Της Άννας Φιλίνη
Η έκθεση για τον Θεόφραστο Τριανταφυλλίδη και την εποχή του, που πραγματοποιείται με την αφορμή των εξήντα χρόνων από το θάνατό του στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας - Μουσείο Κατσίγρα, έχει μια πανελλαδική σημασία και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα και σταθμό της νέας περιόδου άνθησης που διανύει η σπουδαία αυτή Πινακοθήκη.
Ο δήμαρχος Λαρισαίων Απόστολος Καλογιάννης ανέδειξε την έκθεση αυτή ως καμπή στην πορεία ανοδικής άνθησης του πολιτισμού στη Λάρισα εδώ και ένα χρόνο. Το έργο του ιντιμιστή ζωγράφου Τριανταφυλλίδη και των συνοδοιπόρων του μοντερνιστών ανέλυσε στα εγκαίνια ο επιμελητής της έκθεσης και ιστορικός τέχνης Παναγιώτης Παπαδόπουλος με μια εξαιρετική ξενάγηση ανάμεσα στα έργα.
Οι λόγοι της σημασίας αυτής της έκθεσης είναι συνοπτικά τρεις: Πρώτον, αναδεικνύεται μετά από πολλά χρόνια το έργο του σημαντικού αυτού, αλλά παραμελημένου μοντερνιστή ζωγράφου, μέσω μιας έκθεσης που για πρώτη φορά επικεντρώνεται σε αυτόν. Δεύτερον, το έργο του παρουσιάζεται πλαισιωμένο από αξιόλογα έργα της πιο ριζοσπαστικής ομάδας των Ελλήνων καλλιτεχνών, στην οποία ο Τριανταφυλλίδης συμμετείχε και που εξέφρασε τη δεκαετία 1930 - 1940 τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό. Τρίτον γιατί η έκθεση αυτή ξεδιπλώνει ακόμη περισσότερο τον μεγάλο πλούτο και την ποιότητα της συλλογής του Μουσείου Κατσίγρα, βγάζει στο φως νέα έργα από τις αποθήκες και δίνει πολλές υποσχέσεις για νέες ανακαλύψεις, νέες εκθέσεις αλλά και πολλαπλές δυνατότητες διαμουσειακών συνεργασιών σε ελληνικό, ίσως και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Ο Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης, εξ αιτίας ατυχιών στην προσωπική του ζωή αλλά και λόγω της ριζοσπαστικής μορφής που εκείνος έδωσε στο έργο του, δεν έχει τύχει μέχρι σήμερα πλατιάς αναγνώρισης, εξ άλλου δεν έκανε ποτέ ατομική έκθεση ζωγραφικής, ενώ συμμετείχε σε συλλογικές εκθέσεις. Παρόλα αυτά ξεχώριζε πάντα η ποιότητα και το ύφος της δουλειάς του.
Οι συλλογές των μεγάλων μας μουσείων διαθέτουν έργα του, τα οποία μάλιστα πάντα παρουσιάζουν μέσα στους πολύχρωμους ποιοτικούς καταλόγους τους: της Εθνικής Πινακοθήκης, της Πινακοθήκης του Δήμου Αθηναίων, του Μουσείου Κατσίγρα, στον σχετικό τόμο του Λεξικού των Ελλήνων Καλλιτεχνών της Μέλισσας κ.ά. Οι ζωγραφικοί πίνακες του Τριανταφυλλίδη που παρουσιάζονται στη Λάρισα είναι πάνω από είκοσι: από αυτούς δέκα προέρχονται από τη συλλογή του Μουσείου Κατσίγρα (η Άννυ Ψάρα, αντιπρόεδρος της Πινακοθήκης, τόνισε τη διορατικότητα του Κατσίγρα ως συλλέκτη), δύο από τη συλλογή της Πινακοθήκης του Δήμου Αθηναίων (μάλιστα είναι από τα γνωστότερα έργα του και η Δημοτική Πινακοθήκη στην Αθήνα τα κρατούσε πάντα αναρτημένα στους τοίχους της σε περίοπτη θέση), ένα από τον Βόλο, μερικά από ιδιωτικές συλλογές.
Πολύ ενδιαφέρουσα είναι η επιλογή του τρόπου έκθεσης των πινάκων: δεν εκτίθενται ξεχωριστά τα έργα του Τριανταφυλλίδη, αλλά παρουσιάζονται μαζί με ομάδες έργων των συνοδοιπόρων του καλλιτεχνών, κυρίως δίπλα σε έργα με συγγενικά θέματα ή με συγγένειες στη μορφή τους. Χαρακτηριστική είναι η ενότητα από μικρά έργα που απεικονίζουν ανθρώπινες φιγούρες σε εσωτερικά σπιτιών και όπου μαζί με άλλα βρίσκουμε και μικρά έργα του Γύζη που ξαφνικά βρέθηκαν τώρα στο ντεπό του μουσείου και είναι χαρά να τα ανακαλύπτει κάθε μελετητής ή απλός επισκέπτης. Τα έργα βέβαια αυτά του Γύζη έγιναν αρκετές δεκαετίες νωρίτερα, όμως ταιριάζουν εδώ λόγω της θεματολογίας τους και της σκοτεινής ατμόσφαιρας μέσα στην οποία κινούνται.
Πέρα από τους πίνακες του Τριανταφυλλίδη, τα άλλα έργα της έκθεσης είναι έργα συγχρόνων του καλλιτεχνών: Μαλέα, Νικολάου Λύτρα, Παρθένη, Γαλάνη, Περβολαράκη και κυρίως από την ομάδα «Τέχνη», της οποίας και ο ίδιος υπήρξε συνιδρυτής το 1917. Η ομάδα αυτή αποτέλεσε την πρώτη οργανωμένη αντιπαράθεση στον ακαδημαϊσμό της επίσημης τέχνης (βλέπε Α. Κωτίδης, Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών), έδωσε ένα ριζοσπαστικό έργο μέσα στη δεκαετία 1930 - 1940 πέρα από τον κυρίαρχο εθνοκεντρισμό των Ελλήνων καλλιτεχνών της εποχής, και εξέφρασε πρωτοπόρα τον μοντερνισμό, αποτελώντας έτσι ζωντανό κομμάτι της σύγχρονης ευρωπαϊκής ζωγραφικής.
Αναλογιζόμενοι τη σημασία του ριζοσπαστικού έργου αυτής της πρωτοποριακής ομάδας Ελλήνων καλλιτεχνών, η ανάδειξη μέσα από αυτήν ενός παραμελημένου μέχρι τώρα ζωγράφου, όπως ο Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης, αποτελεί συμβολή στη μελέτη και εμβάθυνση τόσο της ελληνικής τέχνης όσο και γενικότερα του ευρωπαϊκού μοντερνισμού. Ιδιαίτερα η έκθεση αναδεικνύει τα χαρακτηριστικά του ιντιμισμού μέσα στη ζωγραφική του Τριανταφυλλίδη, που αποτέλεσε και τον σημαντικότερο εκφραστή αυτού του ρεύματος μέσα στο ελληνικό μοντερνιστικό κίνημα.
Οι πίνακες με τη «Μικρή βιολίστρια», «Γυναίκες στην αυλή», «Γύρω από το τραπέζι», «Εντυπώσεις από το πάρκο Αθηνών» κ.ά. εκφράζουν το τρυφερό αλλά και συχνά μελαγχολικό πνεύμα των ιδιαίτερων ατομικών στιγμών που εκφράζει η ζωγραφική του Τριανταφυλλίδη. Ταυτόχρονα η «Προσωπογραφία νέας», το «Κορίτσι με τις γαλοπούλες», το «Εκκλησάκι με τα κυπαρίσσια», η «Περιφορά Αναστάσεως» δείχνουν στους πίνακές του τη μαγεία των γραμμών του και των αναλαμπών φωτεινού χρώματος -λαμπερό μπλε ή φλόγες κόκκινου- μέσα και πέρα από την καταχνιά.
