Live τώρα    
25°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
22.8°C26.3°C
3 BF 32%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.6°C26.2°C
3 BF 34%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
19.0°C24.8°C
2 BF 50%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.8°C
2 BF 65%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
23.9°C24.5°C
2 BF 33%
Για τα 77 χρόνια από την ίδρυση του ΕΑΜ
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Για τα 77 χρόνια από την ίδρυση του ΕΑΜ

Στις 27 Σεπτεμβρίου 1941, με πρωτοβουλία του εξουθενωμένου από τις μεταξικές διώξεις ΚΚΕ και τριών μικρών προοδευτικών κομμάτων, του Σοσιαλιστικού Κόμματος, της ΕΛΔ και του Αγροτικού Κόμματος, ιδρύθηκε το ΕΑΜ.

Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, το ΕΑΜ επιτέλεσε έναν από τους μεγαλύτερους άθλους στη νεότερη ελληνική ιστορία. Δημιούργησε έναν αξιόμαχο λαϊκό στρατό, που συγκρούστηκε με τις δυνάμεις του κατακτητή και καθήλωσε στην Ελλάδα ολόκληρες στρατιές, συμβάλλοντας στην τελική έκβαση του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Συγκρότησε ένα δυναμικό μαζικό κίνημα στις πόλεις και πέτυχε ιστορικές νίκες, όπως η ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης και η ακύρωση της παραχώρησης της Μακεδονίας στους Βούλγαρους. Ενεργοποίησε ένα πρωτοφανές κίνημα αλληλεγγύης, που αντιμετώπισε τον λιμό για ευρύτατα στρώματα της κοινωνίας. Κινητοποίησε τη νεολαία σε έναν ευγενικό αγώνα. Οργάνωσε τον αγροτικό πληθυσμό και δημιούργησε νέους θεσμούς αυτοδιοίκησης.

Το ΕΑΜ συσπείρωσε την τεράστια πλειοψηφία του ελληνικού λαού στο όραμα για μια απελευθερωμένη δημοκρατική Ελλάδα. Το μετεμφυλιακό κράτος προσπάθησε να σβήσει ή έστω να διαστρεβλώσει αυτή την ηρωική σελίδα της ιστορίας μας. Αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης σύρθηκαν στα δικαστήρια και καταδικάστηκαν σε θάνατο. Για δεκαετίες, η υπόνοια συμμετοχής στην Εθνική Αντίσταση ή έστω η θετική αναφορά σε αυτήν μπορούσε να καταστρέψει ανθρώπινες ζωές.

Το μεγάλο πολιτικό ρεύμα της μεταπολίτευσης και η ιδεολογική ήττα του μετεμφυλιακού κράτους οδήγησαν στην αποκατάσταση της Εθνικής Αντίστασης, τη δεκαετία του '80. Σήμερα, ένα δεύτερο κύμα ιστορικού αναθεωρητισμού έχει εμφανιστεί. Είναι απεγνωσμένο ιδεολογικό όπλο ενός πολιτικού κατεστημένου που κατέρρευσε και που αναζητά ακροδεξιά εργαλεία για να επιτεθεί στην Αριστερά και να αμφισβητήσει την ιστορική της συμβολή στους αγώνες αυτού του τόπου. Δεν πρόκειται να τους κάνουμε αυτή τη χάρη. Η Αριστερά, πάντοτε ανοιχτή στον απροκατάληπτο διάλογο και την ιστορική έρευνα, είναι ταυτόχρονα υπερήφανη για την ιστορία της. Άλλοι είναι εκείνοι που πρέπει να ντρέπονται.

Η "Αυγή" τιμάει σήμερα την επέτειο της ίδρυσης του ΕΑΜ με δύο σημαντικά κείμενα. Το ένα, είναι απόσπασμα από την ιστορική μπροσούρα του Δ. Γληνού “Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ”. Το άλλο, είναι τμήμα μιας ομιλίας που έκανε ο ιστορικός Νίκος Σβορώνος, το 1981, σε εκδήλωση για τα 40 χρόνια από την ίδρυση του ΕΑΜ. Τα δημοσιεύουμε με σεβασμό στη μνήμη τους και προς τιμήν όλων των αγωνιστών και αγωνιστριών της Εθνικής μας Αντίστασης.

