Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
22.0°C25.2°C
3 BF 51%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.8°C25.4°C
2 BF 41%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.9°C21.6°C
4 BF 55%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
20.4°C20.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.9°C24.0°C
0 BF 33%
Ποσοτικοποίηση της καταστροφής
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ποσοτικοποίηση της καταστροφής

Η ανθρώπινη παρουσία είναι πλέον αδιαμφισβήτητα ο πιο σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει όλες τις μορφές ζωής. Βρισκόμαστε στην εποχή μιας πρωτόγνωρης παγκόσμιας κρίσης βιοποικιλότητας· o ρυθμός των ειδών μειώνεται με ταχύτατους ρυθμούς, γεγονός που αναδεικνύει την ανεπάρκεια και αναποτελεσματικότητα των μέτρων προστασίας τους.

Πρόσφατα συσχετίστηκε η εξελικτική ιστορία των χορδωτών (κυρίως των χερσαίων θηλαστικών, αμφιβίων, ερπετών και πτηνών) με την ανθρώπινη επίδραση στο περιβάλλον και αναδείχθηκε ακόμη μια φορά η πίεση που υφίστανται τα ζώα από την παρουσία του ανθρώπου.

Μεγαδιαπλάσεις και ανθρώπινο αποτύπωμα

Τα είδη υπό εξαφάνιση έχουν μία κοινή απειλή: τον άνθρωπο. Η ανθρώπινη δραστηριότητα συντελεί στην καταστροφή ή υποβάθμιση των βιοτόπων τους, στην υπερκατανάλωσή τους ή στην εισαγωγή ξένων ειδών. Η επιστημονική κοινότητα ανησυχούσε επί σειρά ετών, αλλά δεν υπήρχαν ποσοτικές μετρήσεις που θα επέτρεπαν την δημιουργία συγκεκριμένων στρατηγικών διαχείρισης. Πλέον έχουν αναπτυχθεί εργαλεία που μπορούν να προσδιορίσουν ποσοτικά την ανθρώπινη επίδραση στα οικοσυστήματα σε παγκόσμιο επίπεδο.

Οι βιολόγοι έχουν χωρίσει τις χερσαίες περιοχές της Γης με γνώμονα κυρίως τη βλάστησή τους σε μεγαδιαπλάσεις (biomes). Οι μεγαδιαπλάσεις χαρακτηρίζονται από συγκεκριμένες κλιματολογικές συνθήκες και μορφές ζωής. Παραδείγματα μεγαδιαπλάσεων είναι τα τροπικά δάση βροχής, τα εύκρατα δάση φυλλοβόλων, τα μεσογειακά οικοσυστήματα, η σαβάνα, η έρημος, η στέπα, η τούνδρα κ.ά.

Η ανθρώπινη επίδραση, ή αλλιώς «αποτύπωμα», σε κάθε μεγαδιάπλαση έχει προσδιοριστεί και έχουν προκύψει χάρτες που απεικονίζουν την επιβάρυνση των μεγαδιαπλάσεων από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Σε αυτούς τους χάρτες η ανθρώπινη επίδραση βαθμολογείται σε μια κλίμακα από το 0 έως το 100 για κάθε μεγαδιάπλαση.

Πρόσφατα ερευνητική ομάδα ανέπτυξε μια μεθοδολογία που συνδυάζει τη φυλογενετική ανάλυση των υπό μελέτη ειδών ως μέτρο ποσοτικής εκτίμησης της βιοποικιλότητας με την καταγραφή της ανθρώπινης παρέμβασης στα οικοσυστήματα όπου εντοπίζονται αυτά, μέσω του προσδιορισμού του ανθρώπινου αποτυπώματος. Η μελέτη με επικεφαλής τον Rikki Gumbs, μεταδιδακτορικό ερευνητή στο Imperial College του Λονδίνου, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Communications τον Μάιο.

Η έρευνα επικεντρώθηκε στα ερπετά που υποεκπροσωπούνται στις υπάρχουσες μελέτες και επεκτάθηκε και σε άλλα ζώα. Τα ερπετά παραμένουν τα λιγότερο μελετημένα είδη όσον αφορά τις μελέτες καταγραφής και διαχείρισης των απειλούμενων ειδών, παρότι αντιπροσωπεύουν περίπου το 30% των ειδών που ταξινομούνται στα χερσαία χορδωτά.

