Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα EUCROWD (European Citizens Crowdsourcing) έχει ως στόχο να ενημερώσει τους πολίτες για τις δυνατότητες της ηλεκτρονικής δημοκρατίας και να τους ενθαρρύνει να χρησιμοποιήσουν τα προσφερόμενα εργαλεία για την συμμετοχή τους στα κοινά. Στο πλαίσιο του προγράμματος αυτού μιλήσαμε με τον κ. Βασίλη Γιαννακόπουλο, Marketing και Impact Manager, της SciFY που συμμετέχει στο έργο.
Τι είναι η Ηλεκτρονική Δημοκρατία; Οι πολίτες δείχνουν διάθεση να συμμετέχουν στις διαδικασίες;
Με απλά λόγια, ηλεκτρονική δημοκρατία είναι η αξιοποίηση του διαδικτύου και άλλων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών με τρόπο τέτοιο ώστε να δίνεται η δυνατότητα στους πολίτες να συμμετέχουν στα κοινά αμεσότερα και ευκολότερα. Να μπορούν δηλαδή να συνεισφέρουν σε όλες τις φάσεις της δημιουργίας και αξιολόγησης πολιτικών (Διαμόρφωση ατζέντας - Διαμόρφωση πολιτικής - Λήψη απόφασης - Eφαρμογή - Aξιολόγηση). Δίνεται λοιπόν η δυνατότητα στους πολίτες να διαβουλεύονται για τη διαμόρφωση πολιτικής έχοντας πρόσβαση στις απαιτούμενες πληροφορίες, και να λαμβάνουν μέρος στη λήψη αποφάσεων. Παγκοσμίως, η τάση εμπλοκής πολιτών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων αυξάνεται. Όμως, η προθυμία συμμετοχής των πολιτών εξαρτάται από συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
Ποια προβλήματα της δημοκρατίας θεωρείτε ότι μπορεί να επιλύσει;
Είναι προφανές ότι όσο ο πληθυσμός αυξάνεται και η πολιτική διαμορφώνεται και ασκείται μέσω εκλεγμένων αντιπροσώπων, τόσο είναι δυσκολότερο εφαρμοστούν πρακτικές της άμεσης Δημοκρατίας. Έτσι, είναι δυσκολότερο για τους πολίτες να προτείνουν ιδέες και να εκφράσουν τη βούλησή τους πάνω σε θέματα πολιτικής. Η αξιοποίηση της τεχνολογίας δίνει τις τεχνικές δυνατότητες για να λυθεί το πρόβλημα αυτό. Όταν ένας Δήμος, μία χώρα, ή η Ευρωπαϊκή Ένωση ενισχύει τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά, επιτυγχάνει ένα διπλό στόχο: από τη μία συλλέγει πληροφορίες (γνώμες, δεδομένα, ανάγκες, ιδέες...) και από την άλλη δίνει δυνατότητες στους πολίτες να καταλάβουν καλύτερα το πρόβλημα και τα εμπλεκόμενα μέρη, να αισθανθούν ότι συν-διαμορφώνουν την πολιτική να αποκτήσουν μία αίσθηση ownership της διαμορφούμενης πολιτικής, να διαπραγματευτούν, αλλά και να ενισχύσουν την επιρροή τους.
Ποιες προϋποθέσεις υπάρχουν για να συμμετάσχουν οι πολίτες;
Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου EUCROWD στο οποίο συμμετέχουμε, άνθρωποι όλων των ηλικιών από οκτώ ευρωπαϊκές χώρες, συζητούν αυτό ακριβώς το θέμα, εστιάζοντας στο crowdsourcing.
Καταρχήν πρέπει προφανώς ένας πολίτης να έχει πρόσβαση στο ίντερνετ και βασική γνώση χειρισμού του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Αυτό θέτει αυτόματα και το θέμα της διασφάλισης καθολικής συμμετοχής (π.χ. ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας, ΑμεΑ, ή χωρίς πρόσβαση στο internet). Για να ξεπεραστεί το πρόβλημα αυτό, πρέπει να σχεδιάσουμε νέες διαδικασίες, όπου π.χ. τα θέματα θα συζητούνται offline και τα συμπεράσματα θα εκφράζονται και με ηλεκτρονικό τρόπο. Πολύ σημαντικό είναι επίσης τα τεχνολογικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται να είναι φιλικά στη χρήση.
Πέρα όμως από το τεχνικό κομμάτι, αυτό που οι πολίτες θεώρησαν ως το πρώτο και σημαντικότερο είναι το θέμα της εμπιστοσύνης. Να νιώσουν δηλαδή ότι η γνώμη τους θα εισακουστεί. Να ξέρουν εκ των προτέρων αν και πως θα αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα μιας διαβούλευσης.
Εξίσου σημαντικό για να συμμετάσχουν είναι να νιώσουν ότι το υπό διαβούλευση ζήτημα τους αφορά άμεσα και προσωπικά. Να ξέρουν ποια θα είναι η επίπτωση στη ζωή τους.
Όλοι έθεσαν επίσης το ζήτημα της παρουσίασης όλης της σχετικής πληροφορίας με απλό και κατανοητό τρόπο. Δύσκολες νομικές εκφράσεις τους αποθαρρύνουν και πρέπει να αποφεύγονται.
Αυτές οι απαιτήσεις δημιουργούν και ένα νέο και πολύ σημαντικό ρόλο για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών: να μεταφέρουν έγκαιρα και με σαφήνεια όλη την πληροφόρηση που χρειάζονται οι πολίτες για να συμμετάσχουν σε μία διαβούλευση. Να μπορέσουν να επικοινωνήσουν απλά πώς μία πολιτική θα επηρεάσει πραγματικά τις ζωές κάθε κοινωνικής ομάδας.
Τέλος, ο ρόλος των ΜΜΕ και της εκπαίδευσης θεωρήθηκε σημαντικός. Ενδεικτικά θα σας πω ότι συναντήσαμε νέους που σε όλη τη διάρκεια της τυπικής τους εκπαίδευσης δεν είχαν υποχρεωτικά μαθήματα πολιτικής αγωγής.
Σε ποια στάδια χάραξης πολιτικής μπορεί να συμμετάσχει ο πολίτης μέσω της ηλεκτρονικής δημοκρατίας;
Υπάρχουν μεθοδολογίες και εργαλεία για να συμμετέχουν οι πολίτες σε όλα τα στάδια διαμόρφωσης της πολιτικής: Από το σχεδιασμό έως την υλοποίηση και την αξιολόγηση. Και αυτό που δήλωσαν οι πολίτες σε όλα τα workshops του EUCROWD που έχουμε κάνει, είναι ότι θέλουν να μπορούν να συνεισφέρουν σε όλα και να επιλέγουν βάσει των ενδιαφερόντων τους. Επίσης, προέκυψε σαφώς ότι οι πολίτες μπορούν να συνεισφέρουν σε οποιοδήποτε θέμα, ακόμα κι αν είναι πολύ τεχνικό, ακολουθώντας συγκεκριμένες μεθοδολογίες που ήδη έχουν εφαρμοστεί.