Τo ΕΑΜ: η οργάνωση της ελληνικής αντίστασης ενάντια στον φασισμό

Του Νίκου Σβορώνου*

Το νοητικό εργαλείο με το οποίο κάποιοι ιστορικοί προσπαθούν να εξηγήσουν τα γεγονότα του 1940 με 1950 και που αποτελεί το άλλοθι κυρίως της δεξιάς ιστοριογραφίας είναι η συνωμοτική αντίληψη της Ιστορίας. Στην περίπτωσή μας, είναι γενικά παραδεκτό ότι η πρωτοβουλία για την ίδρυση του ΕΑΜ ήρθε από το ΚΚΕ, το οποίο κατάφερε επίσης να κρατήσει από την αρχή έως το τέλος τον έλεγχο της οργάνωσης αυτής.

Και ολόκληρη η δράση του ΕΑΜ, που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην ολοένα και μεγαλύτερη κλιμάκωση των εσωτερικών πολιτικοκοινωνικών αντιθέσεων που κατέληξαν στον Δεκέμβρη και στον εμφύλιο πόλεμο του 1948-49 οφείλεται σύμφωνα με την αντίληψη αυτή, σε συγκεκριμένο συνωμοτικό σχέδιο τού ΚΚΕ για την κατάληψη της εξουσίας και τη μεταβολή της Ελλάδας σε απλό δορυφόρο της Σοβιετικής Ένωσης.

Κι αν παραδεχτούμε προς στιγμή ότι τέτοιες ήταν οι προθέσεις των κομμουνιστών, που δεν υπάκουαν παρά σε μια μονολιθική γραμμή δοσμένη από τα έξω, χωρίς εσωτερικές διαμάχες και διαφωνίες, με σκοπό να μονοπωλήσουν την αντίσταση, θα πρέπει να αποδοθούν στους ανθρώπους αυτούς μαγικές υπεράνθρωπες ιδιότητες, για να καταφέρουν ώστε μια μικρή μειοψηφία της ελληνικής πολιτικής ζωής, που δεν ξεπέρασε ποτέ, στην καλύτερη περίπτωση, το 10% των ψηφοφόρων και που είχε υποστεί σοβαρά πλήγματα από τη δικτατορία του Μεταξά, για να μπορέσουν να εξαπατήσουν καθ' όλη τη διάρκεια της κατοχής τη μεγάλη πλειοψηφία του Ελληνισμού - οι διάφορες εκθέσεις των γερμανικών δυνάμεων κατοχής ανεβάζουν το ποσοστό της συμμετοχής στο ΕΑΜ στο 90% του πληθυσμού - και να κρατήσουν στις τάξεις τους ένα μεγάλο μέρος των Ελλήνων και των Ελληνίδων κι ύστερα από τον εμφύλιο πόλεμο, ώστε ή ΕΔΑ, νέα μορφή τού ΕΑΜ, να φτάσει στο 28% στις εκλογές του 1958, και ας προστεθεί ότι στις δυνάμεις αυτές ανήκε ένα μεγάλο μέρος από την πιο συνειδητή ομάδα του Ελληνισμού και από το πιο φωτισμένο τμήμα του είτε στην εργατική τάξη είτε στη μεσαία αστική τάξη, όση είχε το αίσθημα κάποιας εθνικής ανεξαρτησίας, είτε στον διανοούμενο και καλλιτεχνικό κόσμο της Ελλάδας.

Στην ηγεσία του ΕΑΜ προσάπτεται από τη μια μεριά η μονοπώληση της αντίστασης με σκοπό τη χρησιμοποίησή της για τη βίαιη κατάληψη της εξουσίας. Από την άλλη το χάσιμο της ευκαιρίας για μια τέτοια κατάληψη της εξουσίας και η συνθηκολόγηση με τις αντίπαλες δυνάμεις, και αυτό χωρίς κανένα στοιχείο σοβαρής απόδειξης.

