Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
14.5°C19.6°C
3 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Σποραδικές νεφώσεις
16 °C
13.5°C17.7°C
1 BF 73%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
14.3°C16.6°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
14.8°C18.0°C
1 BF 58%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
16.3°C16.3°C
1 BF 65%
«Ιστορίες γενετικής στην... καθομιλουμένη»- του Κίτσου Λούη από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

«Ιστορίες γενετικής στην... καθομιλουμένη»- του Κίτσου Λούη από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης

Ένας καλός μεταφραστής μιας δύσκολης γλώσσας

Είναι η γενετική η επιστήμη του παρόντος και του μέλλοντος; Για πολλούς αυτό αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός, καθώς η κατανόηση των μηχανισμών που σχετίζονται με το γενετικό υλικό και η εφαρμοσμένη γενετική έχουν αλλάξει όχι μόνο την ιατρική, τη γεωργία και την κτηνοτροφία, αλλά και τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο.

Η γενετική και κυρίως οι εφαρμογές της στην καθημερινή μας ζωή έχει αποτελέσει ένα πεδίο παραπληροφόρησης που βασίζεται στην άγνοια και στην ημιμάθεια όχι μόνο των μη μυημένων, αλλά και των μέσων μαζικής ενημέρωσης, που συχνά βομβαρδίζουν το κοινό με θεωρίες και ιδέες χωρίς καμιά επιστημονική βάση. Η γλώσσα της γενετικής, με την εξειδικευμένη ορολογία της, εξακολουθεί να αποτελεί ένα σημαντικό εμπόδιο.

Τον ρόλο του μεταφραστή αναλαμβάνει να διαδραματίσει ο ομότιμος καθηγητής Γενετικής του Πανεπιστημίου Κρήτης Κίτσος Λούης στο βιβλίο του με τίτλο «Ιστορίες γενετικής στην... καθομιλουμένη», που κυκλοφόρησε από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης τον περασμένο Σεπτέμβριο. Άλλωστε, όπως αναφέρει και ο ίδιος, «η γενετική είναι μια εύκολη επιστήμη με πολύ περίπλοκη γλώσσα».

Από την εξημέρωση του λύκου στην ανακάλυψη του DNA

Ο συγγραφέας ξεκινά το ταξίδι στον κόσμο της γενετικής με την ιστορία της ίδιας της επιστήμης, που ξεκίνησε πολύ πριν ο άνθρωπος ανακαλύψει το DNA και την κληρονομικότητα. Η ιστορία της γενετικής ξεκινά 30.000 χρόνια πριν, όταν ο πρώτος λύκος εγκατέλειψε την αγέλη του και προσέγγισε τον άνθρωπο βοηθώντας τον στο κυνήγι. Με ελεγχόμενες διασταυρώσεις ατόμων με επιθυμητά χαρακτηριστικά προέκυψαν τα οικόσιτα ζώα και τα εδώδιμα φυτά.

Η γενετική ως «καθαρή» επιστήμη είναι μια πρόσφατη επιστήμη. Από το 1900 μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα άρχισαν να κατακτώνται πολύ σημαντικές γνώσεις σχετικά με τη σύσταση και την κληρονόμηση του γενετικού υλικού και να εφευρίσκονται τεχνικές ανάλυσής του.

Ο συγγραφέας επιλέγει κομβικές ιστορικές στιγμές και πρόσωπα σκιαγραφώντας την πορεία που οδήγησε στην ανακάλυψη του DNA. Από τα πειράματα του Spallanzani Lazzaro το 1760 στα βατράχια, που οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι τα ωάρια και τα σπερματοζωάρια φέρουν τις απαραίτητες πληροφορίες για τη δημιουργία νέων οργανισμών, μέχρι τα μοσχομπίζελα του Μέντελ, που αξιοποιήθηκαν 15 χρόνια μετά τον θάνατό του, και από τον κυνηγημένο και παρεξηγημένο σοβιετικό Nikolai Koltsov μέχρι τους μεταγενέστερους Watson και Crick, ο δρόμος προς την ανακάλυψη του γενετικού υλικού βρίθει από συναρπαστικές ιστορίες, τις οποίες παραθέτει ο συγγραφέας με απλό, κατανοητό και ενίοτε χιουμοριστικό τρόπο.

Μεντελική γενετική, γονίδια και μεταλλάξεις: εξηγήσεις και παρεξηγήσεις

Στα κεφάλαια που ακολουθούν ο συγγραφέας παραθέτει ορισμούς και επεξηγήσεις για τους σημαντικότερους όρους της κλασικής μεντελικής γενετικής, με τη χρήση πινάκων και σχεδιαγραμμάτων που διευκολύνουν την κατανόησή τους. Επιπρόσθετα περιγράφεται το κεντρικό δόγμα της βιολογίας και των θεμελιωδών διαδικασιών που απορρέουν από αυτό: της αντιγραφής, της μεταγραφής, της αντίστροφης μεταγραφής και της μετάφρασης της γενετικής πληροφορίας. Στο βιβλίο γίνεται επίσης ιδιαίτερη αναφορά στην εντυπωσιακή ανάπτυξη της μοριακής βιολογίας τα τελευταία χρόνια, που μόνο με την αντίστοιχη της φυσικής του πρώτου μισού του 20ού αιώνα μπορεί να συγκριθεί. Το πώς καθορίζουν τη ζωή μας τα γονίδια είναι ένα ακόμα θέμα με το οποίο καταπιάνεται ο συγγραφέας. Χρησιμοποιώντας παραδείγματα από το χρώμα του τριχώματος των σκυλιών και των γατιών μυεί τον αναγνώστη σε μηχανισμούς που σχετίζονται με την αλληλεπίδραση των γονιδίων και με πολύπλοκα γενετικά φαινόμενα.

Μια ακόμα «ιστορία γενετικής» αφορά τις μεταλλάξεις: τις «καλές, τις κακές και τις χρήσιμες». Ο συγγραφέας αναφέρει τις βασικές κατηγοριοποιήσεις τους με βάση το πού συμβαίνουν και πώς επιδρούν στον οργανισμό, αλλά και τα αίτια που τις προκαλούν. Χρησιμοποιώντας παραδείγματα από τη βελτίωση φυτών και ζώων μέχρι τις ασθένειες και την εξέλιξη, αποσκοπεί στην αντιμετώπιση λανθασμένων αντιλήψεων που έχουν επικρατήσει στο ευρύ κοινό.

Ο συγγραφέας αναφέρεται λεπτομερώς σε παραδείγματα μεταλλάξεων που οδηγούν σε νόσο, χωρίς να υποβαθμίζει τον ρόλο του περιβάλλοντος (π.χ. κάπνισμα και έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία) και αναδεικνύει την αξία της εφαρμοσμένης γενετικής μέσω των γονιδιωματικών τεχνικών στη διάγνωση, την πρόγνωση και την αντιμετώπιση των γενετικών ασθενειών.

Είναι τελικά στο DNA μας;

Ο εξέχων ρόλος της γενετικής αναδεικνύεται και από τη μελέτη της εξέλιξης των ειδών. Ξεκινώντας από τη διάσημη αυστραλοπιθηκίνα Lucy, που θεωρείται ο πρόγονος όλων των ειδών του γένους Homo και επομένως και του δικού μας είδους, προσπαθεί να κωδικοποιήσει τη γνώση που προκύπτει από τους κλάδους της πληθυσμιακής και ποσοτικής γενετικής. Όσον αφορά την εξέλιξη των... Ελλήνων, ο συγγραφέας αναλαμβάνει να αποδομήσει, από γενετική και επιγενετική σκοπιά, άτοπες εκφράσεις όπως «είμαστε γεννημένοι για να είμαστε πρώτοι γιατί είναι στο DNA των Ελλήνων» παρουσιάζοντάς τις -δικαίως- ως μη τεκμηριωμένες επιστημονικά.

Κλείνοντας ο συγγραφέας αναφέρει παραδείγματα από επιστημονικές ανακαλύψεις, όπως η κλωνοποίηση, που σύμφωνα με τον ίδιο αντιμετωπίστηκαν από το γενικό κοινό με δυσπιστία και καχυποψία, χωρίς προφανή λόγο. Δεν διστάζει να αναδείξει ζητήματα βιοηθικής, όπως η δημιουργία γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, χωρίς ωστόσο να πάρει ξεκάθαρη θέση.

Το εν λόγω βιβλίο δεν αποτελεί εγχειρίδιο εύκολης εκμάθησης της γενετικής, αλλά ένα έναυσμα προκειμένου ο αναγνώστης να πάρει μια γενική ιδέα για τη συναρπαστική επιστήμη της γενετικής και να αποκτήσει βασικές γνώσεις, ώστε να μπορεί να ανατρέξει με αυτοπεποίθηση σε εξειδικευμένη βιβλιογραφία. Κυρίως αποσκοπεί στην επικοινωνία των γενετιστών με την κοινωνία, ώστε να ενημερώνεται και να επωφελείται η τελευταία για τα σύγχρονα επιτεύγματα, καθώς και να μπορεί να στέκεται με κριτική σκέψη σε παραπλανητικές πεποιθήσεις, δεισιδαιμονίες και ανακρίβειες που απέχουν πολύ από την επιστήμη και την κριτική σκέψη.

Μαρία Τσίπη

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL