού με τις δυνάμεις της προόδου, της αλληλεγγύης και της ανθρώπινης χειραφέτησης για το ποιος θα γυρίσει την επόμενη σελίδα της Ιστορίας μας...
Κλείνοντας, θα δανειστώ τα λόγια του ποιητή (Μπρεχτ): “Η τέχνη μπορεί να πάρει θέση στο πλευρό των πολλών και να αποθέσει τη μοίρα τους στα ίδια τους τα χέρια”.
* Ο Βαγγέλης Γκίνης είναι φωτογράφος
