«Πιστεύω γενικά στον θάνατο, αλλά στον θάνατο του Νταλί σίγουρα όχι»
Σαλβαδόρ Νταλί
Το Μουσείο Σαλβαδόρ Νταλί, στη Φλόριντα των Ηνωμένων Πολιτειών, αξιοποιεί τις δυνατότητες της Τεχνητής Νοημοσύνης για να φέρει τον φημισμένο καλλιτέχνη πίσω στη ζωή!
Ο Νταλί αποτελούσε αναμφίβολα μία εκκεντρική προσωπικότητα, πειραματιζόταν συχνά μεταξύ άλλων και με την τεχνολογία και δοκίμαζε νέους τρόπους για να δημιουργήσει. Ήταν ο πρώτος καλλιτέχνης που δημιούργησε βίντεο του εαυτού του στο οποίο μιλούσε ενώ ζωγράφιζε και ένας από τους πρώτους που χρησιμοποίησε ολογράμματα στη δουλειά του. Στην επέτειο των 115 χρόνων από τη γέννησή του το Μουσείο εγκαινίασε το project «Ο Νταλί ζει!» επιβεβαιώνοντας την πεποίθηση που είχε ο ίδιος ο Νταλί για τον θάνατό του.
Το Μουσείο Σαλβαδόρ Νταλί φιλοξενεί περισσότερα από 2.000 έργα του καλλιτέχνη -πίνακες, σκίτσα, γλυπτά, και φωτογραφίες-, ενώ εκμεταλλεύεται τις δυνατότητες της τεχνολογίας για να ενισχύσει την παραδοσιακή μουσειακή πρακτική. Οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να βρεθούν, με τη βοήθεια της τεχνολογίας, μέσα σε δύο πίνακες αλλά και να ζήσουν μια εμπειρία εικονικής πραγματικότητας στην οποία μπορούν να κάνουν έναν περίπατο στον πίνακα «Archeological Reminiscence of Millet's Angelus». Το project «Ο Νταλί ζει!» (thedali.org/dali-lives/) περιλαμβάνει τρία video panels ύψους σχεδόν δύο μέτρων, στα οποία ο ίδιος ο Νταλί μιλά με τους επισκέπτες. Το μόνο που χρειάζεται να κάνουν είναι να χτυπήσουν το κουδούνι που υπάρχει στην άκρη του εκθέματος για να του τραβήξουν την προσοχή. Τα panels είναι τοποθετημένα σε διαφορετικούς χώρους του μουσείου και το καθένα προσφέρει μια διαφορετική εμπειρία. Στόχος η συναισθηματική εμπλοκή του επισκέπτη με τον καλλιτέχνη, καθώς έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν τoν Νταλί ως προσωπικότητα και να αλληλεπιδράσουν μαζί του!
Για να δημιουργηθεί η ψηφιακή προσομοίωση του Νταλί, χρησιμοποιήθηκε ένας αλγόριθμος Τεχνητής Νοημοσύνης που ανέλυσε εκατοντάδες συνεντεύξεις του μαθαίνοντας τις κινήσεις του προσώπου του. Παράλληλα, ένας ηθοποιός που του έμοιαζε μαγνητοσκοπήθηκε σε μια σειρά από σενάρια. Εφαρμόζοντας μια τεχνική παρόμοια με την τεχνολογία deepfake, η ψηφιακή προσομοίωση του προσώπου του Νταλί που μιλάει προσαρμόστηκε στο σώμα του ηθοποιού. Τέλος, με τη βοήθεια ενός άλλου ηθοποιού, με την κατάλληλη προφορά, ηχογραφήθηκαν ατάκες από τα κείμενα και τις συνεντεύξεις του Νταλί δημιουργώντας περισσότερα από εκατό μοναδικά κλιπ. Οι κινήσεις του ηθοποιού και το voice over βιντεοσκοπήθηκαν και ηχογραφήθηκαν πολλές φορές μέχρι να ταιριάξουν απόλυτα με το πρόσωπο που είχε δημιουργηθεί ψηφιακά με τη βοήθεια της Τεχνητής Νοημοσύνης. Χρειάστηκε συνολικά ένας ολόκληρος χρόνος από τη σύλληψη της ιδέας μέχρι την υλοποίησή της. Το αποτέλεσμα, ένα ψηφιακό έκθεμα στο οποίο ο Νταλί μπορεί να συζητήσει με τους επισκέπτες για πληθώρα θεμάτων, από τη ζωή και το έργο του μέχρι τον καιρό, ενώ δεν διστάζει να βγάλει και selfie μαζί τους!
Το project «Ο Νταλί ζει!» δείχνει την πρόθεση του μουσείου να παραμένει στην αιχμή της τεχνολογίας αγκαλιάζοντας νέες μεθόδους και μουσειακές τεχνικές ώστε να εμπλέκει τους επισκέπτες με τρόπους αντισυμβατικούς. Η τεχνολογία deepfake είναι συχνά αμφιλεγόμενη, όπως άλλωστε και ο ίδιος ο Νταλί. Υπάρχουν ασφαλώς αρκετά ηθικά διλήμματα που σχετίζονται με το να φέρνεις πίσω στη ζωή τους νεκρούς μέσω τεχνολογίας. To 2015 έγινε γνωστό ότι ο ηθοποιός Ρόμπιν Γουίλιαμς εξασφάλισε νομικά τη μη χρήση της εικόνας του σε οποιοδήποτε φιλμ ή διαφήμιση για 25 χρόνια μετά τον θάνατό του. Ήταν μία από τις πρώτες φορές που ηθοποιός έλαβε παρόμοια μέτρα, αλλά ίσως σηματοδοτεί την αυγή μιας νέας εποχής. Η ψηφιακή μετά θάνατον ζωή φαίνεται να είναι της μόδας. Το 2014 η Όντρεϊ Χέπμπορν αναστήθηκε ψηφιακά για τις ανάγκες της διαφήμισης της σοκολάτας Galaxy, ενώ ο Μάικλ Τζάκσον, ως ολόγραμμα, εκτέλεσε το κομμάτι του "Slave to the Rhythm" στα 2014 Billboard Music Awards, πέντε χρόνια μετά τον θάνατό του. Οι ηθικές προεκτάσεις της ψηφιακής «ανάστασης» χαμένων ειδώλων αποτελούν αντικείμενο συζήτησης τα τελευταία χρόνια. Οι τεχνολογικές εξελίξεις σύντομα θα επιτρέπουν τη φωτορεαλιστική απεικόνιση σε βίντεο οποιουδήποτε να λέει και να κάνει οτιδήποτε και αυτό σίγουρα εγείρει μια σειρά από ζητήματα που σχετίζονται μεταξύ άλλων και με την έξαρση των fake news.
Προς το παρόν, η ψηφιακή «ανάσταση» απαιτεί την άδεια της οικογένειας ή όποιου κατέχει τα αντίστοιχα δικαιώματα. Ο Νταλί δεν διαθέτει εν ζωή συγγενείς, έχρισε μοναδικό κληρονόμο το Βασίλειο της Ισπανίας στη διαθήκη του, οπότε η εν λόγω εμπειρία δημιουργήθηκε με την άδεια του Ιδρύματος Νταλί στην Ισπανία. Η εκκεντρική προσωπικότητα του Νταλί, που αγαπούσε τον πειραματισμό με την τεχνολογία, εξερευνούσε τα όρια της τέχνης και δεν πίστευε στον θάνατό του, φαίνεται ιδανική για την πρώτη περίπτωση ψηφιακής μετενσάρκωσης.
Το πορτρέτο της Μόνα Λίζα animated
Ερευνητές του Ινστιτούτου Επιστήμης και Τεχνολογίας Skolkovo και του Κέντρου Τεχνητής Νοημοσύνης της Samsung στη Μόσχα δημιούργησαν ένα animated πορτρέτο της Μόνα Λίζα. Για τη δημιουργία των ζωντανών πορτρέτων χρησιμοποιούνται μέθοδοι Τεχνητής Νοημοσύνης και Μηχανικής Μάθησης και συγκεκριμένα νευρωνικά δίκτυα που μαθαίνουν αναλύοντας εικόνες αναφοράς. Οι κινήσεις του προσώπου που προκύπτουν εφαρμόζονται μετά σε μια στατική εικόνα, όπως για παράδειγμα η Μόνα Λίζα. Όσο περισσότερα καρέ και γωνίες υπάρχουν διαθέσιμα τόσο πιο ρεαλιστικό είναι το αποτέλεσμα. Σύμφωνα με τους ερευνητές, 32 εικόνες αναφοράς αρκούν για να παραχθεί ένα πλήρως ρεαλιστικό αποτέλεσμα, με όσους κινδύνους μπορεί να συνεπάγεται η δυνατότητα αυτή. Χρησιμοποιώντας μόνο μερικά καρέ, οι ερευνητές δημιούργησαν κινούμενα πορτρέτα, τα λεγόμενα deepfakes, της Όπρα, της Μέριλιν Μονρόε και του Άλμπερτ Αϊνστάιν. Το αποτέλεσμα μπορείτε να δείτε στο YouTube (Video: Few-Shot Adversarial Learning of Realistic Neural Talking Head Models). Τα ζωντανά πορτρέτα της Μόνα Λίζα, του αριστουργήματος του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, προκύπτουν από μόνο μία εικόνα, οπότε το αποτέλεσμα μπορεί να αφήσει μια περίεργη αίσθηση στον θεατή.
Λήδα Αρνέλλου