Ποια τεχνολογικά εργαλεία είναι απαραίτητα και τι εμπόδια πρέπει να υπερβούν;
Σκεφτείτε λίγο ποια εμπόδια πρέπει να υπερβούμε. Πώς θα αναλύσουμε χιλιάδες σχόλια πάνω σε ένα κείμενο; Πώς θα αξιοποιήσουμε εκατομμύρια υποβληθείσες ιδέες; Πώς θα αναλύσουμε κείμενο σε πολλές γλώσσες; Πώς θα ακούσουμε τις γνώμες που οι πολίτες εκφράζουν δημόσια μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα; Αλλά και πολύ πιο απλά θέματα όπως: Πώς θα είναι μία πλατφόρμα πολύ εύκολη στη χρήση για να μην αποθαρρύνονται οι πολίτες; Πώς θα τη χρησιμοποιούν ΑμεΑ; Αυτό που μας εξέπληξε κάνοντας μία συγκριτική έρευνα των τεχνολογικών εργαλείων που χρησιμοποιούνται ανά τον κόσμο (https://arxiv.org/abs/1607.08091), είναι ότι δεν αξιοποιείται κατάλληλα η τεχνολογία για να υπερβούμε τα εμπόδια αυτά. Είναι προφανές ότι αυτές οι προκλήσεις χρειάζονται εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης για να διευκολύνουμε τη γρήγορη ανάλυση και να καταλήγουμε σε συμπεράσματα πρακτικά αξιοποιήσιμα. Παράλληλα, ο φιλικός σχεδιασμός με επίκεντρο τον άνθρωπο πρέπει να είναι στο κέντρο του ενδιαφέροντός μας.
Ποιος είναι ο ρόλος της SciFY στην διαδικασία; Ποια εργαλεία έχει αναπτύξει;
Μεταξύ άλλων, η SciFY έχει αναπτύξει το DemocracIT (http://www.democracit.org/), ένα δωρεάν τεχνολογικό εργαλείο που βοηθά την αποτελεσματική συμμετοχή των πολιτών στις δημόσιες διαβουλεύσεις νομοσχεδίων, αλλά και την αποτελεσματική ανάλυση των σχολίων των πολιτών. Τα στοιχεία που έδωσε όταν δημοσιοποιήθηκε (πιλοτική φάση), έδωσαν πολύτιμη πληροφόρηση. Παράλληλα, δείχνει τι μπορεί να προσφέρει η αξιοποίηση της τεχνολογίας: Πώς μπορούμε να οργανώσουμε το διάλογο καλύτερα. Πώς με την τεχνητή νοημοσύνη (ανάλυση φυσικής γλώσσας) μπορούμε να εντοπίσουμε αυτόματα θέματα, και να βοηθήσουμε την περίληψη των σχολίων. Πώς μπορούμε να εκφράσουμε και να αναλύσουμε συναίσθημα, να παράξουμε γραφήματα που διευκολύνουν την κατανόηση… Και αυτό είναι μόνο η αρχή!
Υπάρχει κάποιο στοιχείο της ηλεκτρονικής δημοκρατίας που φαίνεται να φοβίζει τους πολίτες;
Τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα από τα workshops του EUCROWD δείχνουν δύο κατευθύνσεις: μία μερίδα πολιτών θεωρεί ότι πρέπει η δημόσια έκφραση γνώμης να είναι επώνυμη, διασφαλίζοντας εν πολλοίς την υπευθυνότητα και τη λογοδοσία. Υπάρχει όμως και ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού που θεωρεί τη διασφάλιση της ανωνυμίας απαραίτητη προϋπόθεση για τη συμμετοχή του, κάτι που πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρά υπόψη.
Αν η ηλεκτρονική δημοκρατία εδραιωθεί ποια μπορεί να είναι τα οφέλη στο μέλλον;
Στην Αρχαία Ελλάδα η “Εκκλησία” είχε τον τελικό λόγο στη νομοθεσία, με άμεση συμμετοχή των πολιτών. Σήμερα, οι προκλήσεις του χώρου και του χρόνου, ο αριθμός και τα κίνητρα των συμμετεχόντων πρέπει να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά. Ο νέος “Δήμος” χρειάζεται νέα εργαλεία για να λειτουργήσει με έναν τρόπο που μας συμπεριλαμβάνει όλους, ώστε να ενισχύσουμε τη δημοκρατία και τη συμμετοχή.
Λήδα Αρνέλλου
*Το έργο “European Citizens Crowdsourcing – EUCROWD” έχει χρηματοδοτηθεί με την υποστήριξη του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης “Europe for Citizens”.
Περισσότερες πληροφορίες:
www.scify.org και inepa.si/eucrowd
Βασίλης Γιαννακόπουλος, Marketing and Impact Manager, 211.400.41.92
