Live τώρα    
19°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
19 °C
16.2°C20.7°C
2 BF 53%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
17 °C
15.2°C17.7°C
1 BF 74%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.8°C16.6°C
3 BF 68%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
17 °C
16.0°C18.0°C
2 BF 59%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
15.9°C15.9°C
0 BF 55%
Ιστορία του Σκακιού
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ιστορία του Σκακιού

Το σκάκι είναι ένα παιχνίδι που έχει τις ρίζες του στους αρχαίους χρόνους και περιέχει στοιχεία λογικής, Γεωμετρίας, μοτίβων, στρατηγικής, μνήμης κ.ά. Απαιτεί δύο παίκτες, οι οποίοι παίρνουν καθένας μία πλευρά της σκακιέρας που αντιστοιχεί στα λευκά ή τα μαύρα κομμάτια. Ο καθένας έχει στη διάθεσή του 16 πεσσούς που διαφέρουν ως προς το ποιόν των δυνατοτήτων τους. Ο λευκός ξεκινά πάντα πρώτος και κάθε παίκτης κάνει μία κίνηση τη φορά. Στόχος του παιχνιδιού είναι να κάνει κάποιος από τους δύο ρουά ματ, δηλαδή να περικυκλώσει τον αντίπαλο βασιλιά, χρησιμοποιώντας αρμονικά και επιδέξια τα κομμάτια του. Για να φτάσουμε σε αυτό το αποτέλεσμα, μπορούμε να περάσουμε από τρία βασικά μορφολογικά στάδια: το άνοιγμα, δηλαδή την αρχή της παρτίδας, το μέσον, δηλαδή τη φάση κατά την οποία βρίσκονται πολλά κομμάτια ακόμα στη σκακιέρα, και το φινάλε, όταν ύστερα από έναν αριθμό κινήσεων έχουν απομείνει λίγοι πεσσοί. Προφανώς δεν είναι απαραίτητο ένας αγώνας να περάσει και από τα τρία αυτά στάδια.

Το παιχνίδι έχει αλλάξει πολύ από τότε που δημιουργήθηκε, όχι μόνο επειδή έχουν προστεθεί κάποιοι σχετικά καινούργιοι κανόνες, για να προσαρμοστεί στην εξέλιξη της σκακιστικής σκέψης, αλλά βασικά λόγω της συσσωρευμένης γνώσης και -τα τελευταία χρόνια- λόγω της εισόδου του απόλυτου σκακιστή, του υπολογιστή. Αρχίζοντας από σήμερα, και για ακόμα τρία φύλλα, θα προσπαθήσουμε να καλύψουμε τις βασικές περιόδους της ιστορίας του σκακιού όσο το δυνατόν πιο εμπεριστατωμένα και απλουστευμένα.

Δεν είναι ξεκάθαρο ποιος είναι ο άμεσος πρόγονος του σκακιού. Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από τους αρχαίους χρόνους, στην περιοχή από την Ελλάδα και την Αίγυπτο μέχρι και την Κίνα. Παρά ταύτα, δεν έχει μέχρι σήμερα προσδιοριστεί ούτε ο εφευρέτης του, ούτε ο χρόνος της εμφάνισής του. Πολλές ανεπιβεβαίωτες θεωρίες έχουν αναπτυχθεί ως προς τη αρχική μορφή του που παιζόταν στις Ινδίες πριν περίπου 15-20 αιώνες, δηλαδή γύρω στην ελληνιστική περίοδο. Είχε διαφορετικούς πεσσούς από το σκάκι (τους ελέφαντες, το ιππικό, τα άρματα και το πεζικό) και παίζονταν από τέσσερα άτομα που το καθένα κατείχε μια γωνία της σκακιέρας. Από όλες αυτές τις θεωρίες, επικρατέστερη εκδοχή είναι ότι το σκάκι τελικά προήλθε από την Ινδία και εφευρέτης του ήταν ο βραχμάνος Σίσσα, σε εποχή όμως απροσδιόριστη. Σύμφωνα με τον μύθο, στον Σίσσα είχε ανατεθεί το έργο να δημιουργήσει ένα παιχνίδι για την ικανοποίηση του ηγεμόνα της περιοχής του. Όταν του το παρουσίασε, ο δεύτερος εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ, που ήταν πρόθυμος να προσφέρει στον δημιουργό όποια ανταμοιβή ήθελε. Εκείνος ζήτησε τόσους κόκκους σιτάρι όσοι θα μαζεύονταν αν έβαζαν στο πρώτο τετράγωνο της σκακιέρας έναν κόκκο, στο δεύτερο δύο, στο τρίτο τέσσερις, στο τέταρτο οκτώ κ.ο.κ., διπλασιάζοντας κάθε φορά στο επόμενο τετράγωνο. Ο ηγεμόνας διέταξε την προσφορά του σιταριού, θεωρώντας το αίτημα ταπεινό. Όμως, στην πραγματικότητα ο Σίσσα είχε ζητήσει παραπάνω από 900.000.000.000 τόνους!

Απαρχές

Το σκάκι, στη μορφή που το γνωρίζουμε σήμερα διαμορφώθηκε γύρω στο 1500, καθώς οι τελευταίες αλλαγές στις φιγούρες, τις κινήσεις και στους κανονισμούς γίνονται το 1475 και το 1496 εκδίδεται το πρώτο βιβλίο με θέμα το σκάκι (από αυτά που έχουν σωθεί) από τον Ισπανό Λουίς Λουτσένα, παίκτη που πρόσφερε πάρα πολλά στο σκάκι, τόσο στο άνοιγμα όσο και σε τακτικούς υπολογισμούς. Έχει ενδιαφέρον, μάλιστα, ότι ήδη από εκείνη την εποχή οι παίκτες συνειδητοποιούν πόσο σημαντικές είναι οι πρώτες κινήσεις και πώς αυτές πρέπει να διέπονται από κάποιο γενικό πλάνο. Ένας από τους πρώτους πολύ σημαντικούς παίκτες ήταν ο Ισπανός μοναχός Ροδρίγο (Ρούι) Λόπεζ Ντε Σεγούρα, ο οποίος κατά την περίοδο 1559-1575 πρόσφερε από τα πρώτα και σίγουρα από τα σημαντικότερα κομμάτια θεωρίας του ανοίγματος στην Ιστορία. Μάλιστα, πρόσφερε στη θεωρία, δηλαδή στις γνωστές και αναλυμένες κινήσεις ανοίγματος, την Ισπανική Παρτίδα (ή αλλιώς Παρτίδα Ρουί Λόπεζ), η οποία θεωρείται μέχρι σήμερα ότι εξασφαλίζει στον λευκό τις περισσότερες ελπίδες να αποκτήσει πλεονέκτημα. Έχει ενδιαφέρον ότι στους 8 από τους 12 αγώνες μεταξύ του σημερινού παγκόσμιου πρωταθλητή Μάγκνους Κάρλσεν (Νορβηγία) και του ταλαντούχου Ρώσου Σεργκέι Καριάκιν επιλέχτηκε από τα λευκά αυτή η «βαριάντα», που δείχνει πόσο δυνατό θεωρείται αυτό το άνοιγμα ύστερα από σχεδόν πέντε αιώνες! Πολύ γνωστή επίσης είναι και η βαριάντα Λόπεζ της ρωσικής άμυνας. Εν ολίγοις, ο Λόπεζ ήταν ο πρώτος που μελέτησε συστηματικά το σκάκι τον 16ο αιώνα και έθεσε τα θεμέλια για τη μοντέρνα θεωρία του σκακιού.

Ακόμα ένας αξιοσημείωτος παίκτης ήταν ο Ιταλός Τζοακίνο Γκρέκο. Έζησε μεταξύ 1590 και 1630. Υπήρξε ίσως ο σημαντικότερος γκραν μετρ του 17ου αιώνα και ένας από τους σπουδαιότερους παίκτες στην Ιστορία του παιχνιδιού. Πουλούσε αντίγραφα από παρτίδες αλλά και τακτικές σε πολλούς διάσημους της εποχής και εξασφάλιζε αδρή αμοιβή από την ενασχόλησή του με το σκάκι. Η κλασική θυσία αξιωματικού (greek gift) παίχτηκε για πρώτη φορά από αυτό τον παίκτη, τακτική σύμφωνη με το πνεύμα της εποχής του.

Ο τελευταίος παίκτης με τον οποίο θα ασχοληθούμε σε αυτό το φύλλο είναι ο Φρανσουά-Αντρέ Ντανικάν Φιλιντόρ (1726-1795). Γνωστός μουσικοσυνθέτης, ήταν και σκακιστής από χόμπι, κύριος εκπρόσωπος της γαλλικής σχολής. Οι θεωρίες του για το παιχνίδι, και ειδικότερα για το πόσο σημαντικά είναι τα πιόνια για την έκβαση της παρτίδας, ξαναήρθαν στο προσκήνιο περίπου έναν αιώνα μετά από αυτόν και έφεραν επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο προσεγγιζόταν η παρτίδα. Εκτός, όμως, από τη θεωρία του, ο Φιλιντόρ ήταν και ο πιο δυνατός παίκτης της εποχής του. Το βιβλίο του «Analyse du jeu des Echecs» θεωρήθηκε πρότυπο σκακιστικού εγχειριδίου για τουλάχιστον έναν αιώνα και ένα πολύ γνωστό σκακιστικό άνοιγμα καθώς και μια μέθοδος για ματ έχουν πάρει το όνομά του.

Καταληκτικά, στους πρώτους αιώνες το σκάκι εξελίχθηκε με αργούς ρυθμούς. Οι αμυντικές τεχνικές ακόμα δεν είχαν αναπτυχθεί και τα περισσότερα παιχνίδια τελείωναν πολύ γρήγορα, πιθανότατα με κάποια θυσία ή με μια θεαματική ακολουθία. Εξάλλου, πιο σημαντικό από το να κερδίσεις ήταν το να κερδίσεις με τρόπο εντυπωσιακό, προφανής επιρροή από το πνεύμα του Διαφωτισμού. Η μελέτη των παιχνιδιών που παίζονταν τότε έχει καθαρά εγκυκλοπαιδικό χαρακτήρα, μια και οι αμυντικές τεχνικές που αναπτύχθηκαν κυρίως στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα και βελτιώθηκαν έως και σήμερα επιτρέπουν την απόκρουση θεαματικών κινήσεων αν αυτές δεν είναι πραγματικά δυνατές. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ακόμα ότι οι περισσότεροι που ασχολήθηκαν συστηματικά με το σκάκι ήταν εύποροι, μια και αυτό απαιτούσε χρόνο και διαύγεια, πολυτέλειες που διέθεταν μόνο οι ανώτερες κοινωνικές τάξεις.

Στο επόμενο φύλλο θα δούμε τον σκακιστικό κόσμο του 19ο αιώνα: Την πρόοδο σε όλα τα μέρη της παρτίδας, την αύξηση της δημοτικότητας του αθλήματος, τη διοργάνωση επίσημου πρωταθλήματος, αλλά και τον, κατά πολλούς, πιο ιδιοφυή σκακιστή που έζησε ποτέ: τον Πολ Μόρφι.

Δημήτρης Πατηνιώτης Σπυρόπουλος

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL