Συνέντευξη του συγγραφέα Κωνσταντίνου Ριζόπουλου στον Γιάννη Κοντογιάννη
Σε τι διαφέρει το καβάλι από το φλάουτο ή τη φλογέρα;
Το καβάλι είναι ευθύαυλος, ο ήχος του βγαίνει φυσώντας λοξά από τη μια άκρη του σωλήνα. Ο αέρας χτυπάει στην κόχη του τοιχώματος του σωλήνα και παράγει τον ήχο. Είναι φλάουτο και ανήκει στην οικογένεια της ποιμενικής φλογέρας. Ενώ όμως η φλογέρα είναι μικρή σε μήκος και βγάζει ένα λαμπρό ήχο, το καβάλι είναι αρκετά μακρύτερο, από 60 ώς 90 εκατοστά, και βγάζει έναν πιο βραχνό ήχο.
Για ποιο λόγο επέλεξες το καβάλι και τι σε έβαλε στη διαδικασία να γράψεις το βιβλίο;
Έχω ασχοληθεί με έγχορδα παραδοσιακά όργανα. Έπειτα από ένα ατύχημα που είχα, δεν μπορούσα να παίζω έγχορδα με την ίδια ευκολία. Την ίδια περίοδο δεν μπορούσα να χρησιμοποιώ ποδήλατο ή μοτοσυκλέτα, αλλά μόνο αυτοκίνητο. Διαπίστωσα ότι στα φανάρια έχανα πολλή ώρα, οπότε ξεκίνησα να παίζω μέσα στο αυτοκίνητο ένα λαϊκό φλάουτο που είχα αγοράσει από την Ουγγαρία. Ψάχνοντάς στο Διαδίκτυο για το φλάουτο βρήκα το καβάλι, άκουσα ηχογραφήσεις και μου άρεσε πολύ ο ήχος του.
Πληροφορίες για το καβάλι μαζεύω εδώ και περίπου οκτώ χρόνια, τόσο λαογραφικά όσο και κατασκευαστικά, που με ενδιαφέρουν πάρα πολύ. Η αφορμή για τη συγγραφή του βιβλίου δόθηκε όταν κάποια στιγμή ξεκίνησα να διδάσκω Μουσική στο Κοινωνικό Ωδείο του Βύρωνα. Έφτιαξα ένα εργαστήριο για το καβάλι το οποίο ακολουθούσε τη φιλοσοφία που αποτυπώνεται και στο βιβλίο. Δηλαδή πρώτα μαθαίνουμε την ιστορία, στη συνέχεια κατασκευάζουμε τα ίδια μας τα όργανα και ακολουθεί η εκμάθηση. Το εργαστήριο αυτό συνεχίζει τη λειτουργία του μέχρι σήμερα.
Στο βιβλίο περιγράφεται η κατασκευή ενός πλαστικού καβαλιού. Πόσο λειτουργικό είναι το όργανο και πόσο διαφέρει ο ήχος από ένα ξύλινο;
Το ξύλο χρειάζεται ειδικά εργαλεία και γνώσεις, επομένως η κατασκευή είναι πολύ δυσκολότερη. Το PVC είναι ένα υλικό που βρίσκει κανείς εύκολα. Αν και κατά κανόνα ο ήχος του ξύλινου είναι πιο ζεστός, ο ήχος του πλαστικού δεν απέχει πολύ από αυτόν του ξύλινου.
Επίσης, είναι προτιμότερο για έναν αρχάριο να χρησιμοποιήσει το πλαστικό, διότι στην προσπάθειά του να καταφέρει να βγάλει ήχο, συγκεντρώνεται μεγάλη ποσότητα σάλιου στο όργανο. Για το πλαστικό όργανο αυτό δεν είναι πρόβλημα, ενώ το ξύλινο χρειάζεται συντήρηση και είναι κατά κανόνα ακριβότερο.
Αν κάποιος ακολουθήσει τις οδηγίες, θα φτιάξει ένα όργανο καλοκουρδισμένο. Επομένως, ένας σπουδαστής έχει στα χέρια του ένα σωστό όργανο, με το οποίο μπορεί να παίξει άνετα, ενώ ένας επαγγελματίας μπορεί να βγάλει έναν αξιοπρεπέστατο ήχο.
Πόσο σημαντικό είναι για αυτά τα όργανα να εντάσσει κανείς και ένα κομμάτι Ιστορίας στη διδασκαλία τους;
Παραδοσιακά, οι οργανοπαίχτες μαθαίναν από τους παλιότερους, γνώριζαν το όργανο και συνήθως το έφτιαχναν μόνοι τους. Πολλές φορές δεν πετυχαίνανε, αλλά αυτό δεν τους αποθάρρυνε, έφτιαχναν άλλο. Χρόνο είχανε, ειδικά οι βοσκοί. Ήθελα να μεταφέρω αυτή τη λογική με μια πιο σύγχρονη προσέγγιση. Δηλαδή αυτός που θα ασχοληθεί με το όργανο να φτιάξει το δικό του, να το στολίσει και να δεθεί. Έχω έναν μαθητή ο οποίος έχει κατασκευάσει πολλά καβάλια και τα στολίζει με διάφορα σχέδια.
Μπορεί κάποιος χωρίς καθόλου υπόβαθρο στη μουσική να πάρει το βιβλίο και να μάθει;
Το βιβλίο έχει ένα αρκετά εκτεταμένο κεφάλαιο σχετικά με το τι θεωρία πρέπει να γνωρίζει κάποιος για να μπορεί να μελετήσει τις ασκήσεις και τα κομμάτια. Γράφοντας το βιβλίο και από την εμπειρία που είχα από τους μαθητές μου, που δεν είχαν προηγούμενη μουσική γνώση, αντιλήφθηκα ότι πολλοί το είδαν σαν ευκαιρία να προσεγγίσουν την παραδοσιακή μουσική. Επομένως, αυτό το βιβλίο είναι μια πολύ καλή ευκαιρία να προσεγγίσει κανείς την παραδοσιακή μουσική, να ενημερωθεί για την παράδοση, να φτιάξει ένα όργανο, να το μάθει, να μάθει να παίζει κάποια τραγούδια και να εμβαθύνει όσο επιθυμεί. Αυτό είναι κάτι που δεν έχω δει σε αυτή την έκταση σε άλλα βιβλία με μεθόδους εκμάθησης.
Έχω διαλέξει τη δυτική σημειογραφία επειδή οι περισσότεροι είναι πιο εξοικειωμένοι με αυτή από ό,τι με τη βυζαντινή. Αν κάποιος παίζει ένα άλλο μουσικό όργανο, είναι πιθανότερο να γνωρίζει τη δυτική, παρά τη βυζαντινή σημειογραφία, παρόλο που η βυζαντινή σημειογραφία είναι καταλληλότερη για ένα παραδοσιακό όργανο. Κάνω τη σύνδεση όμως της παραδοσιακής με τη δυτική, αναφερόμενος στους δρόμους, στα μακάμ, στη σχέση που μπορεί να έχουν με τις κλίμακες αλλά και σε τι μπορεί να διαφέρουν. Βέβαια, τα τραγούδια που περιέχονται είναι γραμμένα στη δυτική σημειογραφία.
Τι πιστεύεις ότι κάνει αυτό το βιβλίο ξεχωριστό;
Είναι το πρώτο βιβλίο ευρείας κυκλοφορίας για το καβάλι στην Ελλάδα, το πρώτο βιβλίο που περιέχει πρακτικές οδηγίες για να κατασκευάσεις το όργανο που θα μάθεις και το πρώτο μουσικό βιβλίο με εφαρμογή επαυξημένης πραγματικότητας. Το τελευταίο ίσως φαίνεται οξύμωρο για ένα παραδοσιακό όργανο, ωστόσο πρόκειται για μια σύγχρονη προσέγγιση στην παράδοση. Έχουμε να κάνουμε με τον σύγχρονο άνθρωπο. Δεν είναι σωστό να προσεγγίζουμε την παράδοση μόνο με παραδοσιακά μέσα.
Ο Κωνσταντίνος Ριζόπουλος είναι μουσικός, αρχιτέκτονας εσωτερικών χώρων και βιβλιοθηκονόμος. Το βιβλίο του «Καβάλι: Ο ήχος της υπαίθρου. Ιστορία-κατασκευή-εκμάθηση» περιέχει οδηγίες κατασκευής, ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία, πλούσιο φωτογραφικό υλικό και ολοκληρωμένη μέθοδο εκμάθησης με ασκήσεις και κομμάτια. Συνοδεύεται από εφαρμογή επαυξημένης πραγματικότητας, η οποία διευκολύνει την κατασκευή και εκμάθηση του οργάνου. Οι φωτογραφίες του βιβλίου έχουν τραβηχτεί από το φωτογράφο Γιάννη Πανούση, ενώ η φιλολογική επιμέλεια έχει γίνει από την Ελευθερία Τελειώνη. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Φίλιππος Νάκας.
Γιάννης Κοντογιάννης