Για τη μονοπώληση της αντίστασης και την αποτυχία να δημιουργηθεί μια ενιαία εθνική αντιστασιακή οργάνωση οφείλουμε να θυμηθούμε τούτο: Ότι οι προσπάθειες από τους πρώτους οργανωτές τού ΕΑΜ για τη συμμετοχή στην αντίσταση ενός όσο το δυνατό πλατύτερου φάσματος του πολιτικού κόσμου που αντιπροσώπευε τις ιθύνουσες ομάδες του έθνους συνάντησαν την επίμονη άρνησή τους ή κάποια καιροσκοπική στάση.

Στο τέλος οι ομάδες αυτές προτίμησαν να ιδρύσουν ξεχωριστές ομάδες αντίστασης, την ΕΚΚΑ ή τον ΕΔΕΣ, για να ονομάσουμε δύο μόνο από αυτές, με πολιτικά προγράμματα ομολογημένα ή ανομολόγητα εχθρικά προς το ΕΑΜ, ή να πάρουν μέρος στις δυνάμεις που έξω από την Ελλάδα είχαν ακολουθήσει τον βασιλιά και τις βασιλικές κυβερνήσεις.

Οι δυνάμεις που αντιπροσώπευαν το κοινωνικό κατεστημένο της εποχής, παρά τις ενδοταξικές και προσωπικές διαφορές τους, ακολούθησαν, καθοδηγούμενες άλλωστε από τη δυτική δύναμη, ιδιαίτερα από τη Μ. Βρετανία και τον μεγάλο πολιτικό ηγέτη της Ουίνστον Τσόρτσιλ, μια σταθερή και συνεπή τακτική που σκόπευε καθαρούς στόχους: την εξουδετέρωση του λαϊκού κινήματος που εκπροσωπούσε το ΕΑΜ, με κάθε τρόπο, έστω και με την ένοπλη επέμβαση με τη βοήθεια των ξένων συμμάχων.

Τα στενά περιθώρια της τότε ηγετικής τάξης του έθνους δεν μπορούσαν να ανεχθούν ούτε στον ελάχιστο βαθμό κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που θα απελευθέρωναν την ελληνική κοινωνία και που το άδηλο τέρμα τους προκαλούσε το φόβο. Έτσι μπόρεσαν να εκμεταλλευτούν κάθε ξεστράτημα από το πρόγραμμα που κήρυττε το ΕΑΜ, κάθε του σπασμωδική κίνηση. Γιατί ίσως το λαϊκό αυτό κίνημα, που δεν ταυτίζεται καθόλου στην κοινωνική του σύνθεση με το ΚΚΕ, που έπαιξε τον βαρύνοντα ρόλο στην ηγεσία του, δεν κατάφερε να διαμορφώσει μια συνεπή στρατηγική και τακτική.

Όπως και αν έχει το ζήτημα αυτό, μια άλλη διαπίστωση δεν πρέπει να μας ξεφεύγει: Το εαμικό κίνημα που είχε ως το τέλος τής ξενικής κατοχής με το μέρος του την πλειοψηφία του ελληνικού λαού, δεν είχε κανένα συμφέρον να προκαλέσει εμφύλιους πολέμους, όντας βέβαιο ότι ή αποκατάσταση ομαλής πολιτικής δημοκρατίας θα του εξασφάλιζε την πολιτική ηγεσία.

Πέραν όμως από τις σκέψεις αυτές, που αφορούν τους λόγους της σχετικής αποτυχίας ή της ήττας του λαϊκού κινήματος, είναι καιρός να δούμε τις βασικές του επιτυχίες. Και πολλές από αυτές λειτουργούν ώς τα σήμερα. Θα περάσω βιαστικά, υπενθυμίζοντάς τα μόνο, τα επιτεύγματα εκείνα που βρήκαν άμεση ανταπόκριση στις λαϊκές προσδοκίες και που εξηγούν τη μαζική προσέλευση στο κίνημα και την προσήλωση των μαχητών του:

Τον πατριωτισμό των Ελλήνων, με τη μακρόχρονη αντιστασιακή τους παράδοση. Την ενέργεια του ΕΑΜ για τη συντήρηση του πληθυσμού στα χρόνια της πείνας και της λεηλασίας ολόκληρου του εθνικού πλούτου. Την οργάνωση των μεγάλων απεργιών στις πόλεις, που ματαίωσαν τα γερμανικά σχέδια τής επιστράτευσης Ελλήνων εργατών για τα εργοστάσια τού Άξονα. Τις καθαρά στρατιωτικές επιχειρήσεις, που καθήλωσαν στην 'Ελλάδα κάμποσες γερμανικές και ιταλικές μεραρχίες...

Με την πολιτική αυτή συνειδητοποίηση συνδέεται επίσης και η πολιτιστική ανύψωση της αγροτιάς και ενός μεγάλου μέρους των λαϊκών αστικών στρωμάτων. Για πρώτη φορά ίσως στην Ελλάδα ο αγροτικός κόσμος ερχόταν σε αμεσότερη επαφή με τον επίσημο πολιτισμό.

* Απόσπασμα από ομιλία του Νίκου Σβορώνου για τα 40 χρόνια του ΕΑΜ, που πρωτοδημοσιεύτηκε στην "Αυγή", στις 17.9.1981

Η οργάνωση του αγώνα

Δεν είναι πια καιρός για χάσιμο για κανέναν. Ο καθένας από μας, ο κάθε ζωντανός Έλληνας πρέπει να θέσει στον εαυτό του το σκληρό και αμείλιχτο ερώτημα: "τι κάνει αυτός, τι συνεισφέρει, πώς βοηθάει το έθνος του για να σωθεί στην κρισιμότατη αυτή στιγμή κι ο ίδιος και όλοι οι άλλοι;". Κάθε εγωιστική και συμφεροντολογική σκέψη, κάθε μικρόψυχος υπολογισμός είναι έγκλημα, έγκλημα απέναντι στον εαυτό μας μα και απέναντι στο έθνος. Η κρίσιμη ώρα εσήμανε. Η ώρα των έργων, των αγώνων και των θυσιών. Δεν μπορεί πια να χάνεται ούτε στιγμή. Εσύ λοιπόν, Έλληνα εργάτη, υπάλληλε, τεχνίτη, επαγγελματία, σπουδαστή, αστέ, επιστήμονα, καλλιτέχνη, δικηγόρε, γιατρέ, διανοούμενε, δημοσιογράφε, αγρότη, κληρικέ, γυναίκα, νοικοκυρά, φοιτήτρια, ό,τι και αν είσαι, ρώτησε τον εαυτό σου: Τι κάνεις; Πως δουλεύεις για το σύνολο; Μήπως μένεις αργός και δεν κάνεις το υπέρτατο καθήκον σου;

Τι πρέπει να κάνεις; Νά τι πρέπει να κάνεις. Πρώτα -πρώτα, δεν πρέπει ποτέ, για κανένα λόγο, για καμιά περίπτωση να μένεις μόνος, ξεκομμένος από το σύνολο, άτομο ξεμοναχιασμένο. Ενώσου με τούς άλλους. Ενώσου με τους συναδέλφους σου, τούς συντρόφους σου, τους συντεχνίτες σου. Έμπα στην οργάνωσή σου, στο σωματείο σου, στον συνεταιρισμό σου, στην ένωσή σου, στο επαγγελματικό σωματείο και γίνε μέλος ενεργητικό. Παίρνε μέρος σ' όλους τους αγώνες, τις συζητήσεις για τα καθημερινά ζητήματα, προστάτευε τα δικαιώματά σου στη ζωή, για να εξασφαλιστεί ή ζωή σου, η συντήρηση η δική σου και των δικών σου.

Έπειτα αναζήτησε γύρω σου τούς φίλους και γνωστούς σου πού μπορείτε να καταρτίσετε μια ομάδα τού ΕΑΜ, ΕΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΕΑΜΝ*, Εθνικής Αλληλεγγύης κ.λπ. Οργανωθείτε στην ομάδα αυτή, βγάλτε γραμματέα και συνδεθείτε με την τοπική επιτροπή.

Διάβαζε τα δημοσιογραφικά όργανα της οργάνωσής σου και διάδινέ τα γύρω σου. Δίνε ταχτικά τη συνδρομή σου και παίρνε μέρος όσο μπορείς γενναιότερα στους εράνους.

Σκόρπιζε γύρω σου τα συνθήματα της καθημερινής πάλης και τα γενικότερα συνθήματα του εθνικο-απελευθερωτικού αγώνα. Φρονημάτιζε και δυνάμωνε τους γύρω σου, εμψύχωνε τους δισταχτικούς, τους δειλούς, και κοίταξε με κάθε τρόπο να πλατύνεις την οργάνωσή σου. Παίρνε μέρος ενεργητικό στους αγώνες, στις διαδηλώσεις, στις απεργίες, σε κάθε ομαδική εκδήλωση. Δείχνε απόλυτη αλληλεγγύη με όλους τους συναγωνιστές. Ξεσκέπαζε και κυνήγα τους προδότες και τους χαφιέδες. Ξεσκέπαζε όλους τους διασπαστές της απελευθερωτικής πάλης... Σε κάθε στιγμή κάνε το χρέος σου και μην αφήνεις ποτέ να περάσει μια μέρα χωρίς να ρωτήσεις τον εαυτό σου: Τι έκαμα σήμερα για τον εθνικο-απελευθερωτικό αγώνα; Σε τι έβλαψα τούς εχθρούς, σε τι βόηθησα το λαό μας να λυτρωθεί;

Δεν υπάρχει πια δικαιολογία καί πρόφαση για κανέναν Έλληνα να μένει αργός, να σταυρώνει τα χέρια του, να περιμένει μοιρολατρικά την εξέλιξη, να σκύβει το κεφάλι του μπροστά στην τυραννία και την προδοσία, να περιμένει από αλλού τη σωτηρία. Ο θάνατος κρούει τις πόρτες όλων μας. Η σκλαβιά, η πείνα, η αρρώστια, ο ηθικός εξευτελισμός, η εξαθλίωση, είναι πια μέσα στο σπίτι τού καθενός μας. Μην ελπίζεις να ξεφύγει, ό,τι και αν σοφιστείς. Ο χειρότερος εχθρός σου είναι η δειλία και η μοιρολατρία. Ο καλύτερος φίλος σου, η ενεργητική συμμετοχή στον αγώνα.

Μη μένεις λοιπόν αργός. Δούλεψε. Αγωνίσου. Πάλεψε. Σε περιμένει η νίκη, η λευτεριά, η πολιτισμένη ζωή, η ευτυχία. Από τις βάθη μιας τρισχιλιόχρονης ιστορίας σε ατενίζουν οι πρόγονοί σου, οι ήρωες και οι μάρτυρες. ΟΙ αγωνιστές του Μαραθώνα και της Σαλαμίνας, οι αγωνιστές του '21, οι ήρωες των αλβανικών βουνών. Μην ντροπιάσεις την ιστορία σου και μην προδώσεις τον εαυτό σου. Γίνου και συ ένας αγωνιστής τής λευτεριάς, μαζί μ' όλα τ' αδέρφια σου. Εμπρός! Όλοι οι Έλληνες, όλοι οι ζωντανοί άνθρωποι τούτης της γης, ενταχθείτε στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο.

* Απόσπασμα από την μπροσούρα του Δημήτρη Γληνού "Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ"

* Την εποχή που γράφτηκε το "Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ", δεν είχε ιδρυθεί ακόμα η ΕΠΟΝ.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL