Συγκεντρώνοντας το ενδιαφέρον πολιτικών, δημοσιογράφων και κοινού πραγματοποιήθηκε στις αρχές Μαρτίου στο Ευρωκοινοβούλιο η ημερίδα «Οι Ψευδείς Ειδήσεις στα Social Media ως διαμορφωτές της πραγματικότητας». Η εκδήλωση, που επιχείρησε να αποτυπώσει το τοπίο που δημιουργείται σήμερα στο πεδίο της ενημέρωσης λόγω της διακίνησης ψευδών ειδήσεων και να προτείνει λύσεις για τη διαχείριση του φαινομένου, διοργανώθηκε με την υποστήριξη της ευρωομάδας της Αριστεράς από τον ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, Στέλιο Κούλογλου σε συνεργασία με τον Ιταλό ευρωβουλευτή Κούρζιο Μαλτέζε της ομάδας L’Altra Europa con Tsipras και τον Ισπανό ευρωβουλευτή Μιγκέλ Ουρμπάν από τους Podemos.
Στο πάνελ της εκδήλωσης έλαβαν μέρος, ο Αμερικανός Πωλ Χόρνερ, του οποίου οι ψευδείς ειδήσεις διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στις πρόσφατες προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ, ο Γάλλος blogger και εκπαιδευτής Μισέλ Κριστόφ, η Ισπανίδα δημοσιογράφος Κλάρα Χιμένεζ, υποψήφια για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Δημοσιογραφίας 2017, ο Έλληνας ακαδημαϊκός, καθηγητής του τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ, Ανδρέας Βέγλης και η Ισπανίδα επικοινωνιολόγος και δημοσιογράφος, Λίντια Ούσερ.
Στην εισήγησή του ο Στέλιος Κούλογλου ανέφερε πώς πρόκειται για μια εκδήλωση που αφορά όχι μόνο την ενημέρωση των πολιτών, αλλά αφορά και τη δημοκρατία. «Σύμφωνα με μια τελευταία έρευνα που έγινε από το αμερικανικό δίκτυο Buzzfeed, κατά τους τρεις τελευταίους μήνες της προεκλογικής περιόδου στην Αμερική, στις είκοσι μεγαλύτερες σε διάδοση ειδήσεις, που δημοσιεύτηκαν στο Facebook, οι ψεύτικες κυριάρχησαν επί των πραγματικών. 8,7 εκ. άνθρωποι είδαν τις ψεύτικες και μόνο 7,5 εκ. είδαν τις αληθινές. Και ταυτόχρονα, το 85% αυτών των ψεύτικων ειδήσεων ήταν υπέρ του Τραμπ ή κατά της Χίλαρι Κλίντον.
Άρα έχουμε ένα πρόβλημα δημοκρατίας. Πώς θα το αντιμετωπίσουμε; Πέρα από τα μέτρα τα οποία λένε ότι θα πάρουν -τώρα το Facebook ξεκίνησε συνεργασία με μεγάλα έγκυρα μέσα ενημέρωσης, ώστε να εντοπίζονται οι ψεύτικες ειδήσεις και να γίνεται πληροφόρηση των χρηστών- πρέπει να πάρουμε κι άλλα μέτρα. Τα μέτρα αυτά είναι ασφαλώς να δούμε και τι μπορούμε να κάνουμε εδώ, μέσα στο Ευρωκοινοβούλιο, έτσι ώστε η Ευρώπη να αποκτήσει μια ουσιαστική ενημέρωση γιατί λείπει από την Ευρωπαϊκή Ένωση ένα συνολικό εργαλείο ενημέρωσης. Ένας ενημερωτικός τηλεοπτικός σταθμός, μία σοβαρή ενημερωτική πλατφόρμα με την οποία να ενημερώνονται οι Ευρωπαίοι πολίτες.
Αλλά το άλλο που πρέπει να κάνουμε είναι να ρίξουμε βάρος στην εκπαίδευση. Είναι πολύ σημαντικό, όπως θα μας αναλύσει σε λίγο ο Μισέλ Κριστόφ, ένα πρόγραμμα που υπάρχει στη Γαλλία όπου οι μαθητές, ακόμη και του Δημοτικού σχολείου, μαθαίνουν να ξεχωρίζουν τις ψεύτικες ειδήσεις από τις πραγματικές. Κι αυτό το πρόγραμμα, νομίζω ότι πρέπει να το προτείνουμε ως πιλοτικό πρόγραμμα σε όλες τις χώρες της ΕΕ γιατί είναι απαραίτητο να μπορούμε από μικροί να ξεχωρίζουμε την αλήθεια από το ψέμα, την ψεύτικη είδηση από την πραγματική. Παλιότερα, ήταν απαραίτητο για την πρόοδο των κοινωνιών, οι άνθρωποι να γνωρίζουν γραφή κι ανάγνωση -- το ΑΒ. Σήμερα απαραίτητο είναι να γνωρίζουν ψηφιακή γραφή και ανάγνωση. Να γνωρίζουν το ΑΒ γιατί μόνο έτσι μπορούν να είναι πραγματικά ενημερωμένοι πολίτες και ν’ αποφασίζουν με βάση την αλήθεια και τα πραγματικά τους συμφέροντα.»
Στη συνέχεια, ξεκινώντας από μια σκιαγράφηση του φαινομένου, ο Καθηγητής στο Τμήμα ΜΜΕ του ΑΠΘ, Ανδρέας Βέγλης είπε πως δεν πρόκειται για κάτι νέο, καθώς οι ψευδείς ειδήσεις άρχισαν να υπάρχουν ήδη από τότε που ξεκίνησαν να κυκλοφορούν και οι εφημερίδες. Επίσης, διαχώρισε τα είδη των ψευδών ειδήσεων ανάλογα με τον τρόπο που δημιουργούνται ή το στόχο που εξυπηρετούν. Σύμφωνα με τον κ. Βέγλη, αλγόριθμοι είναι αυτοί που διαχειρίζονται τις ειδήσεις που διακινούν οι πλατφόρμες, προσαρμοσμένοι στις προτιμήσεις και στις απόψεις των χρηστών. Όπως υποστήριξε, για την αντιμετώπιση του φαινομένου και τον περιορισμό των επιπτώσεων, χρειάζεται καταρχάς ενημέρωση του κοινού, έλεγχος από τις πλατφόρμες, διακοπή της χρηματοδότησης των διαφημίσεων στις εν λόγω αναρτήσεις αλλά και επιβεβαίωση από τα ΜΜΕ.
Ένα διαχωρισμό ανάμεσα σε καλές και κακές ψευδείς ειδήσεις επιχείρησε ο Πωλ Χόρνερ, o Αμερικανός δημοσιογράφος που, με μέσο το διαδίκτυο, όπλο τη σάτιρα και στόχο να εκπαιδεύσει και να διασκεδάσει το κοινό, ασχολείται για έξι και πλέον χρόνια με την παραγωγή και διάχυση ψευδών ειδήσεων. Ο Χόρνερ υποστήριξε μέσα από παραδείγματα, ότι η πρόθεση του ίδιου είναι καλή, αλλά υπάρχουν κι αυτοί που θα χρησιμοποιήσουν τις ψευδείς ειδήσεις με σκοπό το κέρδος ή την επιρροή. Χαρακτηριστικά για την περίπτωση του Ντ. Τραμπ, μίλησε για τον τρόπο με τον οποίο ο τελευταίος και οι υποστηρικτές του μεταχειρίστηκαν ψευδείς ειδήσεις ως αληθινές ή, αντίστροφα, κατέφυγαν στην απαξίωση ειδήσεων που δεν ήταν της αρεσκείας τους, χαρακτηρίζοντας τις ψευδείς, με απώτερο στόχο και στις δύο περιπτώσεις την εξυπηρέτηση της δικής τους ατζέντας. Καταλήγοντας, τόνισε πως πλέον η ακεραιότητα των δημοσιογράφων τίθεται σε αμφιβολία, όταν δεν ελέγχεται η αξιοπιστία κάθε είδησης.