Πρωτοφανής απώλεια βιοποικιλότητας

Η επιστημονική ομάδα συγκέντρωσε στοιχεία από τον «Δείκτη Ανθρώπινου Αποτυπώματος» (Human Footprint Index). Ο συγκεκριμένος δείκτης αποτελεί ένα επιστημονικό εγχείρημα από το Πανεπιστήμιο Columbia σε συνεργασία με την μη κυβερνητική οργάνωση για την διατήρηση της άγριας ζωής «Wildlife Conservation Society», που στοχεύει στη δημιουργία ενός συνόλου δεδομένων με στόχο την ποσοτικοποίηση της ανθρώπινης επίδρασης στο περιβάλλον. Συνδυάζει 8 μεταβλητές που μετρούν την επιβάρυνση των οικοσυστημάτων από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως οι γεωργικές εκτάσεις, τα αστικά περιβάλλοντα και η πυκνότητα των ανθρώπινων πληθυσμών.

Επιπρόσθετα αξιολογήθηκε η φυλογενετική ποικιλότητα των ειδών, που αποτελεί μέτρηση του μήκους των κλάδων σε ένα φυλογενετικό δέντρο και που αποτυπώνει τη βιοποικιλότητα, δηλαδή την ποικιλία των διαφορετικών μορφών ζωής σε μια περιοχή.

Από την επεξεργασία δεδομένων από 25.000 είδη, η επιστημονική ομάδα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τουλάχιστον 50 δισεκατομμύρια χρόνια εξελικτικής κληρονομιάς απειλούνται με εξαφάνιση. Ο κίνδυνος είναι ακόμα μεγαλύτερος διότι για πολλά είδη υπάρχουν ελλιπή στοιχεία. Τα νησιά της Καραϊβικής, τα Δυτικά Γκατ της Ινδίας, οι Φιλιππίνες και η Ιαπωνία είναι πλέον αντιμέτωπες με πρωτόγνωρη απώλεια βιοποικιλότητας η οποία σχετίζεται με τον άνθρωπο. Πρόκειται για περιοχές όπου ζουν είδη με μοναδική εξελικτική ιστορία πολλών ετών.

Μέσα από τη συγκεκριμένη ερευνητική προσπάθεια αναδείχθηκαν οι περιοχές που χρήζουν άμεσης παρέμβασης προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ραγδαία μείωση των ειδών και άλλες λιγότερο επιβαρυμένες περιοχές που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από μέτρα προστασίας και διατήρησης της βιοποικιλότητας.

Η σημαντική συμβολή της συγκεκριμένης έρευνας είναι η ανάδειξη και κατηγοριοποίηση των ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση, ώστε να δοθεί προτεραιότητα σε αυτά που χρειάζονται άμεση προστασία. Σε αυτά περιλαμβάνεται και η χελώνα του ποταμού Mary της Αυστραλίας Elusor macrurus, ο μωβ βάτραχος Nasikabatrachus sahyadrensis και ο μυρμηγκοφάγος Myrmecobius fasciatus, αλλά και αρκετά είδη λιγότερο μελετημένα.

Τα ερπετά φαίνεται να διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο. Σύμφωνα με άλλη έρευνα, που περιλάμβανε χιλιάδες είδη ερπετών, περίπου 60% των ειδών των χελωνών και 20% των ειδών των σαυρών και φιδιών απειλούνται με εξαφάνιση, ενώ υπολογίζεται ότι οι πληθυσμοί τους έχουν υποστεί μείωση κατά 55% από το 1970 μέχρι το 2012.

Ο σχεδιασμός των διαθέσιμων στρατηγικών για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, όπως η ύπαρξη προστατευόμενων περιοχών, χαρακτηρίζεται άλλωστε από την υποεκπροσώπηση των ερπετών σε σχέση με τα πτηνά ή τα θηλαστικά.

Περιοχές όπου αφθονούσαν πολλά εξελικτικά διακριτά είδη φαίνεται ότι έχουν επηρεαστεί σημαντικά από την καταστροφή των βιοτόπων τους. Πρόκειται για είδη που έχουν διαχωριστεί εδώ και πολλά χρόνια από τον κοινό πρόγονό τους και που έχουν πλέον μια διακριτή και μοναδική εξελικτική ιστορία. Η καταγραφή των ειδών που υφίστανται εξελικτική «πίεση» και η συσχέτιση αυτής με την ανθρώπινη παρουσία και δραστηριότητα αναδεικνύει τον ταχύτατο ρυθμό απώλειας της βιοποικιλότητας και την επιτακτική ανάγκη για δράση.

Μαρία Τσίπη

1. Gumbs, R., et al., Global priorities for conservation of reptilian phylogenetic diversity in the face of human impacts. Nat Commun, 2020. 11(1): p. 2616.

2. BöhmΜ. et al.The conservation status of the world’s reptiles. Biological Conservation, 2013 (157): p.372-385.

3. https://earthdata.nasa.gov/learn/sensing-our-planet/the-human-footprint

Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL