Όταν οι βόμβες έπεφταν γύρω της, η Marwa Al Sabouni έκλεινε τα μάτια και ονειρευόταν την πόλη της όπως ήταν πριν από τον πόλεμο. Στα 34 της η αρχιτεκτόνισσα που παρέμεινε με τον άντρα της και τα δυο παιδιά της καθ' όλη τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στην αιματοβαμμένη Χομς όχι μόνο αρνείται να εγκαταλείψει τη χώρα της αλλά κάνει σχέδια για την ανοικοδόμηση της πόλης της. Στο βιβλίο της "The Battle for Home", που θα εκδοθεί τον επόμενο μήνα, η αρχιτεκτόνισσα της Συρίας σχεδιάζει τη νέα Χομς που θα ξαναγεννηθεί μέσα από τα ερείπια. Πώς επέζησε η ίδια από τη φρίκη του πολέμου;
Το σπίτι της Marwa είναι κοντά στην πλατεία της παλιάς πόλης της Χομς, όπου καθημερινά ξεσπούσαν βίαιες συγκρούσεις.
Οι άνθρωποι πέθαιναν σαν τα πουλιά
"Δεν έφυγα ποτέ αυτό το σπίτι μου. Εγκλωβιστήκαμε σε αυτό σαν να ήμασταν σε φυλακή, δεν βλέπαμε ούτε το φεγγάρι για δυο ολόκληρα χρόνια. Ακούγαμε τις συγκρούσεις και τις φωνές. Στη συνέχεια ήταν οι μάχες. Μετά από αυτό ήταν οι βομβαρδισμοί, τα αεροπλάνα και τα τανκς στο τέλος του δρόμου. Άκουγα τα κτήρια να καταρρέουν και ήταν πολύ τρομακτικό. Υπήρχαν πολλοί ελεύθεροι σκοπευτές σε όλες τις περιοχές και έλεγχαν όλη την πόλη. Οι άνθρωποι πέθαιναν σαν τα πουλιά. Περπατούσες στον δρόμο και κάποιος σωριαζόταν δίπλα σου. Ήταν... πολύ σκληρό. Δεν είναι κάθε πόλη τόσο άτυχη όσο η δική μας, και υπάρχει ένα μέρος της Χομς που πολιορκείται ακόμα και τώρα" διηγείται η Marwa μέσω Skype στον δημοσιογράφο του "Guardian".
Δρόμοι γεμάτοι με απελπισμένους ανθρώπους
Πώς κυλά η ζωή στην ισοπεδωμένη Χομς; Για τους κατοίκους που έμειναν στη μαρτυρική πόλη η καθημερινότητα είναι μια ριψοκίνδυνη περιπέτεια. "Οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να μετακινούνται και πάλι στις κατοικημένες περιοχές. Πριν από τον πόλεμο η Χομς ήταν γνωστή ως η πόλη στην οποία δεν υπήρχε ούτε ένας άστεγος. Τώρα, όμως, οι δρόμοι είναι γεμάτοι με απελπισμένους ανθρώπους. Στα νοσοκομεία της πόλης η έλλειψη φαρμάκων και ιατρικού εξοπλισμού σκοτώνει περισσότερους ανθρώπους απ' ό,τι οι σφαίρες" λέει η αρχιτεκτόνισσα της Χομς.
Οι κάτοικοι για να επιβιώσουν κάνουν δουλειές του ποδαριού. Για δύο χρόνια η Marwa και ο σύζυγος της ήταν αδύνατον να εργαστούν. Τα παιδιά έκαναν μάθημα στο σπίτι. Σήμερα η νεαρή αρχιτεκτόνισσα διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Χάμα, μια πόλη βόρεια της Χομς, 30 χιλιόμετρα μακριά, και πηγαίνει οδηγώντας, κι ας είναι επικίνδυνο.
Αποτροπιαστικό θέαμα
Ύστερα από τέσσερα χρόνια πολέμου, η νεαρή αρχιτεκτόνισσα κατάφερε με τον σύζυγό της να μπει στη συνοικία της παλιάς πόλης που βρισκόταν το αρχιτεκτονικό τους γραφείο, στο μέρος όπου είχαν στεγάσει τα όνειρά τους. Το θέαμα ήταν αποτροπιαστικό. "Ανάμεσα στα ερείπια και τα μπάζα έβλεπες ανθρώπους να μαζεύουν γύρω τους ασήμαντα αντικείμενα, μια σπασμένη κορνίζα, ένα πουλόβερ, ένα παλιό ρόπτρο πόρτας για να τους θυμίζουν ποιοι ήσαν και πώς ζούσαν προτού ξεσπάσει ο πόλεμος" θυμάται η Marwa Αl Sabouni.
Μετά την κατάπαυση του πυρός -στα τέλη του 2015, η τελευταία από τις μεγάλες δυνάμεις των ανταρτών τελικά αποσύρθηκε από την πόλη. Η Χομς έχει ησυχάσει... Αλλά έχει μεταμορφωθεί: η παλιά πόλη, όπου βρισκόταν η αγορά, δεν υπάρχει πια και το 60% των συνοικιών της έχει ισοπεδωθεί.
Στο καθημερινό ταξίδι της στη Χάμα η Marwa περνά μέσα από τα ερείπια της παλιάς πόλης, ένα εφιαλτικό τοπίο που μετά βίας αντέχει να κοιτάξει. "Στα παλιά κτήρια φυτρώνει χαμομήλι και χλόη που μεγαλώνει μέσα στις πέτρες και έτσι μοιάζουν ακόμα ζωντανά, σε αντίθεση με τα νέα κτήρια από τσιμέντο όπου δεν φυτρώνει τίποτα και είναι σαν πτώματα" λέει η Marwa.
Τα σχέδια για τη νέα Χομς
Το 2010 εννέα εκατομμύρια Σύροι, σχεδόν το ήμισυ του πληθυσμού, ζούσαν σε παραγκουπόλεις ή μέσα σε ερείπια. Η αρχιτεκτόνισσα της Συρίας σχεδιάζει τη νέα Χομς υποστηρίζοντας ότι η αρχιτεκτονική μπορεί να εμπνεύσει και να μας δώσει την υπόσχεση μιας καλύτερης ζωής.
Τα σχέδιά της για τη Χομς επανεξετάζουν την ικανότητα της αρχιτεκτονικής και την κοινωνική ευθύνη των αρχιτεκτόνων απέναντι στο σχεδιασμό των πόλεων ως τόπων δημοκρατικής έκφρασης και κοινωνικής συνοχής.
Η ίδια είναι σαφής σημειώνοντας στον πρόλογο του βιβλίου της: "Η αρχιτεκτονική θα διαδραματίσει ένα κρίσιμο ρόλο στο μέλλον της Συρίας. Η κυβέρνηση δεν θα πρέπει να επαναλάβει το ίδιο λάθος ανοικοδόμησης υιοθετώντας είτε το ‘άψυχο' μοντέλο του Ντουμπάι, κατάλληλο μόνο για τους πλούσιους, είτε το υποκατάστατο ισλαμικό μοντέλο, το οποίο αποτελείται από ορθογώνια μπλοκ στην κορυφή των οποίων υπάρχει ένας θόλος σαν καπέλο. Υπήρχαν πολλά άσχημα κτήρια στη Χομς, κατασκευασμένα από τσιμέντο και γυαλί, τα οποία κατέστρεψαν τον παραδοσιακό ιστό της πόλης και συνέβαλαν στην αποδόμηση του αστικού τοπίου.
Η παλιά πόλη της Χομς ήταν γνωστή ως η ‘πόλη των φτωχών'. Εκεί δεν χρειαζόταν κανείς λεφτά για να ζήσει. Ήταν ένα καταπληκτικό μέρος με οπωροφόρα δέντρα και γιασεμιά. Στη συνέχεια η νέα πόλη με τα τεράστια μπλοκ, τις κατασκευαστικές εταιρείες και τη διαφθορά, έφερε την απογοήτευση και την απελπισία. Παρ' όλα αυτά η ελπίδα είναι τυφλή και πάντα καταφέρνει να βρει τον δρόμο της στην ανθρώπινη καρδιά, όπως στη δική μου".
Κωστούλα Τωμαδάκη
