Είναι ένα από τα κομμάτια της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας που έχει επαρκώς συζητηθεί και εξακολουθεί να συζητείται, όχι μόνο στη δημόσια σφαίρα. Γεγονότα και πρόσωπα εισχωρούν ακόμα στα οικογενειακά κυριακάτικα τραπέζια αλλά και στις κουβέντες της παρέας. Μπορεί οι επετειακές αναφορές και οι αντίστοιχοι εορτασμοί να χάνουν σιγά - σιγά το χρώμα και τον προσανατολισμό τους, ωστόσο η θεσμική του υπόσταση κρατά τη συζήτηση ανοιχτή.
Τα 50 χρόνια που μεσολάβησαν από το χουντικό πραξικόπημα είναι λίγος χρόνος για να απομακρύνει από τον δημόσιο λόγο ένα τόσο κομβικό για τον ελληνικό 20ό αιώνα γεγονός, ωστόσο είναι διάστημα επαρκές για επανανοηματοδοτήσεις, ειδικά τη σκληρή περίοδο που ζούμε σήμερα, βλέποντας να αναβιώνουν νεοφασιστικά μορφώματα και στοιχεία του ελληνικού αυταρχισμού. Επιπλέον, είναι διάστημα ικανό για να τεθούν νέες παράμετροι στο τραπέζι της συζήτησης, αυτές που υποδεικνύουν τα νεότερα στοιχεία της επιστημονικής έρευνας.
Τα πάντα δηλαδή συνηγορούν στην επιλογή των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας και του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών να σηματοδοτηθεί ο μισός αιώνας από τη δικτατορία της 21ης Απριλίου με τη διοργάνωση του μεγάλου συνεδρίου "Πενήντα χρόνια μετά. Νέες προσεγγίσεις στη δικτατορία των συνταγματαρχών", την Πέμπτη 20 και την Παρασκευή 21 Απριλίου, στο Αμφιθέατρο "Λεωνίδας Ζέρβας", στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (Βασ. Κωνσταντίνου 48).
"Τα 50 χρόνια από μόνα τους είναι ένα ορόσημο. Από τη μία φαίνεται ότι χρονικά είναι ένα γεγονός πάρα πολύ κοντινό από την άλλη όμως μισός αιώνας το καθιστά πολύ μακρινό. Αυτή η παράδοξη σχέση ανάμεσα στο κοντινό και και το μακρινό επιβάλλει να συζητήσουμε τη δικτατορία όχι ως ταμπού ούτε ως μια περίοδο απλουστευτικών αντιθέσεων. Δεν μπορούμε πια να αρκεστούμε σε ερμηνείες που δείχνουν ότι η χούντα ήταν μόνο ξενοκίνητη ή ότι ο ελληνικός λαός στο σύνολό του αντιστάθηκε σε αυτή. Τα 50 χρόνια μάς δίνουν την αφορμή για μια πιο ψύχραιμη και ουσιαστική προσέγγιση" επισημαίνει ο ιστορικός Κωστής Καρπόζηλος, διευθυντής των ΑΣΚΙ, για την αναγκαιότητα που οδήγησε στη διοργάνωση του συνεδρίου.
Υπό αυτή τη συνθήκη "το συνέδριο των ΑΣΚΙ και του ΕΙΕ φιλοδοξεί να συμβάλλει στην εκ νέου συζήτηση για τη φύση και τον χαρακτήρα της στρατιωτικής δικτατορίας, αναδεικνύοντας νέες προσεγγίσεις που φωτίζουν εκείνη την περίοδο και υπογραμμίζουν τις ιστορικές συνέχειες του ελληνικού αυταρχισμού και τους πολλαπλούς κόσμους της αντίστασης" υπογραμμίζει. Παράλληλα, ο Κωστής Καρπόζηλος επισημαίνει ότι το συνέδριο καλείται να αποτυπώσει τις νέες κατευθύνσεις της έρευνας. "Τα νέα δεδομένα σχετίζονται με μια διεύρυνση της οπτικής μας που εντάσσουν την ελληνική περίπτωση δυναμικά στο διεθνές πλαίσιο, νέα στοιχεία από αδιερεύνητο έως τώρα αρχειακό υλικό καθώς και την επίγνωση ότι ο κύκλος της Μεταπολίτευσης έχει πλέον κλείσει οριστικά. Η ύπαρξη, για παράδειγμα, ανακοινώσεων που διερευνούν την εσωτερική πολιτική του καθεστώτος, δηλαδή τη σχέση του με το ερώτημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ή την οικονομική πολιτική της χούντας, είτε ανακοινώσεις για τις πρωτοβουλίες ενάντια στη δικτατορία που έλαβαν χώρα στο εξωτερικό υποδεικνύουν την προσπάθειά μας να συλλάβουμε τη δικτατορία στην ολότητά της".
Στις 47 ανακοινώσεις παλιότερων και νεότερων ερευνητών της περιόδου από την Ελλάδα και το εξωτερικό θα διερευνηθούν επίσης πεδία όπως οι πολιτισμικές δράσεις και η αμφισβήτηση, τα δημόσια-τεχνικά έργα και οι πολιτικές του χώρου, ο ρόλος της Εκκλησίας, οι πολλαπλές στάσεις απέναντι στο καθεστώς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό αλλά και η "στιγμή" της μετάβασης στη Δημοκρατία.
Παράλληλα με το συνέδριο, στο αίθριο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών θα επαναληφθεί η έκθεση που είχε οργανωθεί από τους ίδιους φορείς το 2007, με σπάνια τεκμήρια της περιόδου της δικτατορίας και του αντιδικτατορικού αγώνα. Τα εκθέματα προέρχονται κυρίως από τις συλλογές των ΑΣΚΙ και αντλήθηκαν από προσωπικά αρχεία αγωνιστών της περιόδου, αρχεία πολιτικών φορέων, αντιδικτατορικών ομάδων, νεολαιίστικων οργανώσεων, καθώς και από μια πολύ μεγάλη συλλογή ελληνικού και ξένου αντιδικτατορικού Τύπου. Φωτογραφίες, αφίσες, επιστολές, φυλλάδια, περιοδικά, εφημερίδες, κάρτες, σκίτσα και προκηρύξεις εικονογραφούν χρόνο τον χρόνο την πορεία του καθεστώτος και την πάλη εναντίον του από την έναρξη έως την πτώση του, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, όπως εκφράστηκε από τα πρόσωπα και τις οργανώσεις που υπερέβησαν τις παλιότερες διαχωριστικές γραμμές και αντιτάχθηκαν στη δικτατορία.
"Πενήντα χρόνια μετά. Νέες προσεγγίσεις στη δικτατορία των συνταγματαρχών"
Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών/ΕΙΕ και Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας,
20-22 Απριλίου 2017, Αμφιθέατρο «Λεωνίδας Ζέρβας»
Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Βασ. Κωνσταντίνου 48
