"Θέλω να σημειωθεί ότι δεν έρχομαι εδώ με την ιδιότητά μου ως γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟΑ, αλλά ως μέλος του ΣΕΑ και πρώην διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, διότι το να έρθω με την ιδιότητα της προϊσταμένης της ΓΔΑΠ δεν είναι αρεστό στην πολιτική ηγεσία όπως μου δηλώθηκε". Με τη δήλωση - βόμβα της Πολυξένης Βελένη άνοιξε η συζήτηση για τα δημόσια μουσεία που διοργάνωσαν χθες το μεσημέρι στο Επιγραφικό Μουσείο ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων από κοινού με τον Ενιαίο Σύλλογο Υπαλλήλων ΥΠΠΟΑ, την Πανελλήνια Ένωση Συντηρητών Αρχαιοτήτων και άλλα σωματεία εργαζομένων του υπουργείου για να εκφράσουν την πλήρη αντίθεσή τους με την κυβερνητική εξαγγελία για τη μετατροπή του νομικού καθεστώτος δέκα μεγάλων μουσείων της χώρας που λειτουργούν ως υπηρεσίες του υπουργείου.
Πρόκειται για τα Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Βυζαντινό και Χριστιανικό, Επιγραφικό, Νομισματικό, Νεώτερου Ελληνικού Πολιτισμού, Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης» - Κέντρο Εθνομουσικολογίας, Αρχαιολογικό Θεσσαλονίκης, Βυζαντινού Πολιτισμού, Αρχαιολογικό Ηρακλείου και Ασιατικής Τέχνης. Μουσεία δηλαδή με μεγάλες επισκεψιμότητες, τα έσοδα των οποίων, μέσω του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων, συνδράμουν στη συντήρηση μικρότερων μουσείων της χώρας.
Ενδεικτική της κυβερνητικής πρακτικής του "αποφασίζομεν και διατάσσομεν" και στο επίμαχο θέμα, η δήλωση της γενικής διευθύντριας του ΥΠΠΟΑ επιβεβαιώνει ότι η πολιτική ηγεσία του υπουργείου δεν ορρωδεί προ ουδενός προκειμένου να επιτύχει τον σκοπό της. Στην προκειμένη περίπτωση, όπως ειπώθηκε σε όλους τους τόνους και υπογράμμισε η πρόεδρος του ΣΕΑ Τούλα Μαρκέτου στη συνέντευξη Τύπου που προηγήθηκε της ανοιχτής εκδήλωσης, η κυβερνητική επιδίωξη αφορά την "προσπάθεια εμπλοκής των ιδιωτών στη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς και του μουσειακού αποθέματος, προσπάθεια που περνά μέσα από την απαξίωση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας".
Προσπάθεια αποπροσανατολισμού
Αποδομώντας τα επιχειρήματα της κυβέρνησης που εμφανίζουν τη μετατροπή των μουσείων σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου ως κίνηση που δήθεν διασφαλίζει την αυτοτέλειά τους, η Τ. Μαρκέτου τόνισε ότι "είναι μια προσπάθεια τουλάχιστον αποπροσανατολιστική" δεδομένου ότι "τα μουσεία είναι ήδη ανεξάρτητα ως ειδικές περιφερειακές υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού". Χαρακτήρισε ευθύς εξαρχής την εξαγγελία "ενέργεια μη επιτρεπτή από το σύνταγμα της χώρας και την επιταγή του ότι η προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς ανήκει στο κράτος", διευκρινίζοντας παράλληλα ότι "τα ΝΠΔΔ, δεν ταυτίζονται με το κράτος. Έχουν νόμιμους σκοπούς, αλλά ειδικούς, ιδιωτικούς. Και η αλήθεια είναι ότι δεν επιδιώκουν δημόσιους σκοπούς χάριν του δημοσίου συμφέροντος".
"Η Αρχαιολογική Υπηρεσία περνά τη μεγαλύτερη κρίση στην πολυετή ιστορία της" τόνισε η πρόεδρος του ΣΕΑ, δεδομένου ότι "η απομάκρυνση των μεγάλων δημόσιων μουσείων από τον κορμό της ισοδυναμεί με ακρωτηριασμό, ενώ η απομάκρυνση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου ισοδυναμεί με την αφαίρεση της καρδιάς της ελληνικής τέχνης και του πολιτισμού για τους ειδικούς σκοπούς ενός ΝΠΔΔ".
Για κυβερνητική εξαγγελία που "ανοίγει τον δρόμο για να ιδιωτικοποιηθούν όχι καθαυτά τα μουσεία, αλλά λειτουργίες μέσα στον τομέα του πολιτισμού για τις οποίες είναι υπεύθυνο το κράτος" έκανε λόγο ο πρόεδρος του Ενιαίου Συλλόγου Υπαλλήλων του ΥΠΠΟΑ Δέδες Λιόνης. Αποδομώντας το τρίπτυχο "οικονομική αυτοτέλεια, εξωστρέφεια, διοικητική ευελιξία" που προτάσσει η κυβερνητική εξαγγελία, επισήμανε αφενός ότι "δεν υπάρχει παράδειγμα πολιτιστικού οργανισμού που να είναι αποκλειστικά αυτοχρηματοδοτούμενος", ενώ ως προς την εξωστρέφεια αναφέρθηκε στα ελληνικά μουσεία που διακρίνονται διεθνώς, όπως το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης ή το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, ακριβώς λόγω των εξωστρεφών δράσεών τους. Ως προς την ευελιξία ανέφερε ότι "όλες οι σχετικές με τα οικονομικά ενέργειες στα ΝΠΔΔ διέπονται από το ίδιο νομικό καθεστώς που αφορά όλο το Ελληνικό Δημόσιο".
Προς επίρρωση των αλλότριων στόχων της μετατροπής του νομικού καθεστώτος των μεγάλων μουσείων, έδωσε το παράδειγμα του Μουσείου Ακρόπολης, που ως ΝΠΔΔ το Διοικητικό του Συμβούλιο δεν έχει πάρει απόφαση να λειτουργήσει με δωρεάν είσοδο για το κοινό την επόμενη Κυριακή 2 Φεβρουαρίου, σε αντίθεση με όλα τα δημόσια μουσεία της χώρας.
Τώρα είναι αυτόνομα
"Ψευδεπίγραφο μοντέλο λειτουργίας" χαρακτήρισε το προτεινόμενο από την κυβέρνηση ο Στάθης Γκότσης, γραμματέας του Ενιαίου Συλλόγου Υπαλλήλων ΥΠΠΟΑ, δεδομένου ότι "τα δέκα μουσεία είναι και τώρα αυτόνομα διοικητικά, αφού διοικούνται από διευθυντές και έχουν τη δική τους ιεραρχία που υπάγεται και ορθά στο ευρύτερο σώμα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας για λόγους που συνδέονται με την ενιαία πολιτική διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς όπως το σύνταγμα και οι νόμοι ορίζουν". Έδωσε μάλιστα το παράδειγμα του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων που, ενώ είναι ΝΠΔΔ, "παραμένει ένας απαρχαιωμένος οργανισμός, πλήρως υποστελεχωμένος, όχι μόνο δυσλειτουργεί και αλλά έχει και την ευθύνη για πολλά από τα κακά των μουσείων που συνδέονται με τα πωλητήρια, τα αναψυκτήρια". Επισήμανε επίσης ότι "από την επιχειρούμενη αλλαγή του νομικού πλαισίου των μουσείων βάλλεται επίσης το επιστημονικό κύρος των μουσείων και η επιστημονική δουλειά που γίνεται εντός τους". Σε ό,τι αφορά το θέμα της εξωστρέφειας, θύμισε χαρακτηριστικά ότι το 2014, στην αναθεώρηση του Οργανισμού του υπουργείου Πολιτισμού, "η τότε γενική γραμματέας, νυν υπουργός, που τώρα επαγγέλλεται την εξωστρέφεια, ήταν εκείνη που έκοψε από τα δημόσια μουσεία της χώρας το Τμήμα Εκπαίδευσης και Επικοινωνίας, το οποίο επανέφερε η επόμενη κυβέρνηση".
Χωρίς μελέτη βιωσιμότητας
Παρακολουθώντας στη συζήτηση στρογγυλής τραπέζης την εισήγηση της Πολυξένης Βελένη η οποία εστίασε στις πολυσχιδείς δράσεις του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, επί δικής της διεύθυνσης αλλά και στη συνέχεια επί διεύθυνσης της αείμνηστης Λιάνας Στεφανή, διαπίστωνε εύκολα κανείς πόσο έωλο ακούγεται το επιχείρημα της εξωστρέφειας που επικαλείται η κυβέρνηση για τη μετατροπή των μουσείων. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον επίσης ήταν το θέμα των μελετών βιωσιμότητας που έθεσε ο διευθυντής του Επιγραφικού Μουσείου Αθανάσιος Θέμος υπογραμμίζοντας ότι δεν έχουν εκπονηθεί μελέτες βιωσιμότητας-σκοπιμότητας που θα αποδεικνύουν αφενός ότι μπορούν να είναι βιώσιμα τα μουσεία εφόσον μετατραπούν σε ΝΠΔΔ, αφετέρου ότι θα είναι βιώσιμα τα υπόλοιπα μουσεία και οι αρχαιολογικοί χώροι εφόσον χαθούν τα έσοδα από τα δέκα μεγάλα μουσεία.
Η χθεσινή εκδήλωση αφιερώθηκε στη μνήμη των αρχαιολόγων Λιάνας Στεφανή και Πάνου Βοσνίδη, που έφυγαν πρόωρα από τη ζωή πριν μερικές ημέρες.
Πόλυ Κρημνιώτη
Τούλα Μαρκέτου, πρόεδρος αρχαιολόγων: "Η απομάκρυνση των μεγάλων δημόσιων μουσείων από τον κορμό της ισοδυναμεί με ακρωτηριασμό, ενώ η απομάκρυνση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου ισοδυναμεί με την αφαίρεση της καρδιάς της ελληνικής τέχνης και του πολιτισμού για τους ειδικούς σκοπούς ενός ΝΠΔΔ"
