Στο προηγούμενο φύλλο μιλήσαμε για τη μετάβαση σε ένα καθεστώς μετα-αλήθειας, όπου «τα αντικειμενικά γεγονότα έχουν μικρότερη επίδραση στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης απ’ ό,τι η επίκληση σε συναισθήματα και προσωπικές πεποιθήσεις». Ο κρίσιμος παράγοντας σε αυτή τη μετάβαση είναι η ψηφιοποίηση της γνώσης. Η γνώση μετατρέπεται σε πληροφορία και αποθηκεύεται στον ψηφιακό χώρο. Αυτό σημαίνει ότι οι μεγάλες θεωρητικές συνθέσεις της εποχής του εγκυκλοπαιδισμού διασπώνται σε ενότητες, καθεμιά από τις οποίες αντιπροσωπεύει επιμέρους ιδιότητες ή χαρακτηριστικά ενός φαινομένου. Χάρη στις τεχνολογικές δυνατότητες διαχείρισης της πληροφορίας, οι ενότητες αυτές μπορούν να υπάρξουν και να διακινηθούν αυτοτελώς στον ψηφιακό χώρο. Υπό αυτή την έννοια, ο ψηφιακός κόσμος είναι ένας κόσμος δυνάμεων οι οποίες αντιστοιχούν σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των «φυσικών» οντοτήτων, αλλά εξίσου εύκολα μπορούν να ανασυνδυαστούν για να δημιουργήσουν οντότητες που υφίστανται αποκλειστικά εντός του ψηφιακού πλαισίου.
Πώς παράγεται νέα γνώση στον ψηφιακό χώρο; Ας σκεφτούμε πρώτα πώς παράγεται νέα γνώση στον προ-ψηφιακό, μαθηματικό χώρο: Αφετηρία είναι οι εξισώσεις που περιγράφουν τη δομή και την εξέλιξη στον χρόνο ενός φαινομένου. Η επίλυση του συστήματος εξισώσεων οδηγεί σε μια μαθηματική έκφραση που περιγράφει μια νέα κατάσταση στον φυσικό κόσμο. Η παρατήρηση ή το πείραμα εξασφαλίζουν ότι η αρχική και η τελική αναφορά στον φυσικό κόσμο έχουν εμπειρικό περιεχόμενο. Συνεπώς, η διαδικασία παραγωγής νέας γνώσης σε αυτή την περίπτωση χαρακτηρίζεται από γραμμικότητα και αναφορικότητα.
Αντιθέτως, η παραγωγή νέας γνώσης στον ψηφιακό χώρο δεν εκκινεί από τα φαινόμενα, αλλά από τα συστατικά τους, δηλαδή από τις ψηφιοποιημένες δυνάμεις που αντιστοιχούν στα φαινόμενα του φυσικού κόσμου. Επίσης, ο τρόπος εργασίας δεν είναι η επίλυση, αλλά η αναζήτηση και ο συνδυασμός, η στατιστική επεξεργασία και η μετασχηματιστική ανάλυση αυτών των δυνάμεων. Η διαδικασία παραγωγής νέας γνώσης σε αυτό το πλαίσιο δεν χαρακτηρίζεται ούτε από γραμμικότητα ούτε από αναφορικότητα: Μπορεί να ξεκινήσει από οποιοδήποτε σημείο του ψηφιακού χώρου και να προχωρήσει συνδυαστικά ή κλαδικά για να καταλήξει σε ένα ή περισσότερα προϊόντα που θα τοποθετηθούν και πάλι εντός του ψηφιακού χώρου. Υπό αυτή την έννοια, η διαδικασία παραγωγής νέας γνώσης στον ψηφιακό χώρο είναι αυτοαναφορική. Αν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε μια ιστορική αναλογία, μοιάζει με τον τρόπο παραγωγής γνώσης μέσω των υπομνημάτων στο πλαίσιο της αριστοτελικής φιλοσοφίας. Ο στόχος της δεν είναι να αυξήσει το φορτίο αλήθειας (πράγμα που προϋποθέτει μια σχέση εξωτερικότητας), αλλά να πολλαπλασιάσει τα νοήματα και να πυκνώσει το εννοιολογικό περιεχόμενο του ψηφιακού χώρου.
Συνεπώς, η ψηφιακή γνώση από τη φύση της δεν δεσμεύεται από τα «πραγματικά» γεγονότα. Είναι α/νόητη, άν/αρχη, ά/τακτη και εγγενώς δημιουργική. Και η τεράστια φιλολογία που αναπτύσσεται τον τελευταίο καιρό, με αφορμή το φαινόμενο των fake news, για τον έλεγχο της γνώσης στον ψηφιακό χώρο είναι απλώς ύποπτη.