Μιλώντας για τις γαλλικές προεδρικές εκλογές, τον κίνδυνο που ελλοχεύει από τη χρήση των ψευδών ειδήσεων για την έκβασή τους και διαπιστώνοντας το γεγονός ότι η γαλλική κοινή γνώμη είναι ευαισθητοποιημένη για το φαινόμενο, ο Μισέλ Κριστόφ υποστήριξε ότι η καταστολή ως ένα από τα μέσα επίλυσης του φαινομένου-προβλήματος θέτει ζητήματα ελευθερίας της έκφρασης. Στο πλαίσιο αυτό, ο κριτικός εκπαιδευτής εξήγησε τον τρόπο με τον οποίο η γαλλική εφημερίδα «Le Monde» ανέπτυξε ένα σύστημα σήμανσης για να κατηγοριοποιούνται οι δικτυακοί τόποι και να ελέγχεται έτσι η αξιοπιστία του περιεχόμενου τους. Για τον ίδιο ωστόσο το κλειδί βρίσκεται στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης του καταναλωτή ειδήσεων μέσα από μεθόδους που αναπτύσσονται στη γαλλική Εκπαίδευση, όπως αυτή που παρουσίασε.
Η σχέση των ψευδών ειδήσεων με την πολιτική και την κοινωνία, τι σημαίνει αυτό για τη δημοκρατία και την ανάγκη η δημοσιογραφία να αφιερωθεί εκ νέου στις αξίες που την διέπουν ήταν οι άξονες της ομιλίας της Λίντια Ούσερ. Αν οι δημοσιογράφοι είναι ενωμένοι δεν υπάρχει κατάχρηση της εξουσίας, σε βάρος του κοινωνικού συνόλου, υποστήριξε.
Η Κλάρα Χιμένεζ από την συνεργατική δημοσιογραφική πλατφόρμα Maldito Bulo, που έχει ως αποστολή τον εντοπισμό και τη διάψευση ψευδών ειδήσεων στο ισπανικό διαδίκτυο, εξήγησε πως το φαινόμενο πυροδοτούν δύο λόγοι: το οικονομικό συμφέρον και η ιδεολογία που γεννά προκαταλήψεις. Σύμφωνα με τη κα. Χιμένεζ, οι αναγνώστες πρέπει να εμπλακούν περισσότερο, να μοιραστούν ή να διαδώσουν μια είδηση υπεύθυνα.
Συνολικά, οι απόψεις συνέκλιναν προς λύσεις όπως η εκπαίδευση των πολιτών, ο περιορισμός των διαθέσιμων μέσων για τους δημιουργούς ψευδών ειδήσεων, ο διαρκής έλεγχος στις πλατφόρμες και στα κοινωνικά δίκτυα για τις πληροφορίες που διακινούνται. Τόσο για την προστασία των πολιτών όσο και για την προστασία της δημοκρατίας, όπως ανέφερε μεταξύ άλλων ο Ισπανός ευρωβουλευτής Μιγκέλ Ουρμπάν Κρέσπο.
Περισσότερα για τα Fake News στο επόμενο «Πρίσμα». Εν τω μεταξύ μην χάσετε την συζήτηση που διοργανώνει το Ερευνητικό Κέντρο Αθηνά στο πλαίσιο του Athens Science Festival, απόψε στις 18.00, στην Τεχνόπολη στο Γκάζι.
Τα Fake News σκοτώνουν το διαδίκτυο;
Με 2.147.614 προβολές το βίντεο διάρκειας 17 λεπτών που παρουσιάζει το κανάλι Film Theory είναι ένα από τα καλύτερα που υπάρχουν στο YouTube για την κατανόηση του συστήματος των Fake News. Πώς ένα κανάλι που ασχολείται κυρίως με τον κινηματογράφο κατάφερε να μπει τόσο βαθιά στο θέμα είναι μια εύλογη ερώτηση, ωστόσο το Film Theory είναι κι αυτό ένα από τα νέα μέσα ενημέρωσης. Το θέμα του μπορεί να είναι ο κινηματογράφος, ωστόσο οι άνθρωποί του ενδιαφέρονται το ίδιο με το κάθε σοβαρό μέσο να κερδίσουν την εμπιστοσύνη του συνδρομητή. Μια εξαίρετη παρουσίαση αξίζει να δουν όλοι.
Is Fake News KILLING the Internet?
