Συνέντευξη της δρ Αγιάτις Μπενάρδου, συνεργαζόμενης ερευνήτριας στη
Μονάδα Ψηφιακής Επιμέλειας του Ερευνητικού Κέντρου ΑΘΗΝΑ, στη Λήδα Αρνέλλου
Ποιος είναι ο βασικός στόχος του προγράμματος ARK4;
Το έργο ARK4, το οποίο έτρεξε από το 2014 μέχρι πέρσι, είχε ως στόχο την επανάχρηση ψηφιακού πολιτιστικού περιεχομένου μέσω παιχνιδιών και εκπαιδευτικών εφαρμογών. Το έργο, το οποίο κατά κύριο λόγο αποτέλεσε συνεργασία μεταξύ Νορρβηγών και Ελλήνων επιστημόνων, διαιρέθηκε σε δύο φάσεις. Στην πρώτη εξ αυτών, συνεργάτες από το Πολυτεχνείο του Τροντχάιμ ανέπτυξαν μια διαδραστική touch screen εφαρμογή, η οποία αποσκοπούσε στην εξοικείωση παιδιών και εφήβων με το Flora Danica, ένα σκανδιναβικό βοτανολόγιο του 18ου και του 19ου αιώνα. Κατά τη δεύτερη φάση του έργου, οι συνεργάτες μου από τη Μονάδα Ψηφιακής Επιμέλειας του Ερευνητικού Κέντρου ΑΘΗΝΑ Δημήτρης Γαβρίλης και Ελένη Αφιοντζή ανέπτυξαν κουίζ διάφορων τύπων (πολλαπλής επιλογής, drag and drop) στα οποία η Ελίζα Παπάκη, η Νεφέλη Χατζηδιάκου και εγώ επαναχρησιμοποιήσαμε υλικό από την ψηφιακή πολιτιστική βιβλιοθήκη Europeana με στόχο την εξοικείωση παιδιών διάφορων ηλικιών με το ψηφιακό πολιτιστικό απόθεμα της Ευρώπης και όχι μόνο.
Ποιοι φορείς συμμετέχουν και τι ρόλο έχει ο καθένας;
Το έργο ΑRΚ4 αποτέλεσε συνεργασία μεταξύ τεσσάρων νορβηγικών ινστιτούτων, του NTNU University Library, του NTNU Computer and Information Technology (IDI), του Regional State Archive του Trondheim και του Norsk Døve Museum, ενώ η Μονάδα Ψηφιακής Επιμέλειας του Ερευνητικού Κέντρου ΑΘΗΝΑ αποτέλεσε τον διεθνή συνεργάτη στο έργο.
Οι Νορβηγοί συνεργάτες ανέλαβαν τόσο το τεχνικό σκέλος όσο και την επιλογή βοτάνων από το Flora Danica στην πρώτη φάση του έργου, ενώ η Μονάδα Ψηφιακής Επιμέλειας απασχολήθηκε στην αξιολόγηση του παιχνιδιού στην Ελλάδα. Στη δεύτερη φάση του έργου την ευθύνη τόσο για το τεχνικό σκέλος όσο και για την επιλογή και επανάχρηση του περιεχομένου της Europeana είχε η Μονάδα Ψηφιακής Επιμέλειας σε συνεργασία με την ίδια τη Europeana.
Τον γενικό συντονισμό του συνόλου των εργασιών και για τις δύο φάσεις του έργου είχε η Αλεξάνδρα Αγγελετάκη από το NTNU University Library, η οποία ήταν ο εμπνευστής και η ψυχή της όλης προσπάθειας.
Με ποιους τρόπους μελετά το πρόγραμμα την επανάχρηση του ψηφιακού πολιτιστικού περιεχομένου;
Με αφορμή το ARK4, η ομάδα της Μονάδας Ψηφιακής Επιμέλειας, η οποία αποτελεί συνεργάτη της Europeana τα τελευταία χρόνια, εξερεύνησε τις συλλογές της Europeana και σχεδίασε εκπαιδευτικά παιχνίδια επαναχρησιμοποιώντας περιεχόμενο που αφορά την παιδική λογοτεχνία, τις αρχαιότητες υπό απειλή αλλά και την ευρωπαϊκή πολιτιστική ταυτότητα. Τις ερωτήσεις των παιχνιδιών υπογράφει η ομάδα μας, ενώ το οπτικό υλικό (φωτογραφίες, χάρτες, χειρόγραφα, γκραβούρες) προέρχεται αποκλειστικά από τη Europeana, αποδεικνύοντας ότι το συγκεντρωμένο ψηφιακό πολιτιστικό απόθεμα αποτελεί πολύτιμη πηγή για την εκπαίδευση, την ψυχαγωγία, αλλά και για την έρευνα ή ακόμα και τις τέχνες.
Τι είδους «υλικό» προέκυψε από την επανάχρηση αυτή;
Όπως προανέφερα, κατά τη διάρκεια του έργου σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε μια σειρά εκπαιδευτικών παιχνιδιών, διαδραστικών και μη, κουίζ, παιχνίδια πολλαπλής επιλογής και drag and drop. Το περιεχόμενο που επαναχρησιμοποιήθηκε είχε να κάνει με την παιδική λογοτεχνία σε όλη την Ευρώπη, τις αρχαιότητες στη Συρία και τη Μέση Ανατολή που βρίσκονται υπό απειλή ή και έχουν καταστραφεί και το μόνο που διαθέτουμε είναι ψηφιακά υποκατάστατα, αλλά και τις συνήθειες και τις παραδόσεις των λαών της Ευρώπης.
Τι έδειξαν οι πιλοτικές εφαρμογές των παιχνιδιών σε μαθητές;
Κατά την πρώτη φάση του ARK4, το διαδραστικό παιχνίδι με το υλικό του Flora Danica αξιολογήθηκε από παιδιά και εφήβους στη Νορβηγία, ενώ στη συνέχεια η Μονάδα Ψηφιακής Επιμέλειας σχεδίασε και έτρεξε μια δεύτερη φάση αξιολόγησης του παιχνιδιού, η οποία μάλιστα είχε μια ιδιαιτερότητα: Καθώς το περιεχόμενο του παιχνιδιού ήταν στα νορβηγικά, στην αξιολόγηση συμμετείχαν παιδιά και έφηβοι εργαζομένων στην πρεσβεία της Νορβηγίας στην Ελλάδα. Τα παιδιά μιλούσαν ελληνικά και αγγλικά, ενώ διάβαζαν τις ερωτήσεις στα νορβηγικά. Ήταν μια εξαιρετική εμπειρία για μας!
Στη δεύτερη φάση του έργου, στην επανάχρηση δηλαδή υλικού της Europeana σε εκπαιδευτικά κουίζ, το περιεχόμενο ήταν αγγλόγλωσσο και ελληνόγλωσσο, οπότε τα πράγματα ήταν πιο απλά. Η αξιολόγηση των παιχνιδιών διενεργήθηκε στο πλαίσιο εκδηλώσεων στην Αθήνα, όπως το Athens Science Festival στην Τεχνόπολη αλλά και η ετήσια Βραδιά του Ερευνητή στο ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος. Κάποια από τα παιχνίδια ήταν ίσως λίγο δυσκολότερα, όπως αυτό της παιδικής λογοτεχνίας, ενώ άλλα, όπως οι συνήθειες και οι παραδόσεις των λαών της Ευρώπης, άρεσαν στα μικρότερα παιδιά – όλα ήξεραν ότι η πίτσα είναι εθνικό φαγητό της Ιταλίας, για παράδειγμα, και χαίρονταν πολύ που πετύχαιναν τις σωστές απαντήσεις! Όσον αφορά τα παιχνίδια για τις συριακές αρχαιότητες, το ενδιαφέρον προήλθε κυρίως από εκπαιδευτικούς, οι οποίοι μας ζήτησαν τα link για να χρησιμοποιήσουν τα παιχνίδια στις τάξεις τους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον υπήρξε πάντως για το οπτικό υλικό.
Πιστεύετε ότι ο κλάδος των Digital Humanities μπορεί να φέρει μια νέα κατεύθυνση στις ανθρωπιστικές επιστήμες; Η επανάχρηση του ψηφιακού υλικού τι ρόλο μπορεί να παίξει σ’ αυτό;
Αυτή είναι μια πολύ μεγάλη συζήτηση. Οι Digital Humanities, ή οι Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες, είναι ένας κλάδος περίπου σαράντα ετών, ο οποίος ποτέ δεν έπαψε να θεωρείται νέος. Οι νέες κατευθύνσεις για τις οποίες με ρωτάτε μπορούν να είναι πολλών ειδών, αλλά για μένα το βασικό διακύβευμα είναι το εάν και κατά πόσο οι Digital Humanities μπορούν να δώσουν το έναυσμα για νέα ερευνητικά ερωτήματα στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες, για ερωτήματα που ούτε να σχηματιστούν ούτε, βεβαίως, να απαντηθούν μπορούν χωρίς τη χρήση ψηφιακών μεθόδων, εργαλείων, εφαρμογών και δεδομένων. Όσο για την επανάχρηση, αυτή είναι η μόνη που μπορεί να διασφαλίσει ώς έναν βαθμό τη βιωσιμότητα του ψηφιακού περιεχομένου, πολιτιστικού ή μη. Εν ολίγοις, είμαι πλέον πεπεισμένη ότι μόνο όσο υπάρχουν ενδιαφερόμενες κοινότητες πρακτικών στις Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες διασφαλίζεται η βιωσιμότητα των ψηφιακών πολιτιστικών πόρων.
Η ταυτότητα του έργου
Συντονιστής φορέας: NTNU University Library
Διάρκεια: 2 έτη (2014-2016)
Εταίροι: NTNU University Library, NTNU Computer and Information Technology(IDI), Regional State Archive, Trondheim και Norsk Døve Museum, Μονάδα Ψηφιακής Επιμέλειας/Ερευνητικό Κέντρο ΑΘΗΝΑ
Περισσότερες πληροφορίες για το ARK4: http://mubil.no/ark-4/
Περισσότερες πληροφορίες για τη Μονάδα Ψηφιακής Επιμέλειας, Ε.Κ ΑΘΗΝΑ: http://www.dcu.gr/
Europeana: Η ψηφιακή βιβλιοθήκη για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό
Η Europeana, η ψηφιακή βιβλιοθήκη για τον πολιτισμό της Ευρώπης, συγκεντρώνει σε μια δικτυακή πύλη (www.europeana.eu) ένα σημαντικό μέρος της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς, προσφέροντας ελεύθερη πρόσβαση για όλους σε μια συνεχώς αυξανόμενη συλλογή ψηφιακών τεκμηρίων. Αυτή τη στιγμή, περισσότερα από 14 εκατομμύρια ψηφιοποιημένα βιβλία, χάρτες, χειρόγραφα, εφημερίδες, φωτογραφίες, πίνακες ζωγραφικής, αποσπάσματα από κινηματογραφικές ταινίες, μουσικά έργα και ηχητικές εγγραφές, προερχόμενα από 1.500 πολιτιστικά ιδρύματα ανά την Ευρώπη, περιμένουν ένα όλο και ευρύτερο κοινό να τα ανακαλύψει, να τα χαρεί και να τα αξιοποιήσει. Το ελληνικό περιεχόμενο που μπορεί κανείς να βρει σήμερα στη Europeana αντιστοιχεί στο 1,4% του συνολικού περιεχομένου.
