Το Πρίσμα κυκλοφορεί λίγο παραπάνω από δύο έτη και το παρόν τεύχος είναι μια προσπάθεια να δούμε ταυτόχρονα το παρελθόν και το παρόν. Έχουμε συμπεριλάβει παλιότερα και νέα άρθρα, με τα οποία επιχειρήσαμε να χτίσουμε μια χαλαρή αφήγηση αναστοχασμού. Ο αναστοχασμός είναι μια διαδικασία που, αναπόφευκτα, εμπλέκει τη μνήμη, συνεπώς τον χρόνο. Η μνήμη, ωστόσο, δεν συνδιαλέγεται με τον ίδιο τον χρόνο. Αυτοί οι δύο είναι αντίπαλοι. Δεν υπάρχει κάποιο χρονοντούλαπο στο οποίο πάει η μνήμη μας και επαναφέρει τα πράγματα που θέλουμε να θυμηθούμε. Δεν είναι στη φύση του χρόνου να μας προσφέρει αυτή την πολυτέλεια. Ο χρόνος δεν είναι νεκρομάντης. Ο χρόνος είναι κλέφτης. Δεν μας βοηθάει να θυμηθούμε. Αντιθέτως, όλα όσα γίνονται χάνονται στις ερήμους της ιστορίας. Στη διαδικασία της ανάμνησης ο άνθρωπος είναι μόνος και ο χρόνος είναι ο απόλυτος εχθρός του. Η μνήμη δεν είναι ανάκληση γεγονότων αλλά ανακατασκευή γεγονότων που έχουν συμβεί. Είναι ένας μηχανισμός που επινοεί εκ νέου όσα συνέβησαν και μας βοηθάει να μαθαίνουμε και να επιβιώνουμε. Είναι η μοναδική άμυνα που έχουμε απέναντι στον χρόνο.
Οι άνθρωποι δεν είμαστε ποτέ βέβαιοι που θα μας οδηγήσει η επόμενη κίνησή μας, γιατί οι διαδοχές των επιλογών μας δεν αποτελούν μια γραμμική συνέχεια. Μόλις κάνουμε κάτι, αυτό χάνεται μέσα στον ιστορία. Οι πράξεις μας, δηλαδή, έχουν πάντα αποστάσεις μεταξύ τους, όπως είναι και οι αποστάσεις μεταξύ των σκαλοπατιών σε μια σκάλα. Κάθε φορά που πατάμε σε ένα σκαλοπάτι και αφήνουμε το προηγούμενο, το κενό ανάμεσα στο παρόν και στο παρελθόν είναι αγεφύρωτο. Κάθε βήμα μας προς το μέλλον είναι για μια στιγμή ένα άλμα στο κενό. Ποτέ δεν μπορούμε να είμαστε πραγματικά σίγουροι ότι το βήμα θα γίνει. Ελπίζουμε ότι θα καταφέρουμε να στηριχτούμε στο επόμενο σκαλοπάτι και δεν θα χαθούμε στην άβυσσο. Η κίνησή μας στη σκάλα του χρόνου κρύβει τον φόβο της αβεβαιότητας. Οι άνθρωποι φοβόμαστε την αβεβαιότητα, γιατί αυτή συνεπάγεται απώλεια ελέγχου. Και ο άνθρωπος θέλει να ελέγχει τα πάντα, για να έχει την ψευδαίσθηση ότι θα νικήσει τον χρόνο και θα αποφύγει τον θάνατο. Οι επιστήμες είναι η προσπάθειά μας να είμαστε βέβαιοι ότι το βήμα θα γίνει. Είναι η προσπάθειά μας να ελέγξουμε τον κόσμο. Είναι η προσπάθειά μας να νικήσουμε τον χρόνο και το αναπόφευκτο τέλος. Το σημαντικό είναι να αποδεχτούμε ότι δεν θα τα καταφέρουμε. Δεν θα τα καταφέρουμε γιατί πολύ απλά η σκάλα δεν τελειώνει…
Η συντακτική ομάδα του Πρίσματος σας εύχεται καλές γιορτές και το νέο έτος να δώσει σε όλες και όλους μας τη δύναμη για νέα σκαλοπάτια.
Δημήτρης Πετάκος
