Σε τι συνίσταται η αληθινή εξαπάτηση; Κάθε σπουδαίο μαγικό κόλπο αποτελείται από τρία μέρη. Το πρώτο μέρος ονομάζεται «Η υπόσχεση». Ο μάγος δείχνει κάτι συνηθισμένο, για παράδειγμα ένα καπέλο και έναν λαγό. Ζητάει από το κοινό να επιθεωρήσει τα αντικείμενα προκειμένου να επιβεβαιώσει ότι είναι φυσιολογικά. Προφανώς, δεν είναι. Η δεύτερη πράξη ονομάζεται «Η αλλαγή». Ο μάγος αλλάζει το αντικείμενο σε κάτι εξαιρετικό. Το κοινό ψάχνει για το μυστικό, αλλά δεν θα το βρει, γιατί δεν το ψάχνει πραγματικά. Θέλει να ξεγελαστεί. Αλλά δεν θα χειροκροτήσει ακόμα. Δεν αρκεί να εξαφανίσει κάτι ο μάγος. Θα πρέπει να το φέρει πίσω. Γι’ αυτό, κάθε μαγικό κόλπο έχει μια τρίτη πράξη, το πιο δύσκολο μέρος, το μέρος που ονομάζουμε «The Prestige» (Η εντύπωση). Η ομώνυμη αριστουργηματική ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν μας θυμίζει ότι η τέχνη της εξαπάτησης συνίσταται στην αληθινή επινόηση μιας πραγματικότητας.
Η περίφημη «Υπόθεση Σόκαλ» ήταν η σκόπιμη εξαπάτηση ενός φυσικού, του Άλαν Σόκαλ, ο οποίος έστειλε το 1996 ένα άρθρο-φάρσα σε ένα περιοδικό κοινωνικών επιστημών, το «Social Text», στο οποίο ισχυριζόταν ότι η κβαντική βαρύτητα είναι κοινωνική κατασκευή. Χρησιμοποίησε πολύπλοκες εξισώσεις, καθώς και έννοιες της λεγόμενης μεταμοντέρνας κριτικής προσέγγισης στις επιστήμες. Σκοπός του ήταν να αποδείξει ότι σε τέτοιου είδους περιοδικά δημοσιεύονταν ακόμη και άρθρα που δεν είχαν κανένα απολύτως νόημα. Να δείξει ότι ο κριτικός λόγος των κοινωνικών επιστημών δεν είναι αποτελεσματικός στη σκληρή επιστήμη. Στη μεγάλη εικόνα, ο Σόκαλ έμεινε στην Ιστορία ως ένας κομπιναδόρος, που δεν πρότεινε κάτι νέο, αλλά προσπάθησε να φτιάξει όνομα μέσα από έναν αήθη εντυπωσιασμό.
Αν και η περίπτωση αυτή δεν είναι ικανή να υπονομεύσει τον πλούτο των μεταμοντέρνων κριτικών προσεγγίσεων, αποδεικνύει αυτό που μάλλον ήθελε να αντικρούσει ο Σόκαλ. Τα κριτήρια αλήθειας στην επιστήμη αρκετές φορές καθορίζονται από πολλές παραμέτρους. Αυτές οι παράμετροι θα οδηγήσουν στην επινόηση μιας νέας εξήγησης για την πραγματικότητα. Η μέθοδος στις φυσικές και κοινωνικές επιστήμες δεν είναι πάντα ξεκάθαρη σε όσους και όσες συμμετέχουν στην παραγωγή γνώσης. Αυτό που ήταν ασυγχώρητο στον Σόκαλ είναι ότι αποκάλυψε ότι το άρθρο του ήταν μια σκόπιμη απάτη. Όπως και στη μαγεία, όταν αποκαλύπτεις το μυστικό, τότε δεν έχει καμία αξία πλέον η αλήθεια του.
Ο Πλάτων έλεγε ότι η τέχνη μιμείται τη φύση, επομένως δεν έχει ιδιαίτερη αξία, γιατί αποτελεί μια απατηλή αποτύπωση της πραγματικότητας, μια εξαπάτηση. Ο Πλάτων, όμως, τελικά είχε άδικο. Δεν είναι μίμηση, αλλά αληθινή επινόηση της πραγματικότητας. Το σημαντικό είναι να μην αποκαλύψεις όλα όσα θα υπονομεύσουν την αλήθεια του έργου σου, να μην αποκαλύψεις το μυστικό της επινόησης. Από τον 17ο αιώνα και έπειτα, η διάκριση μεταξύ τέχνης και φύσης ή τεχνητού και φυσικού έπαψε να υφίσταται. Ο Φράνσις Μπέικον είχε σημειώσει ότι το τεχνητό δεν διαφέρει από το φυσικό ως προς τη μορφή ή την ουσία. Και εφόσον τα πράγματα τίθενται έτσι ώστε να παράγουν ένα αποτέλεσμα, δεν έχει σημασία κατά πόσο αυτό γίνεται με τα μέσα των ανθρώπων ή με άλλο τρόπο. Όπως και ο οι μάγοι στο «Prestige» του Νόλαν δεν εξαπάτησαν ποτέ στις τελευταίες και πιο σπουδαίες παραστάσεις τους, αλλά χρησιμοποίησαν τη φύση, έτσι και οι μελετητές της φύσης φρόντιζαν να παράγουν γνώση με συγκεκριμένους τρόπους στους οποίους είχαν συμφωνήσει. Ο Σόκαλ είναι ένοχος γιατί δεν σεβάστηκε τους κανόνες της τέχνης της εξαπάτησης, δηλαδή τους κανόνες της επινόησης της πραγματικότητας, τους κανόνες της παραγωγής γνώσης. Όσο δεν αποκαλύπτεται το μυστικό, παραμένει μια αντικειμενική και επινοημένη πραγματικότητα. Κανείς δεν θέλει να ακούσει τον μάγο να λέει στο τέλος του τρικ «Σας εξαπάτησα».
