Του Νίκου Δεσεκόπουλου*
Με τον θάνατο της Άριας Κομιανού την περασμένη εβδομάδα η ελληνική χαρακτική έχασε μια σημαντική εκπρόσωπό της. Η κερκυραϊκής καταγωγής εικαστικός γεννήθηκε στην Αθήνα το 1938. Σπούδασε στην ΑΣΚΤ Αθηνών, στο εργαστήριο του Κώστα Γραμματόπουλου "Χαρακτική" και "Τέχνη του Βιβλίου". Η επιλογή του εργαστηρίου έγινε συνειδητά, γιατί αντιπροσώπευε τη νέα πνοή - αντίληψη στα εικαστικά και η σπουδή στις τεχνικές απαιτούσε χρόνο και μεθοδικότητα. Είχε αναφέρει πολλές φορές ότι δεν την ενδιέφερε η ρεαλιστική απεικόνιση, αλλά μάλλον η αφαίρεση, ο συμβολισμός, η ποιητική της εικόνας... Ήταν άλλωστε χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς της, αμφισβήτηση, άποψη, πρωτοπορία...
"... Αρχίζουμε από την επιλογή του ξύλου, την αίσθηση που αφήνει όταν το αγγίζουμε... Μετά το σχέδιο έρχεται η ώρα της μετάφρασης. Φόρμες θα ενωθούν ή θα διασπαστούν, θα δημιουργηθούν περάσματα ανάλογα στο φως και τη σκιά, η κίνηση του μαύρου ή του λευκού με τα γκρίζα (παύσεις) ολοκληρώνουν το χαρακτικό έργο... Όμως καθοριστικό είναι το προσωπικό ύφος κάθε δημιουργού... Οι αρμονικές χαράξεις βοηθούν, αλλά πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μας την ασύμμετρη τοποθέτηση ή την ισορροπία των σχημάτων..." σημειώνει μεταξύ άλλων στον καθηγητή Ιστορίας Τέχνης Μανόλη Μαυρομμάτη.
Και πράγματι, για την Άρια Κομιανού αρχικά είναι η ιδέα. Μετά το σχέδιο μεταφράζεται και ξανασχεδιάζεται το αριστερά δεξιά... και μετά, κάθε χειρονομία χάραξης είναι άμεση και αμετάκλητη... Ο κενός χώρος συμμετέχει στη σύνθεσή της, κυρίως ως αξία του λευκού, ενώ τα χρώματα της "δωρικά", το χαρακτηριστικό κόκκινο-μπορντώ, το γκρι, το απόλυτο μαύρο.
Σε κάθε έργο της οι καμπύλες γραμμές βυθίζονται ή διαλέγονται με τις απόλυτες ευθείες και μεγάλες φόρμες υποχωρούν από ατέρμονες καμπύλες, όλα όμως πειθαρχημένα και υπολογισμένα στο εκατοστό. Καθώς σχεδίαζε, μετέφραζε τα σχήματα, ενώ στα πορτραίτα προσωπικοτήτων απουσιάζουν εμφανώς οι τόνοι σε σημείο ακραίας ισορροπίας, ανάλογης ενός κόμικ, καθώς πίστευε ότι η χαρακτική έχει άμεση σχέση με την κλασική τυπογραφία.
Η ενασχόλησή της με την υψιτυπία (ξυλογραφία και λινόλεο) την εντάσσει σε εκείνη την ομάδα χαρακτών που οδηγούν τη σύγχρονη χαρακτική στην απελευθέρωση από την κλασική παράδοση και τεχνική της προπολεμικής χαρακτικής, ακολουθώντας τις σύγχρονες εικαστικές αντιλήψεις και προβληματισμούς.
Η αρχοντιά, η πειθαρχία, η τελειότητα -κύρια χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς της- αποτυπώνονται στα έργα της. Εκατοντάδες χαρακτικά διαφόρων διαστάσεων, με τίτλο "Σύνθεση Νο 750", (δεν γνωρίζω σε ποιο νούμερο είχε φθάσει σήμερα), επεδίωξε να οδηγήσει τη χαρακτική και στην τρίτη διάσταση, καθώς πολλές "μήτρες ξύλου" μπορούσαν να υπάρξουν και ως γλυπτά στον χώρο. Σχεδόν όλα της τα χαρακτικά είναι τυπωμένα σε λίγα αντίτυπα, έχουν πάντα γύρω τους ένα συγκεκριμένο γκρι πλαίσιο - πασπαρτού και χρυσή κορνίζα, στοιχεία που κάνουν τα έργα της αναγνωρίσιμα από μακριά στον επισκέπτη μιας ομαδικής έκθεσης.
Ο μεγάλος αριθμός των έργων της μπορεί να ομαδοποιηθεί σε ενότητες, όπως θεατρικά, νεκρές συνθέσεις, πορτραίτα, εικονογραφήσεις λευκωμάτων, μικροχαρακτικά και exlibris.
Η χαρακτική ήταν για την Άρια Κομιανού τρόπος σκέψης και ζωής, πάθος διάχυτο στον επισκέπτη - συνομιλητή της, φιλότεχνο ή θεωρητικό, συνάδελφο συνομήλικο ή νεότερο. Προέτρεπε τους νεότερους για συμμετοχή σε διεθνείς εκθέσεις, με το σκεπτικό "τα χαρακτικά να μη μένουν στα συρτάρια" καθώς η χαρακτική από την φύση της είναι τέχνη για το ευρύ κοινό. Προσωπικά την τοποθετούσα δίπλα στη Βάσω Κατράκη και συχνά την αποκαλούσα "μαμά της Χαρακτικής ", κάτι που το αποδεχόταν με ευχαρίστηση...
Από το 1962 είχε πραγματοποιήσει περισσότερες από 23 ατομικές εκθέσεις, είχε συμμετοχή σε πλήθος ομαδικών εκθέσεων στην Ελλάδα και σε 130 διεθνείς εκθέσεις του εξωτερικού. Διακρίθηκε και βραβεύθηκε επανειλημμένως σε διεθνείς παρουσιάσεις. Χαρακτικά της βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές, σε πινακοθήκες και μουσεία της Ελλάδας, καθώς και σε μουσεία άλλων χωρών.
Δίδαξε χαρακτική σε σεμινάρια, συμμετείχε σε συμπόσια και ομιλίες με θέματα όπως: "Ο ρόλος των πρωτοτύπων και πολλαπλές αναπαραγωγές/ ψηφιακές εκτυπώσεις" και "η πορεία της ελληνικής χαρακτικής σήμερα". Τα έργα της βραβεύτηκαν πολλάκις και η ίδια τιμήθηκε με διακρίσεις και μετάλλια διεθνώς.
Ήταν ενεργό μέλος του ΕΕΤΕ, ιδρυτικό μέλος της Ένωσης Ελλήνων Χαρακτών, μέλος της ομάδας Art Addiction της Σουηδίας, μέλος του Συλλόγου Ελληνίδων Καλλιτεχνών και της ομάδας Χαρακτών Kiwa - Κyoto στην Ιαπωνία. Σημαντική ήταν η συμβολή της στον επαναπροσδιορισμό και τη δραστηριότητα της Ένωσης Ελλήνων Χαρακτών (ΕΕΧ), την περίοδο 2002-08, όταν δημιουργήθηκε ο εκθεσιακός χώρος της. Το 2013 πραγματοποίησε όνειρο ζωής στον τόπο καταγωγής της, στην Κέρκυρα. Σε διατηρητέο κτήριο (επί της οδού Πολυχρονίου Κωνσταντά 13, στον 1ο όροφο,) δημιούργησε Ίδρυμα Χαρακτικής που φέρει το όνομά της, με την πολύτιμη βοήθεια του αείμνηστου καθηγητή Ιστορίας Τέχνης Θάνου Χρήστου. Σκοπός του ιδρύματος η μελέτη και η προαγωγή της χαρακτικής.
Μοιάζει με επίλογο "θεατρικού" η τύχη του καλλιτέχνη, να συνεχίσει να υπάρχει μέσα από "το έργο του" που αφήνει ως παρακαταθήκη στο εικαστικό γίγνεσθαι.
*Ο Νίκος Δεσεκόπουλος είναι χαράκτης, πρώην πρόεδρος της ΕΕΧ, έφορος Τομέα Χαρακτικής στο ΕΕΤΕ
