Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
22.0°C24.8°C
3 BF 39%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
21.0°C24.2°C
2 BF 52%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
18.8°C20.5°C
4 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
20 °C
19.3°C19.8°C
5 BF 60%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
22.9°C24.0°C
3 BF 33%
Η μυθοποίηση στα χρόνια του ’21
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η μυθοποίηση στα χρόνια του ’21

«Φεγγαράκι μου λαμπρό,

Φέγγε μου να περπατώ

Να πηγαίνω στο σκολειό

Να μαθαίνω γράμματα

Του θεού τα πράματα»

Η προέλευση αυτών των στίχων σε όλους μας από τα παιδικά μας χρόνια είναι λίγο-πολύ γνωστή. Αναφέρονται στην προσπάθεια κρυφής και απαγορευμένης από τους Τούρκους ελληνικής διδασκαλίας, η οποία, σύμφωνα με αμφιλεγόμενες μαρτυρίες, φέρεται ότι ελάμβανε χώρα κατά την Τουρκοκρατία. Μέχρι τη δεκαετία του 1970 διδασκόταν στο ελληνικό σχολείο ως ιστορική πραγματικότητα, κάτι το οποίο άλλαξε και πλέον θεωρείται θρύλος με ιστορική βάση ή απλώς στοιχείο της λαϊκής παράδοσης.

Οι λόγοι που υφίσταται μυθοποίηση ένα άτομο ή μια κοινωνική ομάδα είναι διάφοροι και ποικίλοι. Η πίστη στην ύπαρξη του κρυφού σχολειού βοήθησε στη δημιουργία εθνικής ενότητας και στην πίστη ότι η ελληνική, κοινή παιδεία δεν χάθηκε μέσα σε τόσα χρόνια σκλαβιάς. Στην περίπτωση του Καραϊσκάκη, λόγος ήταν η σημαντική του δράση καθώς και ο ξαφνικός του θάνατος στη μάχη εναντίον του εχθρού, ένα είδος θανάτου που, αναμφίβολα, αποτελεί σίγουρο τρόπο πρόσβασης στη σφαίρα του μύθου. Η Μαυρογένους και η Μπουμπουλίνα πολύ πιθανόν να μυθοποιήθηκαν και λόγω της γυναικείας τους φύσης, αφού αποτελούσαν την ακραία εξαίρεση ανάμεσα στους αγωνιστές. Κατά μια έννοια, θυσίασαν τη γυναικεία τους φύση και μετατράπηκαν σε εμβλήματα και σύμβολα, χάνοντας έτσι τη θηλυκή και γυναικεία ταυτότητά τους.

Από την άλλη μεριά, έχουμε τους αρματολούς και τους κλέφτες. Δύο εκ πρώτης όψεως εχθρικές κατηγορίες ατόμων μεταξύ τους, καθώς οι πρώτοι αποτελούσαν εργαλείο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας για την επιτήρηση περιοχών και έλεγχο των κλεφτών, ενώ οι ίδιοι οι κλέφτες ήταν μέλη ένοπλων, παράνομων ομάδων του βουνού. Λόγω όμως της μεταπήδησης από τη μια ομάδα στην άλλη καθώς και λόγω του κοινού τους στόχου για απελευθέρωση έχουν φτάσει να θεωρούνται ως κοινό σημείο της ιστορίας. Σημαντικό είναι να σημειωθεί ότι πλέον δεν δίνεται ιδιαίτερη σημασία στα εγκλήματα που είχαν διαπράξει, μιας και η μυθοποίησή τους είχε ως βασικό μέσο τα κλέφτικα τραγούδια και τις ηρωικές τους πράξεις.

Τέλος, ας πάρουμε το παράδειγμα του Αθανάσιου Διάκου, του οποίου, πέρα από τις πράξεις του, ο μαρτυρικός θάνατος από σούβλισμα αποτέλεσε άμεσο εισιτήριο για τη δημιουργία μύθου. Ακόμα και η δημοτική αναπαράσταση του θανάτου του βρίσκεται στη σφαίρα του μύθου: Εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός θέλ΄ αποθάνω ... Ολόρθο τον εστήσανε κι αυτός χαμογελούσε.

Σίγουρα δεν θα είχε την ίδια βαρύτητα η συμβολή του στον αγώνα αν δεν ήταν τόσο τραγικό το τέλος του;

Εν τέλει, όταν δημιουργείται ένας θρύλος ή ένας μύθος, πολλά είναι αυτά που ξεχνιούνται, άθελα ή εσκεμμένα, για την επίτευξή του. Ίσως τελικά να μην έχει και σημασία, μιας και ο απώτερος στόχος είναι η δημιουργία μιας ιστορίας που θα ενώσει ιδεολογικά έναν λαό και θα συμβάλει στη δημιουργία μιας κοινής, εθνικής ταυτότητας, γεγονός που σχεδόν πάντα επιτυγχάνεται. Όπως έχει ειπωθεί και από την Madeleine l' Engle, όταν χάνουμε τους μύθους μας χάνουμε και τη θέση μας στο σύμπαν.

Νικολέμμα-Πολυξένη Δημητρίου είναι λαογράφος

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL