Το πιο βαθύ τραύμα της ελληνικής περιπέτειας στον 20ό αιώνα, τον Εμφύλιο πόλεμο (1946-1949) που για δεκαετίες διαίρεσε βαθιά την ελληνική κοινωνία και αποτέλεσε το "φίλτρο" μέσα από το οποίο έγινε αντιληπτή συνολικά η δεκαετία του 1940, τοποθετεί εκ νέου στο προσκήνιο της δημόσιας συζήτησης, υπό τη συνθήκη της μνήμης και της διαχείρισής του, το συνέδριο με τίτλο "Διαδρομές του παρελθόντος. Ο εμφύλιος πόλεμος στη δημόσια ιστορία και τη μνήμη", το οποίο οργανώνουν τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας σήμερα και αύριο στο Ιωνικό Κέντρο (Λυσίου 11, Πλάκα) με τη συμμετοχή περισσότερων από 30 ιστορικών και κοινωνικών επιστημόνων.
Εβδομήντα χρόνια μετά, λοιπόν, τα ΑΣΚΙ μέσα από το συνέδριο επιχειρούν να διερευνήσουν τις "διαδρομές" του Εμφυλίου από την πρώτη μετεμφυλιακή περίοδο μέχρι σήμερα ανιχνεύοντας τη θέση του στη συλλογική μνήμη και τη δημόσια σφαίρα καθώς μεταβαλλόταν η ιστορική συγκυρία. Το συνέδριο "προσπαθεί να χαρτογραφήσει το αποτύπωμα της πρόσληψης του Εμφυλίου στην τέχνη, στη συλλογική συνείδηση, την τοπική μνήμη, στη σχολική εκπαίδευση, στον κινηματογράφο, ακόμα και στην τηλεόραση" τονίζει ο Τάσος Σακελλαρόπουλος, ιστορικός στο Μουσείο Μπενάκη και μέλος της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου, μαζί με τους Πολυμέρη Βόγλη, Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν, Μάνο Αυγερίδη και Ελένη Πασχαλούδη.
Εξηγώντας ότι για πρώτη φορά μέσω του συνεδρίου ο Εμφύλιος εξετάζεται μέσα από το πρίσμα της μνήμης και μέσα από μία πολυπρισματική οπτική, ο Τάσος Σακκελαρόπουλος υπογραμμίζει παράλληλα την ιδιαίτερη σημασία του συνεδρίου στην αποτύπωση των νέων κατευθύνσεων στης έρευνας και τη συμβολή του στη διερεύνηση πεδίων και θεματικών όπως οι πολιτικές της μνήμης και της λήθης, η μνήμη της βίας και η τοπική της διάσταση, οι αποτυπώσεις πτυχών του πολέμου στην τέχνη, στα παλιά και νέα μέσα ενημέρωσης, οι τρόποι ένταξης και διαπραγμάτευσης του συγκρουσιακού παρελθόντος στη σχολική εκπαίδευση, η συγκρότηση και η διαδρομή τόπων και κοινοτήτων μνήμης, καθώς και η διαχείριση του τραύματος στην ατομική και συλλογική μνήμη.
Όπως επισημαίνει ο συνομιλητής μας, στις συνεδρίες θα παρουσιαστούν εργασίες που "καταγράφουν τη μνήμη του σε τοπικές μνήμες, είτε πόλεων είτε περιοχών της υπαίθρου" και εργασίες "σχετικές με τη διαχείριση του εμφυλίου από τους πολιτικούς χώρους και τον τρόπο που τον διαχειρίστηκαν θεσμοί και πολιτικοί ως πολιτική μνήμη".
Επίσης θα παρουσιαστεί "η διαχείριση του Εμφυλίου και από αφιερώματα στον Τύπο που μας βοηθούν να κατανοήσουμε πώς διαχεόταν και "επικαιροποιούνταν" ο Εμφύλιος κατά τα μετεμφυλιακά χρόνια, πάντα σε διάλογο με την τρέχουσα κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα" λέει παραπέμποντας στην ανακοίνωση, που γίνεται αναφορά στη συγκρότηση της Κίνησης για την Ενωμένη Εθνική Αντίσταση. "Είναι σημαντική γιατί δεν αφορά τον εμφύλιο αλλά τη συνεννόηση και την επικοινωνία ανθρώπων οι οποίοι είχαν διαιρεθεί πολιτικά κατά τον Εμφύλιο, που όμως με την κίνηση αυτή, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, αναδεικνύει το θετικό της αντίστασης όταν πλέον το επιτρέπει η άμβλυνση της έντασης του Εμφυλίου".
Εξίσου σημαντική θεωρεί τη συνεδρίαση που αφορά τον Εμφύλιο ως ψυχικό τραύμα. "Είναι μια ψυχαναλυτικής προσέγγισης συνεδρία που αναλύει την κληρονομιά του τραύματος αλλά και την αντοχή, αναβίωση και επιβίωση του παρελθόντος" εξηγεί.
"Τώρα πια που το τραύμα έχει επουλωθεί μπορούμε να συζητήσουμε για τη διαχείρισή του" επισημαίνει ο γνωστός ιστορικός εξηγώντας τη σημασία του συνεδρίου στη σημερινή συγκυρία. "Η μελέτη του Εμφυλίου δεν τελειώνει", αλλά τώρα είναι η στιγμή "να μελετήσουμε την πρόσληψη και την αποτύπωσή του στην κοινωνία" τονίζει.
"Ειδικά σήμερα που οι σπουδές μνήμης αρχίζουν να έχουν πια την τιμητική τους, μπορούμε να βοηθηθούμε από τέτοιου είδους προσεγγίσεις, μόνο και μόνο από το γεγονός ότι θα φωτίσουν τη μεγάλη διάσταση του Εμφυλίου πολέμου στην καθημερινή ζωή της χώρας στη διάρκεια των δεκαετιών που τον διαδέχτηκαν" προσθέτει.
"Θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε γιατί ήταν τόσο ισχυρός και τόσο κυρίαρχος σε όλα τα πεδία της ζωής της χώρας στην καθημερινότητα, την ηθική, την καταστολή, την εκπαίδευση, τον στρατό, τα σώματα ασφαλείας, ακόμα και στη μαζική κουλτούρα".
Στις ανακοινώσεις της αυριανής πρώτης ημέρας του συνεδρίου (3 μ.μ. -9 μ.μ.) θα εξεταστούν οι "Αποτυπώσεις του Εμφυλίου στις τέχνες", "Ο Εμφύλιος στις οθόνες", "Εμφύλιος πόλεμος και ψυχικό τραύμα". Το Σάββατο (10 π.μ. - 7.30 μ.μ.) θα εξεταστούν "Η μνήμη της βίας και η τοπική διάσταση", "Πολιτικές της μνήμης και θεσμικοί λόγοι" και "Ο εμφύλιος πόλεμος στη σχολική εκπαίδευση".
